Związek między reformą założeń, procesu i rezultatów nauczania języka czeskiego
Abstrakt
Artykuł dotyczy problemu kluczowego dla kształtowania środowiska nauczania i uczenia się: ustalania programowych założeń, procesu ich wdrażania i rezultatów w nauczaniu. W przypadku nauczania języka czeskiego okazuje się, że ich oderwanie od siebie powoduje trudności, zwłaszcza w procesie nauczania, który jest jednak najważniejszy z punktu widzenia efektów. Z jednej strony widzimy stosunkowo innowacyjnie pomyślane politykę edukacyjną państwa i rozwiązania współczesnej dydaktyki przedmiotowej języka czeskiego, z drugiej zaś większość utrwalonej praktyki edukacyjnej, w której powiela się stale wiele starych błędów. Wszystko to koliduje z wymaganiami standaryzowanych egzaminów, które bardziej rzutują na praktykę nauczania niż przewidywana podstawa programowa. Okazuje się, że wszelkie zmiany w edukacji wymagają wzajemnego powiązania ich przesłanek, procesu realizacji i rezultatów.
Słowa kluczowe
innowacje; polityka edukacyjna; dydaktyka języka ojczystego; język czeski; podstawa programowa; proces nauczania; standaryzowane egzaminy
Bibliografia
ACARA: The Australian curriculum: English version 8.3. Australian Goverment, Sydney 2016.
Adam R.: Určování morfologických kategorií jmen: sonda do praktik začínajících studentů bohemistiky. „Didaktické studie” 2018, č. 1, s. 13—30.
Adam R.: Určování morfologických kategorií sloves: sonda do praktik začínajících studentů bohemistiky. „Didaktické studie” 2019, č. 1, s. 56—80.
Adam R.: V karanténě s Novou školou aneb Říkej věty v množném čísle, slepče! „Český jazyk a literatura” 2019—2020, roč. 70, č. 5, s. 235—240.
Adam R. et al.: Co neumějí studenti bohemistiky. „Český jazyk a literatura” 2010/2011, č. 1, s. 8—14.
Alderson J.Ch., Wall D.: Does washback exist? „Applied Linguistics” 1993, vol. 2, s. 115—129.
Bakuła K.: Kształcenie językowe w szkole podstawowej w świetle współczesnych teorii psycholingwistycznych i lingwistycznych. Projekt nowej metodyki. Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1997.
Beyond the grammar wars: A Resource for teachers and students on developing language knowledge in the English/literacy classroom. Ed. T. Locke. Routledge, New York 2010.
Betáková V., Jacko J., Zelinková K.: Teória vyučovania slovenského jazyka. Slovenské pedagogické nakladatel’stvo, Bratislava 1984.
Betáková V., Tarcalová Ž.: Didaktika materinského jazyka. Slovenské pedagogické nakladateľstvo, Bratislava 1981.
Cheng L., Sun Y., Ma J.: Review of washback research literature within Kane’s argument-based validation framework. „Language Teaching” 2015, vol. 48 (4), s. 436—470. https://doi.org/10.1017/S0261444815000233.
Chvál M., Šmejkalová M.: Řešení úloh z české syntaxe žáky 4.—9. ročníků základních škol. „Studia paedagogica” 2018, roč. 23, č. 1, s. 106—134. https://doi.org/10.5817/SP2018-1-6.
Čechová M.: Komunikační a slohová výchova. ISV, Praha 1998.
Čechová M.: O potřebě integrace komunikační a systémové jazykové výuky. „Český jazyk a literatura” 1993/1994, č. 7—8, s. 158—162.
Čechová M.: Srovnání nesrovnatelného: Znalosti funkční morfologie u žáků před 50 lety a dnešních bohemistů. „Český jazyk a literatura” 2018, roč. 69, č. 1, s. 24—33.
Čechová M.: Teorie a praxe vyučování českému jazyku na gymnáziu. Státní pedagogické nakladatelství, Praha 1982.
Čechová M.: Vyučování slohu. (Úvod do teorie). Státní pedagogické nakladatelství, Praha 1985.
Čechová M.: Zrušíme nejen větné rozbory? „Český jazyk a literatura” 2011/2012, roč. 62, č. 5, s. 237—241.
Čechová M., Styblík V.: Čeština a její vyučování. Didaktika českého jazyka pro učitele základních a středních škol a studenty učitelství. 2., upravené vyd., v SPN vyd. 1. SPN, Praha 1998.
Dyduchowa A.: Metody kształcenia sprawności językowej uczniów: projekt systemu, model podręcznika. Wydawnictwo Naukowe WSP, Kraków 1988.
Grammar at school: Research on metalinguistic activity in language education. Eds. T. Ribas, X. Fontich, O. Guasch. Peter Lang AG, Brussels 2014.
Hájková E.: Komunikační činnosti a jejich cíle. Pedagogická fakulta Univerzity Karlovy, Praha 2008.
Hájková E.: Učivo o větě na 1. stupni ZŠ. „Didaktické studie” 2013, č. 2, s. 11—19.
Hájková E.: Vztah komunikační a jazykové výchovy na příkladu využití učiva mluvnice. W: S. Štěpáník et al.: Vztah jazyka a komunikace v česko-slovensko-polské didaktické reflexi. Karolinum, Praha 2019, s. 173—190.
Hausenblas K.: Větný rozbor, nebo nalepování vinětek? „Český jazyk a literatura” 1965/1966, č. 3, s. 207—213.
Hoffmannová J. et al.: Stylistika mluvené a psané češtiny. Academia, Praha 2016.
Horecký J.: Jazykové vedomie. „Jazykovedný časopis” 1991, č. 2, s. 81—88.
Hrbáček J.: K rozboru syntaktických vztahů ve škole. „Český jazyk a literatura” 1998/1999, č. 1—2, s. 14—25.
Hrbáček J.: Text a jeho rozbor ve škole. „Český jazyk a literatura” 1999/2000, č. 5—6, s. 109—116.
Janík T.: Od reformy kurikula k produktivní kultuře vyučování a učení. „Pedagogická orientace” 2013, č. 5, s. 634—663.
Janík T.: Škola na kruhovém objezdu aneb když se to vezme kolem a kolem. „Pedagogická orientace” 2015, č. 5, s. 727—732.
Janík T.: Škola na kruhovém objezdu aneb Když se to vezme kolem a kolem. W: Vzdělání a dnešek. Red. M. Strouhal, S. Štech. Karolinum, Praha 2016, s. 163—178.
Janík T., Lokajíčková V., Janko T.: Komponenty a charakteristiky zakládající kvalitu výuky: přehled výzkumných zjištění. „Orbis scholae” 2012, č. 3, s. 27—55. https://doi.org/10.14712/23363177.2015.31.
Jelínek J.: Nástin dějin vyučování českému jazyku v letech 1774—1918. Státni pedagogické nakladatelství, Praha 1972.
Jelínek J., Těšitelová M., Styblík V.: Vyučování českému jazyku v osmém postupném ročníku. Státni pedagogické nakladatelství, Praha 1957.
Język ojczysty w edukacji szkolnej w Polsce, Czechach i na Słowacji. Red. S. Štěpáník, E. Awramiuk. Wydawnictwo Uniwersytetu, Białystok 2020.
Knowing about language: Linguistics and the secondary English classroom. Eds. M. Giovanelli, D. Clayton. Routledge, London 2016.
Kotenová M.: Je komunikačně orientovaná výuka skladby nedostižnou metou? „Český jazyk a literatura” 2018/2019, č. 2, s. 59—66.
Kowalikowa J., Synowiec H.: Miejsce nauki o języku w kształceniu językowym uczniów. W: Kształcenie sprawności językowej i komunikacyjnej. Obraz badań i działań dydaktycznych. Red. Z. Uryga, M. Sienko. Wydawnictwo Naukowe Akademii Pedagogicznej, Kraków 2005, s. 48—56.
Language in the schools: Integrating linguistic knowledge into K-12 teaching. Eds. K. Denham, A. Lobeck. Routledge, New York 2009.
Liptáková Ľ. et al.: Integrovaná didaktika slovenského jazyka a literatúry pre primárne vzdelávanie. Prešovská univerzita v Prešove, Pedagogická fakulta, Katedra komunikačnej a literárnej výchovy, Prešov 2011.
Nagajowa M.: Nauka o języku dla nauki języka. Poradnik metodyczny dla nauczycieli języka polskiego. Wydawnictwo Pedagogiczne ZNP, Kielce 1994.
Nocoń J.: Lingwodydaktyka na progu XXI wieku. Konteksty — koncepcje — dylematy. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2018.
Nocoń J.: Profile szkolnej wiedzy o języku w kontekście egzaminów zewnętrznych. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia ad Didacticam Litterarum Polonarum et Linguae Polonae Pertinentia” 2017, T. 8, s. 105—117.
Palenčárová J., Kesselová J., Kupcová J.: Učíme slovenčinu komunikačne a zážitkovo. Slovenské pedagogické nakladateľstvo — Mladé letá, Bratislava 2003.
Pavelková I.: Postoje žáků k českému jazyku a jejich percepce učiteli. „Didaktické studie” 2013, č. 1, s. 27—45.
Pavelková I., Škaloudová A., Hrabal V.: Analýza vyučovacích předmětů na základě výpovědí žáků. „Pedagogika” 2010, č. 1, s. 38—61.
Průcha J.: Pedagogický výzkum a využití v praxi — téma pro diskusi. „Pedagogika” 2020, č. 1, s. 97—101. https://doi.org/10.14712/23362189.2019.1584.
Rethinking L1 education in a global era. Understanding the (post-)national L1 subjects in new and difficult times. Eds. B. Green, P.O. Erixon. Springer, New York 2020.
Rysová K.: Několik postřehů z výuky českého jazyka a literatury na SŠ. „Český jazyk a literatura” 2005/2006, č. 5, s. 232—234.
Slavík J. et al.: Transdisciplinární didaktika: o učitelském sdílení znalostí a zvyšování kvality výuky napříč obory. Masarykova univerzita, Pedagogická fakulta, Brno 2017. https://doi.org/10.5817/CZ.MUNI.M210-8569-2017.
Style współczesnej polszczyzny. Przewodnik po stylistyce polskiej. Red. E. Malinowska, J. Nocoń, U. Żydek-Bednarczuk. Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2013.
Svobodová J.: Jazyková specifika školské komunikace a výuka mateřštiny. Ostravská univerzita. Pedagogická fakulta, Ostrava 2003.
Szymańska M.: Kształcenie językowe w dyskursie edukacyjnym po 1990. W: Świadomość językowa. Red. J. Nocoń, A. Tabisz. [Język a Edukacja. 3]. Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014, s. 143—159.
Szymańska M.: Między nauką o języku a rozwijaniem języka. Koncepcje kształcenia językowego na przełomie XX i XXI wieku. Wydawnictwo Naukowe UP, Kraków 2016.
Šebesta K.: Od jazyka ke komunikaci. Didaktika českého jazyka a komunikační výchova. Vyd. 2. Karolinum, Praha 2005.
Šmejkalová M.: Čeština a škola — úryvky skrytých dějin. Karolinum, Praha 2010.
Štěpáník S.: Kognitivně-komunikační princip jako základní východisko výuky českého jazyka. „Český jazyk a literatura” 2018/2019, č. 5, s. 214—223.
Štěpáník S.: Konstruktivistické a kognitivně-komunikační paradigma jako východisko koncepce výuky českého jazyka. „Pedagogika” 2020, č. 1, s. 5—28. https://doi.org/10.14712/23362189.2019.1355.
Štěpáník S.: Nauczyciel języka ojczystego w konflikcie między tradycją a współczesnością. W: Kompetencje nauczyciela polonisty we współczesnej szkole. Między schematyzmem a kreatywnością. Red. K. Maciejak, M. Trysińska. Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2019, s. 85—101.
Štěpáník S.: Příklad výzkumu žákovských představ v české syntaxi. „Pedagogická orientace” 2014, č. 1, s. 111—127. https://doi.org/10.5817/PedOr2014-1-111.
Štěpáník S.: Vliv nové podoby maturitní zkoušky z českého jazyka a literatury na vyučování ve výpovědích učitelů. „Pedagogická orientace” 2018, č. 3, s. 435—471. https://doi.org/10.5817/PedOr2018-3-435.
Štěpáník S.: Výuka češtiny mezi tradicí a inovací. Academia, Praha 2020.
Štěpáník S.: Výuková situace: transformace větného členu na větu a naopak v kontextu větného rozboru. „Komenský” 2016, č. 4, s. 30—39.
Štěpáník S., Chvál M.: Konstruktivismus jako cesta ke zlepšování výsledků vzdělávání v českém jazyce? „Studia paedagogica” 2016, č. 1, s. 35—56. https://doi.org/10.5817/SP2016-1-3.
Štěpáník S., Liptáková Ľ., Szymańska M.: Cesty ke komunikačně-funkčnímu pojetí v české, slovenské a polské didaktice mateřského jazyka. W: S. Štěpáník et al.: Vztah jazyka a komunikace v česko-slovensko-polské didaktické reflexi. Karolinum, Praha 2019, s. 23—71.
Štěpáník S., Slavík J.: Žákovské prekoncepty jako konstitutivní prvek výuky mateřského jazyka. „Pedagogická orientace” 2017, č. 1, s. 58—80. https://doi.org/10.5817/PedOr2017-1-58.
Štěpáník S. et al.: Školní výpravy do krajiny češtiny: didaktika českého jazyka pro základní školy. Fraus, Plzeň 2020.
Štěpáník S. et al.: Vztah jazyka a komunikace v česko-slovensko-polské didaktické reflexi. Karolinum, Praha 2019.
Teaching of national languages in the V4 countries. Eds. M. Pieniążek, S. Štěpáník. Charles University, Praha 2016.
Zimová L.: Ještě jednou k výuce skladbě. „Český jazyk a literatura” 2015/2016, č. 4, s. 164—169.
Zimová L.: Když se řekne skladba… „Český jazyk a literatura” 2005/2006, č. 5, s. 209—214.
Zimová L.: O potřebnosti větného rozboru. „Český jazyk a literatura” 2011/2012, č. 5, s. 241—244.
Zimová L.: Vyjadřování větných členů infinitivem jako problém didaktický. „Český jazyk a literatura” 1997/1998, č. 9—10, s. 205—211.
Zimová L.: Způsoby vyjadřování podmětu jako problém didaktický. „Český jazyk a literatura” 1998/1999, č. 3—4, s. 63—67.
Univerzita Palackého v Olomouci, Česká republika Polska
https://orcid.org/0000-0002-0600-0760
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
