Polonistyczny regres, czyli o projektowanej dydaktyce polonistycznej
Abstrakt
The author undertakes the topic of the Polish language education undergoing constant reform. She refers to the fact that the reformers disregard established didactic conclusions and take into account neither the students’ needs nor the subjectivity of both young people and teachers. She indicates restrictions imposed on the spheres of school leeway and, at the same time, the expansion of the prescribed duties. Additionally, she points to the school curriculum overload. While underscoring the flaws of the literary mandatory readings’ chronological ordering, she elucidates that the contemporary perspective, which have been introduced in teaching, is largely ostensible. What she proves is that editors of new Polish language school books simply multiple requirements towards teenage students and their humanist formation. She denies the purposefulness of teaching multitude of terms to students, and reminds us that such a rote learning trains memory but does not teach one how to think. She describes the petrification of knowledge of language and omission of communicative learning, which both stem from the core curriculum and the conservatism of handbooks. She is convinced that what is genuinely important may transpire at school outside the core curriculum and the scope of school books.
Słowa kluczowe
the core curriculum; Polish language didactic; history of literature taught at school; handbooks/student’s books; contemporary contexts; grammar; language communication
Bibliografia
Adamczyk M., Chrząstowska B., Pokrzywniak J.T.: Starożytność — oświecenie. Podręcznik literatury dla klasy pierwszej. Warszawa 1987.
Bortnowski S.: Modele prezentacji malarstwa, grafiki i rysunku w podręcznikach gimnazjalnych. W: Podręcznik jako narzędzie kształcenia polonistycznego w gimnazjum. Red. H. Kosętka, Z. Uryga. Kraków 2002, s. 124—132.
Chrząstowska B.: Cegła. „Polonistyka” 1992, nr 1, s. 53—57.
Chrząstowska B.: Jak uczyć historyczności w nowym liceum. W: O historyczności. Red. K. Meller, K. Trybuś. Poznań 2006, s. 43—52.
Chrząstowska B.: Lektura i poetyka. Zarys problematyki kształtowania pojęć literackich w szkole podstawowej. Warszawa 1987.
Chrząstowska B.: Przedmiot, podmiot i proces. Szkice z metodyki kształcenia polonistycznego. Wybór i oprac. M. Kwiatkowska‑Ratajczak, W. Wantuch. Poznań 2009.
Chrząstowska B.: Teoria literatury w szkole. Z badań nad recepcją liryki. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1979.
Chrząstowska B., Wójtowicz‑Stefańska A.: Kształtowanie pojęć na lekcjach języka polskiego. W: Innowacje i metody. W kręgu teorii i praktyki. Podręcznik akademicki dydaktyki kształcenia polonistycznego. Red. M. Kwiatkowska‑Ratajczak. Poznań 2011, s. 267—280.
Eco U.: Temat na pierwszą stronę. Tłum. K. Żaboklicki. Warszawa 2015.
Gajda S.: Język — językoznawstwo — polonistyka. W: Polonistyka w przebudowie. T. 1. Red. M. Czermińska i inni. Kraków 2005, s. 28—38.
Gajda S., Słodzińska A.: Struktura językowa podręcznika. W: Podręczniki literatury w szkole średniej. Wczoraj — dziś — jutro. Red. B. Chrząstowska. Poznań 1981, s. 117—135.
Gąsiorek K.: Komunikatywność (czytelność) podręczników literatury a język uczniów w szkole średniej. W: Podręczniki literatury w szkole średniej. Wczoraj — dziś — jutro. Red. B. Chrząstowska. Poznań 1981, s. 137—145.
Kaniewski J.: W poszukiwaniu całości. Koncepcja przedmiotu a przygotowanie nauczycieli: W: Idem: Zadania przedmiotu a formacja kulturowa ucznia nastoletniego. Poznań 2019, s. 11—36.
Kłakówna Z.A.: Przymus i wolność. Projektowanie procesu kształcenia kulturowej kompetencji. Kraków 2003.
Kłakówna Z.A.: Sztuka pisania. Ćwiczenia redakcyjne dla klas IV—VI. Metodyczny podręcznik nauczyciela. Warszawa 1993.
Kłakówna Z.A., Steczko I., Wiatr K.: Sztuka pisania. Klasy 1—3 gimnazjum. Książka nauczyciela. Kraków 2003.
Kłosińska K., Rusinek M.: Dobra zmiana. Czyli jak się rządzi światem za pomocą słów. Kraków 2019.
Koc K.: Od gramatyki opisowej do gramatyki komunikacyjnej. „Polonistyka” 2009, nr 4, s. 26—31.
Kołodziej P.: Czas na obraz. Dzieło malarskie jako tekst i kontekst w szkolnym kształceniu humanistycznym (1880—1999). Kraków 2013.
Kryda B.: Dziedzictwo do przyjęcia czy do odrzucenia? O uwarunkowaniach przejmowania wartości w szkolnej lekturze tekstów literackich. W: Problematyka aksjologiczna w literaturze. Studia. Red. S. Sawicki, A. Tyszczyk. Lublin 1992, s. 435—460.
Nocoń J.: Lingwodydaktyka na progu XXI wieku. Konteksty — koncepcje — dylematy. Opole 2018.
Rusinek M.: Między retoryką a retorycznością. Kraków 2003.
Rusinek M., Załazińska A.: Jak się dogadać, czyli retoryka codzienna. Kraków 2018.
Starosta I.: Przyjazna przestrzeń?. „Uczyć Inaczej” 2019/2020, nr 3.
Szczukowski D.: Nauczanie literatury jako wyzwa(la)nie i wyznanie. W: Polonistyka dziś — kształcenie dla jutra. T. 1. Red. K. Biedrzycki, W. Bobiński, A. Janus‑Sitarz, R. Przybylska. Kraków 2014, s. 409—419.
Uryga Z.: Kryteria oceny podręczników szkolnych do literatury i historii. W: Prace Komisji do Oceny Podręczników Szkolnych. T. 1. Red. A. Kastory, G. Chomicki. Kraków 2002, s. 13—21.
Uryga Z.: Podręcznik jako narzędzie kształcenia literackiego w szkole średniej. W: Podręczniki literatury w szkole średniej. Wczoraj — dziś — jutro. Red. B. Chrząstowska. Poznań 1991, s. 13—34.
Zgółka T.: Nauczanie o języku (na trzech etapach edukacji szkolnej). „Polonistyka” 1999, nr 7, s. 403—407.
Ziomek J.: O współczesności retoryki. W: Problemy teorii literatury. Seria 4. Red. H. Markiewicz. Wrocław 1998.
Źródło internetowe
Podstawa programowa kształcenia ogólnego dla czteroletniego liceum ogólnokształcącego i pięcioletniego technikum. Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 stycznia 2018. https://archiwum.men.gov.pl/wp-content/uploads/2018/01/zalacznik-nr-1.pdf [data dostępu: 6.11.2018].
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-2840-4643
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
