We Wstępie przedstawiono ogólny zarys założeń i celów realizowanych w zamieszczonych artykułach „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. Zwrócono uwagę na ważność edukacji humanistycznej w obliczu zagrożeń współczesnego świata. Podkreślono konieczność spojrzenia na zagadnienia społeczne z perspektywy nowej humanistyki, czyli takiej, która oświetla problemy związane z życiem wszystkich istot naszej planety, humanistyki pokazującej człowieka odpowiedzialnego za harmonijny i bezpieczny rozwój wszystkich bytów, a także rezygnującego z jakiejkolwiek dominacji nad kim-/czymkolwiek czy kolonizacji kogo-/czegokolwiek.

Wywiad z Profesorem Tadeuszem Sławkiem jest refleksją na temat współczesnej opowieści o świecie i powinnościach humanistyki w rzeczywistości różnorakich kryzysów, a zwłaszcza klimatycznego, uchodźczego, epidemicznego czy szeroko ekologicznego. Rozważania snute są w kontekście sytuacji społecznej, politycznej oraz etycznej i prowadzą do postawienia pytania o współczesny sposób uprawiania humanistyki w szkole w ogóle, a w polskiej szkole w szczególności. Profesor w rozmowie przywołuje starych mistrzów: Friedricha Schillera, Platona, Barucha Spinozę, by uzasadnić odwieczną ideę edukacji, która polega na tym, że uczniowie stawiani są przed zadaniem opowiedzenia, o czym i jak myślą, a nie zrelacjonowania, co wiedzą. Edukacja jest bowiem procesem ujawniania wątpliwości i stawiania pytań, a nie odtwarzaniem gotowych poglądów i cudzej wiedzy.

W artykule przedstawiono wyzwania, jakie przed edukacją literacką stawiają pandemia oraz współczesne kryzysy (wspólnoty, środowiska i poznania). Należy zmniejszyć narastający rozziew między treściami nauczania a problemami współczesności. Autor proponuje położyć większy nacisk na kształcenie postaw opartych na wrażliwości, zrozumieniu, tolerancji, odporności, aby pomóc uczniom radzić sobie z lękami i kryzysami współczesnego świata. W edukacji literackiej kluczowe jest odejście od ergocentrycznej perspektywy, wprowadzenie większej liczby tekstów nieliterackich oraz nauka interpretacji rozumianej także jako praktyka społeczna.

Celem artykułu jest wskazanie, jak włączyć teksty prozatorskie do pracy z uczącymi się języka polskiego jako obcego na niższych poziomach zaawansowania (do B1 włącznie). Pierwszą część tekstu poświęcono przeglądowi dostępnych materiałów edukacyjnych i opracowań teoretycznych na temat literatury w glottodydaktyce. Na podstawie tych rozpoznań sformułowano ogólne założenia dotyczące wyboru utworów do nauczania języka polskiego — za wartościowe w nauczaniu uznano teksty współczesne oraz potencjalnie bliskie odbiorcom za sprawą uniwersalnych tematów i, w miarę możliwości, realiów. Podkreślono konieczność adaptacji tekstu do zajęć dydaktycznych (wskazując inne poświęcone temu zagadnieniu artykuły). Druga część szkicu stanowi praktyczny przewodnik po adaptacji utworu literackiego (tu: opowiadania Olgi Tokarczuk Pasażer z tomu Opowiadania bizarne) do nauczania języka polskiego jako obcego. Za szczególnie istotne w procesie adaptacji uznano ograniczenie ingerencji w tekst do niezbędnych zabiegów oraz wykorzystanie internacjonalizmów i synonimów. Wskazano również korzyści płynące z równoległej lektury więcej niż jednej uproszczonej wersji oryginału.

Kryzys ekologiczny jest traktowany jako jedno z wyzwań XXI wieku. Artykuł ma na celu udowodnienie, że na lekcjach języka polskiego w szkole podstawowej jest wskazane poruszanie problematyki zmian klimatycznych. Powinno dziać się to dzięki analizie i interpretacji tekstów literackich w duchu humanistyki ekologicznej i zaangażowanej. Zostają podane przykładowe lektury i konkretne rozwiązania, które można wykorzystać podczas ich opracowywania. Szczególna rola w proponowanej koncepcji edukacji ekologicznej na języku polskim jest powierzona literaturze faktu. W oparciu o współczesne reportaże omówione zostają postawy „humanisty sygnalisty” oraz „nieposłuszeństwa ekologicznego”. Pracę nad tymi teksami zostaje umieszczona w szerszym kontekście – społecznym, politycznym, moralnym. W zakończeniu zwrócono uwagę na ideę powrotu do życia w zgodzie z naturą i konieczności zwrócenia uwagi na rolę przyrody w wychowaniu i edukacji.

Autorka artykułu jego tematem czyni występujących w literaturze dla dzieci i młodzieży bohaterów z niepełnosprawnościami. Przekonuje, by omawiać utwory literackie, których bohaterami są osoby z niepełnosprawnościami, a dzięki temu na lekcjach poruszać temat odmienności i tego, że inny nie znaczy gorszy. W artykule przedstawiła dwie książki: O Kamilu, który patrzy rękami Tomasza Małkowskiego oraz Wyspę mojej siostry Katarzyny Ryrych, do których można sięgnąć podczas lekcji języka polskiego w szkole podstawowej. Postać z jednego utworu cechuje się niepełnosprawnością sensoryczną, a druga – intelektualną. Ważne jest również ukazanie różnych rodzajów niepełnosprawności. Każdy z nas jest inny, mamy odmienną wrażliwość, ale nikt nie jest gorszy.

Artykuł dotyczy problemu kluczowego dla kształtowania środowiska nauczania i uczenia się: ustalania programowych założeń, procesu ich wdrażania i rezultatów w nauczaniu. W przypadku nauczania języka czeskiego okazuje się, że ich oderwanie od siebie powoduje trudności, zwłaszcza w procesie nauczania, który jest jednak najważniejszy z punktu widzenia efektów. Z jednej strony widzimy stosunkowo innowacyjnie pomyślane politykę edukacyjną państwa i rozwiązania współczesnej dydaktyki przedmiotowej języka czeskiego, z drugiej zaś większość utrwalonej praktyki edukacyjnej, w której powiela się stale wiele starych błędów. Wszystko to koliduje z wymaganiami standaryzowanych egzaminów, które bardziej rzutują na praktykę nauczania niż przewidywana podstawa programowa. Okazuje się, że wszelkie zmiany w edukacji wymagają wzajemnego powiązania ich przesłanek, procesu realizacji i rezultatów.

Celem artykułu jest przedstawienie ujęcia taksonomicznego sprawności słuchania i mówienia w języku polskim jako ojczystym. Autorki wychodzą z założenia, że w zapisach podstawy programowej języka polskiego w szkole podstawowej z 2017 roku kładzie się nacisk zwłaszcza na kształcenie sprawności czytania i pisania, stąd zwrócenie uwagi na pozostałe dwie sprawności: słuchania i mówienia, i propozycja usystematyzowania wiedzy o nich z wykorzystaniem kategorii taksonomicznych.

W artykule przedstawiono wstępne wyniki przeprowadzonych wśród studentów czeskich badań ankietowych nad wycinkiem językowego obrazu świata, dotyczącym pojęcia SPRAWIEDLIWOŚĆ. Zaprezentowane analizy stanowią część szeroko zakrojonych badań tego pojęcia w języku czeskim, realizowanych w ramach projektu EUROJOS.

Punktem wyjścia artykułu jest normatywne przekonanie, że niektóre spójniki, jak bo i ale, są właściwe mowie i w niej należy je stosować, a niektóre, jak ponieważ i lecz, są właściwe dziełom pisanym. Przekonanie to sprawdzono na materiale, na który złożyły się losowo dobrane krótkie teksty z filozofii, językoznawstwa, literaturoznawstwa, psychologii, publicystyki, krytyki literackiej oraz teksty popularnonaukowe o języku. Wyjściowe mniemanie okazało się mylne: spójniki bo i ale występują w przejrzanych tekstach o wiele częściej niż ponieważ i lecz. Postępowanie badawcze miało kilka etapów: 1) identyfikacja zastanych przekonań, 2) określenie wątpliwości, ustalenie odmiennego punktu widzenia, 3) zgromadzenie materiału, 4) badanie, 5) wyniki, 6) interpretacja, 7) wnioski. Autor sądzi, że schemat takiego postępowania badawczego nadaje się do stosowania na lekcjach języka polskiego.

W artykule opisano sytuację dydaktyczną, w której realizowany był wybrany temat z zakresu słowotwórstwa. Autorka stara się teorię sytuacji dydaktycznych zastosować w programie nauczania słowotwórstwa w szkole podstawowej. W tekście szczegółowo opisano przebieg i wynik przeprowadzonego eksperymentu w nauczaniu.

W artykule przedstawiono sytuację, wyzwania i problemy współczesnej chińskiej polonistyki. Przez ponad 50 lat na terenie Chińskiej Republiki Ludowej funkcjonowała jedna polonistyka — na Pekińskim Uniwersytecie Języków Obcych (Beijing Foreign Studies University), na której kształcono przyszłych tłumaczy, pracowników ministerstw i dyplomacji; Katedra Języka Polskiego na PUJO funkcjonuje do dziś. Od 2009 roku wzrasta w Chinach zainteresowanie nauką języka i kultury polskiej, a polonistyki są tworzone na innych chińskich uniwersytetach, co jest efektem między innymi współpracy Chin z krajami Europy Środkowo-Wschodniej oraz inicjatywy Jeden Pas, Jeden Szlak. W roku akademickim 2020/2021 w Chinach języka polskiego można się uczyć na dwudziestu uczelniach. Dynamiczny rozwój studiów polskich w Chinach stawia przed nauczycielami, studentami oraz instytucjami rządowymi wiele wyzwań.

Celem artykułu jest próba usytuowania nieznanego współczesnym leksykografom (a tym samym kłopotliwego) pojęcia „kompetencje odpornościowe” w dyskursie dotyczącym kompetencji modelowego nauczyciela — nauczyciela akademickiego przyszłości. Umiejętności rezyliencyjne umożliwiają „odnalezienie się” w nowej, zmiennej przestrzeni społecznej. W sytuacji zagrożenia pandemicznego rozwijanie kompetencji odpornościowych niezależnie od profesji nie podlega dyskusji. W zawodzie współczesnego nauczyciela, także akademickiego, wzmacnianie rezyliencji zdaje się wręcz koniecznością — kompetencje odpornościowe zapewniają sprawne realizowanie procesu dydaktycznego na odległość, niewątpliwie ułatwiają sprostanie wyjątkowym wymaganiom edukacyjnym w czasach pandemii.

Autorka w krytycznym omówieniu monografii Język ojczysty w edukacji szkolnej w Polsce, Czechach i na Słowacji przedstawia możliwości prowadzenia badań porównawczych w zakresie dydaktyk języków ojczystych. Do tej pory badacze tej subdyscypliny rzadko korzystali z osiągnięć językoznawców spoza granic własnego kraju. Sytuacja powoli się zmienia – czego dowodzi analizowana książka. Prezentowane w recenzowanym dziele badania dotyczą dydaktycznych aspektów nauczania/uczenia się języka na różnych poziomach. Wszystkie opracowania łączy funkcjonalne podejście do nauczania języka ojczystego. Autorka recenzji zwraca uwagę, że tak sprofilowane badania kształcenia językowego w jednym kraju mogą służyć podniesieniu wiedzy o edukacji językowej w krajach z nim sąsiadujących.

W recenzowanej publikacji pt. Docenić szkołę. Dydaktyczna teoria i metodyczna praktyka Maria Kwiatkowska-Ratajczak dokumentuje projekty lekcji zrealizowane w jednym z poznańskich liceów. Opisywany materiał badawczy dotyczy doświadczeń uczniów i nauczycieli w poznawaniu historii przodków walczących o odzyskanie niepodległości na terenie Wielkopolski, ożywiania archiwum dzieł malarskich, autorefleksji młodych na temat kulturowego DNA, kreatywnego pisania do rządzących oraz profilowego czytania Lalki. Autorka zwraca uwagę na niesłuszną i nagminną krytykę szkoły, prezentuje przy tym edukację opartą na myślowej samodzielności, indywidualnej wizji świata, edukację, która podejmuje prawdziwy dialog z tekstami i może budzić zachwyt.

W recenzowanej monografii Małgorzaty Wójcik-Dudek pt. Po lekcjach opublikowane zostały, poddane uprzednio aktualizacji i w wielu przypadkach poszerzone, rozproszone wcześniej teksty. Lektura kolejnych artykułów uświadamia czytelnikom, jak wiele istotnych wątków i problemów kryją w sobie znane wszystkim lektury, jak wiele może zyskać edukacja polonistyczna z nowego ich odczytania, które jest wynikiem twórczego dialogu, stawiania innych niż zwykle pytań, ciekawego kontekstu interpretacyjnego.