Ojczysta edukacja historyczno -krajoznawcza oraz kulturalna w powieściach Zbigniewa Nienackiego o Panu Samochodziku. Książki drukowane, filmy, nowe media
Abstrakt
Zbigniew Nienacki (1929—1994) był bardzo popularnym pisarzem w okresie Polski Ludowej. Największy rozgłos przyniósł mu cykl powieści o Panu Samochodziku. W artykule omówiono, na podstawie analizy treści książek Z. Nienackiego oraz kwerendy prasowej i internetowej, wartość tych publikacji w edukacji historyczno-krajoznawczej i kulturalnej, przybliżono także kwestie recepcji czytelniczej, adaptacji filmowych oraz ich odbioru, poruszono zagadnienia dostępności i popularności powieści na nośnikach cyfrowych. Efektem analizy materiału badawczego jest potwierdzenie słuszności wstępnych tez o dużej wartości edukacyjnej oraz stałej poczytności powieści o Panu Samochodziku, a także niegasnącej popularności serialu Samochodzik i templariusze.
Słowa kluczowe
Zbigniew Nienacki; edukacja historyczno-krajoznawcza; literatura polska dla dzieci i młodzieży po 1945 roku; adaptacje filmowe literatury polskiej po 1945 roku
Bibliografia
Adamczewski P.: Blada twarz się śmiać. „Kultura” 1976, nr 41, s. 13.
[az]: Z serialem w Polskę. „Świat Seriali” 2005, nr 13, s. 30.
Borowski D.: Jak dzisiaj funkcjonuje model młodzieżowej powieści kryminalnej Zbigniewa Nienackiego. O wybranych kontynuacjach powieści o Panu Samochodziku. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2016, t. 5, s. 329—339.
Brakoniecki B.: Co ukrywał Pan Samochodzik? Dostępne w Internecie: https://polskatimes.pl/coukrywal-pan-samochodzik/ar/955080 (dostęp: 30.01.2020).
Bury J.: Powieść o Tumie i grodzisku łęczyckim (notatka bibliograficzna). „Ziemia Łęczycka” 1958, nr 1, s. 9.
Czabaj M.: Pan Samochodzik: życie pośmiertne. „Polityka” 2004, nr 37, s. 62—63.
Czapliński P.: Młodzieżowy kryminał patriotyczny. „Res Publica” 1989, nr 9, s. 112—116.
Drózd R.: Pan Samochodzik na czytniki! Dostępne w Internecie: https://swiatczytnikow.pl/pan-samochodzik-na-czytniki (dostęp: 30.01.2020).
G.P. [G. Pieńkowski]: Latające machiny kontra Pan Samochodzik. W: Leksykon polskich filmów fabularnych. Oprac. zesp. Filmoteki Narodowej pod kier. J. Słodowskiego. Warszawa 1997, s. 345.
G.P. [G. Pieńkowski]: Pan Samochodzik i praskie tajemnice. W: Leksykon polskich filmów fabularnych. Oprac. zesp. Filmoteki Narodowej pod kier. J. Słodowskiego. Warszawa 1997, s. 494—495.
Głowacki W.: Nienacki, Niziurski i inni, czyli to, co najlepsze z PRL. „Polska. Metropolia Warszawska” 2008, nr 2, s. 32—33.
H. Rud. [H. Rudnicki]: „Skarb Atanaryka” daj synowi na wakacje… „Głos Robotniczy” 1961, nr 159, s. 8.
Jasienica P.: Tylko o historii. Warszawa 2009.
Jasienica P.: Wśród starożytności. „Twórczość” 1958, nr 12, s. 113—123.
K.B. [K. Batora]: Nienacki Zbigniew 1929—1994. W: Współcześni polscy pisarze i badacze literatury. Słownik biobibliograficzny. T. 6: N—P. Red. J. Czachowska, A. Szałagan. Warszawa 1999, s. 56—59.
Krassowski M.: Dlaczego nie wszyscy lubili Nienackiego. „Wiadomości Kulturalne” 1994, nr 20, s. 6.
Kruk E.: Tęsknota do nieskłamanej baśni. „Gazeta Olsztyńska” 1972, nr 227, s. 4.
Literackie konfrontacje, czyli rozmowa ze Zbigniewem Nienackim. Rozmawiała A. Borowicz. „Warmia i Mazury” 1976, nr 12, s. 14—15.
Łopuszański P.: Pan Samochodzik i jego autor. O książkach Zbigniewa Nienackiego dla młodzieży. Warszawa 2009.
Maniewski M.: Golem z żarówką w głowie. „Film” 1989, nr 6, s. 9.
Maruszewski J.: Schemat ciągle świeży. „Nowe Książki” 1979, nr 9, s. 31—33.
Mityk I.: Między infantylizacją a nostalgią. „Pan Samochodzik i Winnetou” Zbigniewa Nienackiego oraz „Winnetou” Marka Bieńczyka. W: Światy dzieciństwa. Infantylizacje w literaturze i kulturze. Red. M. Chrobak, K. Wądolny-Tatar. Kraków 2016, s. 271—285.
Nowacka E.: Zbigniew Nienacki (1929—1944). „Guliwer” 1995, nr 1, s. 41. O realizacji filmu Kazimierza Tarnasa Pan Samochodzik i praskie tajemnice. Zdjęcia R. Sumik. „Film” 1988, nr 12, s. 18—19.
Pan Samochodzik i praskie tajemnice. Oprac. W. Piątek. „Filmowy Serwis Prasowy” 1988, nr 16—17, s. 8—12.
Panasewicz J.: „Skarby Atanaryka”. „Express Ilustrowany” 1960, nr 125, s. 4.
Papier T.: Wiecież coś więcej? „Odgłosy” 1960, nr 23, s. 11.
Peroń M.: Kryminał edukacyjny dla młodzieży na przykładzie serii „Pan Samochodzik” Zbigniewa Nienackiego. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego. Seria Scripta Humana” 2016, t. 5, s. 317—328.
Piątkowska M.: Nowy autor pisze nowe przygody. Rys. P. Socha. „Gazeta Magazyn” 1998, nr 14, s. 42—45 (dodatek do „Gazety Wyborczej”).
Polak I.: Latające machiny kontra Pan Samochodzik, Polska 1991. „Filmowy Serwis Prasowy” 1991, nr 7—8, s. 10—11.
R.L. [R. Loth]: Nienacki Zbigniew (ur. 1929). W: Słownik współczesnych pisarzy polskich. T. 2: L—T. Red. J. Czachowska. Warszawa—Łódź 1978, s. 167—170.
Rękawek A., Sokołowski J.: Jerzwałd. Przyroda, historia, ludzie. Jerzwałd [2002].
Rogoż M.: Wydawcy literatury dla dzieci i młodzieży (1954—1989). W: Literatura dla dzieci i młodzieży (1945—1989). T. 3. Red. K. Heska-Kwaśniewicz, K. Tałuć. Katowice 2013, s. 352—383.
Rozmowa ze Zbigniewem Nienackim. Notował J.A. Masłowski. „Płomyczek” 1994, nr 5, s. 7—8.
Rudnicki H.: Diabeł Kuwasa i S-ka. „Głos Robotniczy” 1957, nr 304, s. 6.
Samochodzik i templariusze. „Video & DVD Reporter” 2006, nr 5, s. 36.
Sendecki M.: Pan Samochodzik i otchłań, czyli jak się nie przejechać z Panem Tomaszem. „Książki. Magazyn do Czytania” 2014, nr 4, s. 62—63.
SF [S. Frycie]: Nienacki Zbigniew, właśc. Z. Nowicki, ur. 1 I 1929 w Łodzi. W: Nowy słownik literatury dla dzieci i młodzieży. Pisarze. Książki. Serie. Ilustratorzy. Nagrody. Przegląd bibliograficzny. Red. K. Kuliczkowska, B. Tylicka. Warszawa 1984, s. 253.
SF [S. Frycie]: Nienacki Zbigniew, właśc. Z. Nowicki: W: S. Frycie, M. Ziółkowska-Sobecka: Leksykon literatury dla dzieci i młodzieży. Piotrków Trybunalski 1999, s. 282—283.
Sikorska A.: „Albowiem tylko obojętnych na zło omija przygoda”, czyli dlaczego wciąż warto wracać do Pana Samochodzika? „Guliwer” 2005, nr 4, s. 37—42.
Skórczewski D.: Pan Samochodzik eksploruje, czyli region konsolidowany czy region drenowany. W: Regionalizm literacki. Historia i pamięć. Red. Z. Chojnowski, E. Rybicka. Kraków 2017, s. 104—122.
Skórczewski D.: Pan Samochodzik w terenie, czyli geopoetyczna podszewka pewnej utopii. „Świat i Słowo” 2016, nr 2, s. 31—45.
Skrobiszewska H.: Zainteresować, wytłumaczyć, pobudzić inwencję. „Nowe Książki” 1966, nr 13, s. 797—799.
Skrodzki K.L., Cydzik W., Sokołowski J.: Dzieje Ziemi Zalewskiej 1305—2005. Zalewo 2005.
Staniszewski A.: „I znowu polski rycerz dumnie podejmie złotą rękawicę…”. „Gazeta Olsztyńska” 1979, nr 158, s. 5.
Szczerba J.: Skarby ukryte. „Gazeta Książki” 2003, nr 12, s. 10—11 (dodatek do „Gazety Wyborczej” — „Gazeta Świąteczna” 2003, nr 290).
Szylak M.: Zbigniew Nienacki. Życie i twórczość. Olsztyn [2009].
Szymczyk T.: Skarby Pana Samochodzika w Pałacu Schoena w Sosnowcu. Dostępne w Internecie: https://dziennikzachodni.pl/skarby-pana-samochodzika-w-palacu-schoena-w-sosnowcu-zdjecia/ar/c1-14597613 (dostęp: 30.01.2020).
Tajemnicze polskie państewko. Ze Z. Nienackim rozmawiał M.J. [M. Jagorzewski]. „Dziennik Łódzki” 1958, nr 285, s. 6.
TB-S [T. Brzeska-Smerek]: Nienacki Zbigniew, właśc. Z. Nowicki, ur. 1929 w Łodzi, zm. 1994 we wsi Jerzwałd. W: Słownik literatury dziecięcej i młodzieżowej. Red. B. Tylicka, G. Leszczyński. Wrocław—Warszawa—Kraków 2002.
TMP: Z. Nienacki, Uroczysko, Warszawa 1957, Państwowe Wydawnictwo Literatury Dziecięcej Nasza Księgarnia. „Z Otchłani Wieków. Miesięcznik popularnonaukowy Polskiego Towarzystwa Archeologicznego” 1958, nr 3, s. 215—217.
Tylicka B.: Bohaterowie naszych książek. Przewodnik po literaturze dla dzieci i młodzieży. Łódź 1999.
Wielgoławska A.: Nowy serial telewizyjny. Pan Samochodzik i Templariusze. „Świat Młodych” 1972, nr 14, s. 7.
Witkowski M.: Świat jest iluzją! Bohater naszych czasów. „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 38, s. 11.
Zechenter W.: Tajemnica pewnego muzeum. „Życie Warszawy” 1975, nr 295, s. 3.
zm [Z. Marcinów]: Pan Samochodzik. W: Leksykon bohaterów literackich. Red. M. Kisiel, M. Pytasz. Katowice 1995.
Netografia
Allegro.pl: (https://allegro.pl/kategoria/plyty-dvd 100075?string=pan%20samochodzik%20i%20templariusze&utm_source=google&utm_medium=cpc&utm_campaign=_KRK_DSA_Kultura%20i%20rozrywka%20-%20Media&ev_adgr=P%C5%82yty%20DVD%20-%20100075&gclid=EAIaIQobChMI0qCijaKk5wIVQaqaCh07QgW0EAAYASAAEgKfxPD_BwE&bmatch=baseline-cl-eyesa-bp-cul-1-0-1127 (dostęp: 27.01.2020).
Biblionetka.pl Opiniotwórcza strona książki: https://www.biblionetka.pl/search.aspx?searchType= book_catalog&searchPhrase=Nienacki (dostęp: 30.01.2020).
Empik.com: https://www.empik.com/szukaj/produkt?q=pan+samochodzik+audiobook (dostęp: 30.01.2020).
Filmpolski.pl: http://www.filmpolski.pl/fp/index.php?film=125306 (dostęp: 27.01.2020) — opis serialu telewizyjnego Samochodzik i templariusze z 1971 r.; http://filmpolski.pl/fp/index.php?film=122762 (dostęp: 6.02.2020) — opis filmu Pan Samochodzik i praskie tajemnice z 1988 r.; http://filmpolski.pl/fp/index.php?film=123267 (dostęp: 27.01.2020) — opis filmu Latające machiny kontra Pan Samochodzik z 1991 r.
Filmweb.pl: https://www.filmweb.pl/serial/Samochodzik+i+Templariusze-1971-9344/discussion?plusMinus=true (dostęp: 27.01.2020); https://www.filmweb.pl/film/Lataj%C4%85ce+machiny+kontra+Pan+Samochodzik-1991-7151/discussion/Gdzie+te+czasy...,340610 (dostęp:
01.2020); https://www.filmweb.pl/film/Pan+Samochodzik+i+praskie+tajemnice-1988-8510/discussion (dostęp: 28.01.2020).
Granice.pl Wszystko o literaturze: https://www.granice.pl/wyszukaj/Nienacki/1 (dostęp: 30.01.2020).
Internetowe Forum Miłośników Pana Samochodzika: https://pansamochodzik.net.pl/ (dostęp: 30.01.2020).
Internetowy Klub Nienackofanów: http://www.nienacki.art.pl/index.html (dostęp: 30.01.2020).
Lubimyczytać.pl: https://lubimyczytac.pl/szukaj/ksiazki?phrase=Nienacki (dostęp: 30.01.2020);
https://lubimyczytac.pl/ksiazka/9867/pan-samochodzik-i-winnetou (dostęp: 27.01.2020).
Nakanapie.pl: https://nakanapie.pl/szukaj/ksiazki?q=Nienacki (dostęp: 30.01.2020).
Publio.pl: http://www.publio.pl/pan-samochodzik,s4213.html (dostęp: 30.01.2020).
Taniaksiazka.pl: https://www.taniaksiazka.pl/ebook-pan-samochodzik-i-templariusze-mobi-epubp-753869.html (dostęp: 30.01.2020).
Telemagazyn.pl: https://www.telemagazyn.pl/serial/samochodzik-i-templariusze-525334/ (dostęp: 27.01.2020).
W.bibliotece.pl: https://w.bibliotece.pl/search/?q=Nienacki&s=5 (dostęp: 24.01.2020).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
