Nauczyciel z misją. Kilka refleksji wokół filmu Klasa pana Tourette’a w reżyserii Petera Wernera
Abstrakt
W artykule przedstawiono bohatera filmu Klasa pana Tourette’a – młodego człowieka z zespołem Tourette’a. Skupiono się na relacjach filmowego chłopca z rodzicami i bratem oraz z grupą rówieśniczą. Zwrócono uwagę na znaczenie wsparcia rodziny w procesie przystosowania osoby z niepełnosprawnością do życia. Pokazano zarówno przykłady zachowań stereotypowych wobec niepełnosprawności, jak i przykłady postawy otwartej na potrzeby Innego. W końcowej partii artykułu zamieszczono rekomendacje dla nauczycieli języka polskiego dotyczące potencjału dydaktycznego filmu Wernera w kształtowaniu postaw tolerancji i empatii wobec innych.
Słowa kluczowe
niepełnosprawność; rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym; edukacja filmowa; pedagogika włączająca
Bibliografia
Baszewska O. i in., 2012, Mamo, tato – mam zespół Tourette’a! Poradnik dla rodziców dzieci z zespołem Tourette’a, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, pobrano z: https://www.ukw.edu.pl/download/11358/po [14.07.2023].
Bauman Z., 2000, Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic!, Warszawa.
Biedrzycka B., 2007, Rodzina dziecka niepełnosprawnego. Wybrane zagadnienia, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna, Świdnica.
Bryńska A., 2007, Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne. Rozpoznawanie, etiologia, terapia poznawczo-behawioralna, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Cohen B., Wysocky L., 2005, Front of the Class: How Tourette Syndrome Made Me the Teacher I Never Had, VanderWyk–Burnham, Acton, Mass.
Dykcik W., 1979, Współpraca szkoły specjalnej ze środowiskiem w zakresie adaptacji społecznej dzieci upośledzonych umysłowo, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Fromm E., 2002, O sztuce miłości, przeł. A. Bogdański, Dom Wydawniczy „Rebis”, Poznań.
Gajak-Toczek M., 2022, W świecie niepełnosprawności. Kilka refleksji wokół filmu Stephena Chbosky’ego „Cudowny chłopak”, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Lublin – Polonia. Sectio N”, T. 7, s. 77–92, http://dx.doi.org/10.17951/en.2022.7.77-92.
Gara J., 2008, Pedagogiczne implikacje filozofii dialogu, Wydawnictwo WAM, Kraków.
Goffman E., 2007, Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości, przeł. J. Tokarska-Bakir, A. Dzierżyńska, Gdańskie Wydawnictwa Psychologiczne, Gdańsk.
Goodman N., 1997, Wstęp do socjologii, przeł. J. Polak, J. Ruszkowski, U. Zielińska, Zysk i S-ka, Poznań.
Janion E., 2007, Dziecko przewlekle chore w rodzinie, Uniwersytet Zielonogórski, Zielona Góra.
Kaniok P., 2011, Poczucie powodzenia małżeństwa a udział ojca w opiece nad dzieckiem niepełnosprawnym i w jego wychowaniu, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Karwowska M., 2009, Ojcostwo w samoocenie mężczyzn wychowujących dziecko niepełnosprawne, w: Pedagogika specjalna – różne poszukiwania, wspólna misja. Pamięci Profesora Jana Pańczyka, red. M. Bielska-Łach, Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej, Warszawa, s. 359–371.
Kawczyńska-Butrym Z., 1998, Niepełnosprawność – specyfika pomocy społecznej, Wydawnictwo Naukowe „Śląsk”, Katowice.
Kosińska-Dec K., Jelonkiewicz I., 1993, Sposoby radzenia sobie z zaburzeniami emocjonalnymi dziecka – style specyficzne dla ojca i matki, „Nowiny Psychologiczne”, nr 2, s. 119–134.
Kościelska M., 2000, Oblicza upośledzenia, wyd. 3, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Kościelska M., 2001, Jak żyć z dzieckiem niepełnosprawnym – i czy to musi być nieszczęście, w: Wspomaganie rozwoju. Psychostymulacja i psychokorekcja, red. B. Kaja, T. 3, Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, Bydgoszcz, s. 27–35.
Kowalczyk S., 2012, Personalizm – podstawy, idee, konsekwencje, Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin.
Krzyżowski J., 2003, Natręctwa, obsesje i kompulsje, Wydawnictwo „Medyk”, Warszawa.
Kutscher M.L., Attwood T., Wolff R.R., 2007, Dzieci z zaburzeniami łączonymi. ADHD, trudności w nauce, zespół Aspergera, zespół Tourette’a, depresja dwubiegunowa i inne zaburzenia, przeł. R. Waliś, Wydawnictwo K.E. Liber, Warszawa.
Lach J., Szczupał B., 1998, Rola ojca w rodzinie, „Edukacja i Dialog”, nr 10, s. 50–54.
Lévinas E., 1991, Trudna wolność. Eseje o judaizmie, przeł. A. Kuryś, Wydawnictwo „Atext”, Gdynia.
Lévinas E., 2014, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Mazur M., 2019, Zespół Tourette’a, Medonet, 15.10.2019, https://www.medonet.pl/choroby-od-a-do-z/choroby-i-zaburzenia-psychiczne,zespol-tourette-a---przyczyny--objawy--terapia,artykul,1587436.html#typowe-objawy-zespolu-tourettea-mlaskanie-i-pochrzakiwanie [dostęp: 22.02.2023].
Mika S., 1987, Psychologia społeczna, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Mikrut A., 2004, Uczniowie z upośledzeniem umysłowym jako ofiary międzyrówieśniczej przemocy i agresji w szkole ogólnodostępnej – wstępne rozeznanie problemu, w: Wątki zaniedbane, zaniechane, nieobecne w procesie edukacji i wsparcia społecznego osób niepełnosprawnych, red. Z. Gajdzica, A. Klinik, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 255–266.
Minczakiewicz E., 2003, Czynniki determinujące pozycję dziecka niepełnosprawnego w rodzinie, w: Osoba upośledzona umysłowo a oddziaływania środowiskowe. VII Ogólnopolska Konferencja z zakresu Defektologii, T. 1, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s. 159–191.
Nealon J.T., 1997, The Ethics of Dialogue: Bakhtin and Levinas, „College English”, vol. 59, no. 2 (February), s. 129–148, https://doi.org/10.2307/378545.
Ostrowska A., 1994, Niepełnoprawni w społeczeństwie. Postawy społeczeństwa polskiego wobec ludzi niepełnosprawnych. (Raport z badań), Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Ostrowska A., 2015, Niepełnosprawni w społeczeństwie 1993–2013, Wydawnictwo Instytutu Filozofii i Socjologii PAN, Warszawa.
Otto W., 2012, Obrazy niepełnosprawności w polskim filmie, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań.
Pisula E., 1993, Autyzm – fakty, wątpliwości, opinie, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogiki Specjalnej, Warszawa.
Pisula E., 1998, Psychologiczne problemy rodziców dzieci z zaburzeniami rozwoju, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Rembowski J., 1972, Więzi uczuciowe w rodzinie. Studium psychologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Rosenthal R., 2000, Expectancy Effects, w: Encyclopedia of Psychology, ed. A.E. Kazdin, vol. 3, American Psychological Association, Washington, s. 294–296, https://doi.org/10.1037/10518-137.
Sacks O., 1999, Antropolog na Marsie, przeł. P. Amsterdamski i in., Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań.
Sadowska S., 2005, Ku edukacji zorientowanej na zmianę społecznego obrazu osób niepełnosprawnych, Wydawnictwo Edukacyjne „Akapit”, Toruń.
Sendecka E. i in., 2010, Funkcjonowanie społeczne rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym, „Praca Poglądowa / Review Paper”, vol. 19 (37), s. 67–73, pobrano z: https://neurologia-dziecieca.pl/neurologia_37-67-73.pdf [11.02.2023].
Skarga B., 1992, Filozofia różnicy, „Przegląd Filozoficzny – Nowa Seria”, nr 1 (1), s. 47–64.
Skarga B., 2014, Wstęp, w: E. Lévinas, Całość i nieskończoność. Esej o zewnętrzności, przeł. M. Kowalska, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. IX–XXX.
Sławek T., 2021, A jeśli nie trzeba się uczyć, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Sowa E., Włodarczyk E., 2017, Doświadczenie macierzyństwa przez kobiety mające dzieci z niepełnosprawnością, w: W trosce o macierzyństwo, red. E. Włodarczyk, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań, s. 95–108, pobrano z: https://repozytorium.amu.edu.pl/server/api/core/bitstreams/db3d03f4-07d8-4556-8fdd-7e2b38b4862c/content [24.08.2023].
Stelter Ż., 2011, Realizacja ról rodzicielskich w rodzinie z dzieckiem niepełnosprawnym, w: Rodzina z dzieckiem niepełnosprawnym. Możliwości i ograniczenia rozwoju, red. H. Liberska, Wydawnictwo Difin, Warszawa, s. 67–94.
Tobiasz-Adamczyk B., 1995, Wybrane elementy socjologii zdrowia i medycyny, Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.
Turska D., 2018, Efekt oczekiwań interpersonalnych w edukacji. Implikacje dla nauczycieli, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J – Paedagogia-Psychologia”, T. 31, nr 3, s. 121–132, http://dx.doi.org/10.17951/j.2018.31.3.121-132.
Twardowski A., 2008, Sytuacja rodzin dzieci niepełnosprawnych, w: Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, red. I. Obuchowska, wyd. 5, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa, s. 18–52.
Twardowski A., 2009, Psychologiczne problemy ojców dzieci z niepełnosprawnościami, „Szkoła Specjalna”, nr 1, s. 4–17.
Wolińska J., 2015, Percepcja społeczna, stereotyp niepełnosprawności – perspektywa aktora i obserwatora, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio J. Paedagogia – Psychologia”, T. 28, nr 1, s. 45–66, http://dx.doi.org/10.17951/j.2015.28.1.45.
Woźniak Z., 2008, Niepełnosprawność i niepełnosprawni w polityce społecznej. Społeczny kontekst medycznego problemu, Wydawnictwo Szkoły Wyższej Psychologii Społecznej „Academica”, Warszawa.
Zabłocki J., 1997, Wprowadzenie do rewalidacji, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Zawisza-Szmejlis J., 2008, Rola ojca w procesie wychowania dziecka niepełnosprawnego, w: Rodzina wobec zagrożeń, red. M. Duda, Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej, Kraków, s. 189–197.
Żyta A., 2011, Życie z Zespołem Downa. Narracje biograficzne rodziców, rodzeństwa i dorosłych z zespołem Downa, Oficyna Wydawnicza „Impuls”, Kraków.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
