W służbie nauce i edukacji polonistycznej (o dokonaniach dydaktyków języka ojczystego w sześćdziesięciolecie działalności Katedry Dydaktyki Języka i Literatury Polskiej)
Abstrakt
The article discusses the contribution of native language teachers to scientific research and educational activities in the 60 years of existence of the Chair of Linguistic Didactics and Polish Literature. Circles of research work are presented, which have been constantly expanded with new issues in connection with cultural, civilization and educational transformations. The results of the research are synthetically discussed — the theories and linguistic methodologies used by the researchers are taken into account. Also, the theoretical and practical significance of publications in the field of language skills, spelling competence of students, word culture and didactic communication as well as the function and language of school textbooks have been outlined. The achievements of educators, which are directly applicable in education, have not been omitted either, e.g. sets of exercises for students, tutorials for teachers.
Słowa kluczowe
Chair of Linguistic Didactics and Polish Literature; Polish Language Didactics
Bibliografia
Adamczykowa Z.: Mieczysława Mitera‑Dobrowolska (1900—1992). Katowice 2006.
Bartmiński J.: Miejsce wartości w językowym obrazie świata. W: Idem: Język w kręgu wartości. Studia semantyczne. Red. J. Bartmiński. Lublin 2003.
Bartmiński J.: O pojęciu językowego obrazu świata. W: Idem: Językowe podstawy obrazu świata. Lublin 2006.
Bula D., Krzyżyk D., Niesporek‑Szamburska B., Synowiec H.: Dziecko w świecie języka. Kraków 2004.
Bula D., Niesporek‑Szamburska B.: Zachowania językowe młodzieży — błędy w komunikacji czy celowa manifestacja?. W: Język trzeciego tysiąclecia 2. T. 1: Nowe oblicze komunikacji we współczesnej polszczyźnie. Red. G. Szpila. Kraków 2002.
Cofalik J., Nowakowa Z., Polański E., Przyklenk E., Tabakowska I.: Nauczanie języka polskiego w klasie V. Warszawa 1973.
Cofalik J., Tabakowska I.: Kształtowanie języka ucznia w procesie nauczania języka polskiego. Warszawa 1963.
Cofalik J., Tabakowska I., Nowakowski M.: Poprawa wypracowań pisemnych z języka polskiego. Katowice 1957.
Cząstka‑Szymon B., Synowiec H.: Charakterystyka gwar śląskich na tle zróżnicowania dialektalnego województwa śląskiego. W: Ex pago Silensi. Red. M. Kisiel, T. Sierny. Katowice 2011.
Gąsiorek K.: Komunikatywność (czytelność) podręczników literatury a język uczniów w szkole średniej. W: Podręczniki literatury w szkole średniej. Red. B. Chrząstowska. Poznań 1991.
Guzy A.: Jakość emisji głosu przyszłych nauczycieli. W: Językowe, literackie i kulturowe ścieżki edukacji polonistycznej (tradycje i współczesność). Red. B. Niesporek‑Szamburska, D. Krzyżyk. Katowice 2014.
Guzy A.: Problemy głosowe nauczycieli. W: Zdrowie w perspektywie pedagogicznej. Red. D. Umiastowska, J. Gebreselassie. Gorzów Wielkopolski 2012.
Guzy A.: Rola ortofonii w edukacji obcokrajowców — rozwiązania praktyczne. W: Polska i Polacy w badaniach młodych naukowców. Red. N. Kryłowa, A. Izaszko, J. Jędrysiak, T. Goli-Ogłu. Mariupol 2009.
Guzy A.: Szybkość czytania a sprawność ortograficzna uczniów w klasach III—VI. W: „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 19. Red. H. Synowiec. Katowice 2007.
Jasnopis, czyli mierzenie zrozumiałości polskich tekstów urzędowych. Red. W. Gruszczyński, M. Ogrodniczuk. Warszawa 2015.
Językowy obraz świata. Red. J. Bartmiński. Lublin 1990.
Kopeć U.: Rozwój słownictwa nazywającego uczucia w języku dzieci i młodzieży. Rzeszów 2000.
Kram J.: Gawędy o żywym słowie. Warszawa 1976.
Kram J.: Zarys kultury żywego słowa. Warszawa 1981.
Krzyżyk D.: Językowo‑kulturowy obraz św. Barbary w pieśniach religijnych i powszechnych. W: Dziedzictwo kulturowo‑historyczne regionu. Red. A. Królikowska. Kraków 2013.
Krzyżyk D.: Językowy obraz prawdy w wypowiedziach młodzieży szkół średnich. W: „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 16. Red. H. Synowiec. Katowice 2001.
Krzyżyk D.: Odzwierciedlenie funkcji podręcznika w języku i stylu. W: „Opinie Edukacyjne Polskiej Akademii Umiejętności — Prace Komisji PAU do Oceny Podręczników Szkolnych”. T. 13. Red. G. Chomicki. Kraków 2015.
Krzyżyk D.: Odzwierciedlenie języka i kultury regionu w pieśniach górniczych. W: „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 20. Red. H. Synowiec. Katowice 2009.
Krzyżyk D.: Pieśni dla Dziecka i o Dziecku. Cud narodzin Boga w kolędach polskich (wybrane motywy). W: Dziecko — język — tekst. Red. B. Niesporek‑Szamburska, M. Wójcik -Dudek. Katowice 2010.
Krzyżyk D.: Rozwój umiejętności pisania uczniów z dysleksją rozwojową — ćwiczenia wspomagające kształcenie kompetencji komunikacyjno‑językowej. W: Profilaktyka logopedyczna w praktyce edukacyjnej. T. 2. Red. K. Węsierska, N. Moćko. Katowice 2013.
Krzyżyk D.: Synonimia pojęć prawdziwościowych. Teoria i nauczanie. Katowice 2008.
Krzyżyk D.: Uczeń wkrainie ortografii. W: D. Bula, D. Krzyżyk, B. Niesporek‑Szamburska, H. Synowiec: Dziecko w świecie języka. Kraków 2004.
Krzyżyk D.: Umiejętności tekstotwórcze i językowe uczniów w pisemnych wypowiedziach maturalnych. W: Kształcenie językowe w dobie kultury masowej polisensorycznej. Red. U. Kopeć, Z. Sibiga. Rzeszów 2010.
Krzyżyk D.: Wizerunek górnika w przysłowiach. W: Ex pago Silensi. Red. M. Kisiel, T. Sierny. Katowice 2011.
Krzyżyk D.: Wyznaczniki spójności tekstu w pracach pisemnych maturzystów. W: Biuletyn maturalny OKE w Jaworznie. Cz. 2. Jaworzno 2007.
Krzyżyk D.: Znajomość związków frazeologicznych o rodowodzie mitologicznym (na podstawie badań wśród studentów). W: Język żyje. Rzecz o współczesnej polszczyźnie. Red. K. Ożóg. Rzeszów 2009.
Krzyżyk D., Leś W., Synowiec H.: Spotkania z gwarą i kulturą regionu. Konkurs recytatorski w gwarze śląskiej Śląska Ojczyzna Polszczyzna. Mysłowice 2007.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Etyka słowa w rozumieniu młodzieży. W: Etyka słowa. Wybór opracowań. Red. J. Bartmiński, S. Niebrzegowska‑Bartmińska, M. Nowosad‑Bakalarczyk, J. Puzynina. Lublin 2017.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Homilie dla dzieci. Spojrzenie językoznawcy. W: Słowo, obraz, dźwięk w mszach świętych z udziałem dzieci. Red. H. Sławiński, W. Przyczyna. Kraków 2019.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Językowa projekcja domu rodzinnego w wypowiedziach młodzieży śląskiej. W: Rodzina, wychowanie, wielokulturowość. Red. T. Lewowicki, J. Suchodolska. Cieszyn 2000.
Krzyżyk D., Synowiec H.: O błędach w pisemnych wypowiedziach polonistów (na podstawie analizy opinii o studentach). W: Norma językowa w aspekcie teoretycznym i praktycznym. Red. A. Piotrowicz, M. Witaszek‑Samborska, K. Skibski. Poznań 2011.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Podręcznik szkolny — pomoc czy przeszkoda w opanowaniu wiedzy i umiejętności (komunikatywność i funkcjonalność)?. W: Oblicza polszczyzny. Red. A. Markowski, R. Pawelec. Warszawa 2012.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Teksty hagiograficzne dla dzieci w „Małym Gościu Niedzielnym”. W: „Stare i nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży. Biografie. Red. B. Olszewska, O. Pajączkowski, L. Urbańczyk. Opole 2015.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Tytuły podręczników do kształcenia polonistycznego — ich formuły i funkcje. W: „Opinie Edukacyjne Polskiej Akademii Umiejętności — Prace Komisji PAU do Oceny Podręczników Szkolnych”. T. 15. Red. G. Chomicki. Kraków 2017.
Krzyżyk D., Synowiec H.: Z badań nad związkami frazeologicznymi z komponentami nazw barw w języku uczniów (wyniki badań i propozycje dydaktyczne). W: W trosce o dobrą edukację. Red. A. Janus‑Sitarz. Kraków 2009.
Łojek M.: Droga Edwarda Polańskiego do profesury. W: W kręgu zagadnień dydaktyki języka i literatury polskiej. Red. H. Synowiec. Katowice 2002.
Łojek M.: Mieczysława Mitera‑Dobrowolska. Wzór polonistki na dziś i na jutro. Bydgoszcz 1998.
Mikuta M.: Kultura żywego słowa. Warszawa 1961.
Niesporek -Szamburska B.: Język pierwszy dziecka — od nabywania do kształcenia kompetencji językowej i komunikacyjnej. W: Lingwistyka stosowana. T. 3. Red. S. Grucza. Warszawa 2010.
Niesporek -Szamburska B.: Język wierszy dla dzieci (na materiale „Świerszczyka”). Katowice 1990.
Niesporek -Szamburska B.: Językowy obraz pór roku i tradycji kulturowych w twórczości dzieci. Katowice 2004.
Niesporek -Szamburska B.: Literatura fantasy w edukacji polonistycznej. W: Kultura, literatura i sztuka w edukacji językowej w świetle badań empirycznych. Red. J. Kida. Rzeszów 2007.
Niesporek -Szamburska B.: Media elektroniczne a język ucznia. W: Kształcenie językowe w dobie kultury masowej polisensorycznej. Red. U. Kopeć, Z. Sibiga. Rzeszów 2010.
Niesporek -Szamburska B.: O metaforze synestezyjnej w tekstach dzieci. W: „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 18. Red. H. Synowiec. Katowice 2005.
Niesporek -Szamburska B.: Stereotyp czarownicy i jego modyfikowanie. Na przykładzie tekstów dla dzieci i wypowiedzi dziecięcych. Katowice 2013.
Niesporek -Szamburska B.: Wiersze dla dzieci jako komunikat w prasie (na przykładzie „Świerszczyka”). W: „Język Artystyczny”. T. 5. Red. A. Wilkoń. Katowice 1987.
Pedagogika szkolna. Materiały dla studentów przygotowujących się do wykonywania zawodu nauczyciela. Red. D. Krzyżyk, B. Niesporek‑Szamburska przy współpracy A. Zok‑Smoły. Katowice 2014.
Podręczniki do kształcenia polonistycznego w zreformowanej szkole — koncepcje, funkcje, język. Red. H. Synowiec. Katowice 2007.
Polański E.: Badania nad ortografią uczniów. Katowice 1969.
Polański E.: Dydaktyka ortografii i interpunkcji. Wyd. 1. — Warszawa 1987. Wyd. 2. — Warszawa 1995.
Polański E.: Słownictwo uczniów. Problemy, badania, wnioski. Warszawa 1982.
Potaś M.: Metafora w tekstach pisanych uczniów. Praca doktorska napisana pod kierunkiem H. Synowiec w roku 2007. APD Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. T. 1. Red. A. Guzy, D. Krzyżyk. Kielce 2012.
Praca z uczniem o specjalnych potrzebach edukacyjnych. T. 2. Red. A. Guzy, B. Niesporek -Szamburska. Kielce 2013.
Przybyla O.: Akty mowy w języku nauczyciela. Katowice 2004.
Rypel A.: Nauczanie komunikacyjne w kształceniu uczniowskich wypowiedzi pisemnych. Problemy. Badania eksperymentalne. Implikacje dydaktyczne. Bydgoszcz 2000.
Skowronek B.: O dialogu na lekcjach w szkole średniej. Analiza pragmatycznojęzykowa. Kraków 1999. Rozprawa doktorska przygotowana pod kierunkiem Heleny Synowiec. APD Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie.
Synowiec H.: Kultura języka nauczycieli w sytuacji lekcyjnej. W: Dyskurs edukacyjny. Red. T. Rittel. Kraków 1996.
Synowiec H.: O kulturze języka we współczesnej szkole. W: W kręgu polszczyzny dawnej a współczesnej. Księga ofiarowana dr. hab. Kazimierzowi Długoszowi, profesorowi Uniwersytetu Szczecińskiego. Red. E. Kołodziejek. Szczecin 2006.
Synowiec H.: O przydatności badań glottodydaktycznych w nauczaniu języka ojczystego w środowiskach gwarowych. „Języki Obce w Szkole” 2001, nr 6.
Synowiec H.: Problemy frazeologii w kształceniu językowym uczniów. W: Wiedza o języku i kompetencje językowe uczniów. Red. B. Niesporek -Szamburska. Katowice 2012.
Synowiec H.: Rozwój słownictwa nazywającego cechy osobowości w języku dzieci i młodzieży. Katowice 1985.
Synowiec H.: Służyć nauce i szkole. Działalność naukowa i dydaktyczna prof. dr. hab. Edwarda Polańskiego. W: W kręgu zagadnień dydaktyki języka i literatury polskiej. Red. H. Synowiec. Katowice 2002.
Synowiec H.: Sposoby popularyzowania polszczyzny pięknej i poprawnej w poradnikach językowych dla dzieci i młodzieży. W: Lektury pokoleniowe i ponadpokoleniowe. Z zagadnień recepcji. Red. I. Socha. Katowice 2012.
Synowiec H.: Sprawność językowa uczniów w śląskim środowisku gwarowym. Problemy, badania, konsekwencje dydaktyczne. Katowice 1992.
Synowiec H.: Stan polszczyzny uczniów na tle przemian kulturowych i cywilizacyjnych. W: Język polski jako narzędzie komunikacji we współczesnym świecie. Red. J. Mazur, M. Rzeszutko -Iwan. Lublin 2007.
Synowiec H.: Śląska ojczyzna polszczyzna z perspektywy edukacyjnej. Katowice 2013.
Synowiec H.: Śląskie czasopisma szkolne (1922—1938). Katowice 1999.
Synowiec H.: Uczeń wśród słów, związków frazeologicznych i regionalnych odmian polszczyzny. W: D. Bula, D. Krzyżyk, B. Niesporek‑Szamburska, H. Synowiec: Dziecko w świecie języka. Kraków 2004.
Synowiec H.: Wizerunek myśliwego w pieśniach ludowych. W: Wokół kultury myśliwskiej. Szkice o tradycjach łowieckich ziemi pszczyńskiej. Red. J. Uchyła‑Zroski, R. Solik. Pszczyna 2008.
Synowiec H.: Zróżnicowanie terytorialne polszczyzny a edukacja językowa. W: Odmiany polszczyzny w szkole. Teoria i praktyka. Red. H. Synowiec przy współpracy M. Kubarek. Katowice 2013.
Szymańska M.: Metafory w twórczych wypowiedziach pisemnych uczniów. Kraków 2012.
Tabakowska I.: O szkolnych niepowodzeniach w nauczaniu gramatyki i ich źródłach. „Polonistyka” 1964, z. 2.
Tabakowska I.: Oznajmienie imiesłowowe w języku pisanym uczniów starszych klas szkoły podstawowej na Śląsku. „Język Polski” 1967, z. 2.
Tabakowska I.: Próby programowanego nauczania gramatyki polskiej w szkołach podstawowych województwa katowickiego. W: „Prace Dydaktyczne” VII. Red. J. Cofalik. Katowice 1975.
Tabakowska I.: Trudności składni w języku pisanym młodzieży starszych klas szkoły podstawowej. W: „Zeszyty Naukowe Katedry Metodyki Literatury i Języka Polskiego WSP”. Nr 1. Katowice 1963.
Zgółka T.: Kształcenie językowe a językoznawstwo współczesne. W: Zjazd polonistów 1995. (Zagadnienia edukacyjne). Red. B. Chrząstowska, Z. Uryga. Kraków 1995.
Żydek‑Bednarczuk U.: Uczeń i nauczyciel w świecie dyskursów. W: „Studia Pragmalingwistyczne”. T. 5: Mowa i język w perspektywie dydaktycznej, logopedycznej i rozwojowej. Red. J. Porayski‑Pomsta. Warszawa 2008.
Żydek‑Bednarczuk U.: Opowiadania szkolne w świetle diagnozy dydaktycznej. W: „Z Teorii i Praktyki Dydaktycznej Języka Polskiego”. T. 15. Red. E. Polański, Z. Uryga. Katowice—Kraków 1999.
Żydek‑Bednarczuk U., Zeler B.: Strategia i komunikacja w dyskursie edukacyjnym. W: Dyskurs edukacyjny. Red. T. Rittel. Kraków 1996.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
