Umiejętność tworzenia definicji przez uczniów klasy czwartej szkoły podstawowej (na przykładzie pojęcia „superbohater”)
Abstrakt
Umiejętność definiowania jest niezbędna każdemu użytkownikowi języka i powinna być rozwijana w trakcie edukacji szkolnej. Jednocześnie należy zwrócić uwagę, że umiejętność ta nie jest wskazana explicite w obowiązującej podstawie programowej przedmiotu język polski, zwraca się w niej uwagę jedynie na umiejętność odczytywania definicji i rozróżniania ich typów. Celem artykułu jest przedstawienie wyników badania umiejętności językowych uczniów klasy czwartej szkoły podstawowej. Podczas badania uczniowie tworzyli definicje wskazanego w poleceniu słowa „superbohater”. Zebrany materiał posłużył do zrekonstruowania uczniowskiego rozumienia wzorca gatunku, jakim jest definicja. Przedstawiona w artykule analiza ograniczona jest do strukturalnego aspektu wzorca gatunkowego, pomięto aspekty poznawczy, pragmatyczny i stylistyczny. Pokazano schematy definicji oraz ich typy. Z analizy wynika, że uczniowie mają świadomość w zakresie badanego gatunku. Zdecydowana większość badanych potrafiła stworzyć poprawne pod względem strukturalnym definicje. Można w nich wyróżnić człon definiowany (definiendum), człon definiujący (definiens), a także czasami łącznik (copula). Na ogół uczniowie tworzą definicje realne; w zebranym materiale przykładów innych typów definicji, na przykład definicji ostensywnych lub synonimicznych, było niewiele.
Słowa kluczowe
definicja; umiejętność definiowania; wzorzec gatunkowy; szkoła podstawowa; kształcenie językowe
Bibliografia
Apresjan J., 1972, Definiowanie znaczeń leksykalnych jako zagadnienie semantyki teoretycznej, przeł. J. Faryno, w: Semantyka i słowniki, red. A. Wierzbicka, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 39–57.
Bartmiński J., Tokarski R., 1993, Definicja semantyczna: czego i dla kogo?, w: O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 47–61.
Bombik M., 1985, O definiowaniu pojęcia definicji, „Studia Philosophiae Christianae”, T. 21, nr 1, s. 129–142.
Chudoba M., 2020, Conan Edogawa – detektyw z komiksów Gōshō Aoyamy jako super-bohater, „Białostockie Studia Literaturoznawcze”, nr 17, s. 245–263, https://doi.org/10.15290/bsl.2020.17.15.
Dubisz S., red., 2010, Uniwersalny słownik języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, płyta CD, wersja 2.0. (USJP).
Eco U., 1996, Superman w literaturze masowej. Powieść popularna: między retoryką a ideologią, przeł. J. Ugniewska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Grochowski M., 1993, Obiekty, cele i metody definiowania a rodzaje definicji. Zarys problematyki, w: O definicjach i definiowaniu, red. J. Bartmiński, R. Tokarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, s. 35–45.
[Hasło:] superbohater [DS], Dobrysłownik.pl, https://dobryslownik.pl/slowo/superbohater/190809/ [dostęp: 12.07.2023].
[Hasło:] superbohater [SJP], Słownik Języka Polskiego, https://sjp.pl/superbohater [dostęp: 12.07.2023].
Korab M. i in., 2014, Sprawdzian na 100%. Język polski. Repetytorium szóstoklasisty, Nowa Era, Warszawa.
Mikołajczak-Matyja N., 1998, Definiowanie pojęć przez przeciętnych użytkowników języka i przez leksykografów, Sorus, Poznań.
Podracki J., 2022, Słownik interpunkcyjny języka polskiego z zasadami przestankowania, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2017 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz podstawy programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej, w tym dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym, kształcenia ogólnego dla branżowej szkoły I stopnia, kształcenia ogólnego dla szkoły specjalnej przysposabiającej do pracy oraz kształcenia ogólnego dla szkoły policealnej, 2017, Dz.U., poz. 356 z późn. zm. (PP).
Wojtak M., 2014, Genologiczna analiza tekstu, „Prace Językoznawcze”, z. 3, s. 63–71.
Wojtak M., 2019, Wprowadzenie do genologii, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin.
Wojtak M., 2020, Od teksu do gatunku. Genologiczna analiza konkretnej wypowiedzi prasowej, w: Tekst, dyskurs, komunikacja. Podejścia teoretyczne, analityczne i kontrastywne / Text, Diskurs, Komminikation. Theoretische, analytische und kontrastive Ansätze, [red. A. Buk i in.], Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 97–110.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
