Rydwan celtycki w dobie wojen cezariańskich
Abstrakt
Wykorzystywanie rydwanu w boju miało długą tradycję na starożytnym Bliskim Wschodzie, lecz nie w północnej Europie. Na jej wielu obszarach wozy bojowe i konie zaprzęgowe składano do grobu razem z arystokratycznymi przywódcami. Rydwany służyły w Europie do ok. 100 r. p.n.e., ale w Brytanii wykorzystywano je znacznie dłużej. Ich prędkość i zwrotność generowały Rzymianom poważne problemy. Nie posyłano ich do szarży przeciw liniom wroga. Wojownik walczył z rydwanu przeciw konnicy, lecz zazwyczaj schodził z pudła i walczył pieszo zarówno z jazdą, jak i piechotą. W Brytanii wiele koni wielkością przypominało współczesne pony rasy Dartmoor i nadawało się jedynie do zaprzęgania w rydwanach. Galowie z kontynentu natomiast nauczyli się hodować większe konie, które mogły dźwigać na grzbiecie wojownika w pełnym uzbrojeniu. Rydwany Brytów raczej nie posiadały kos. Nie ma żadnych dowodów archeologicznych na istnienie takich rydwanów w Brytanii.
Słowa kluczowe
biga; kuc; wojownicy; woźnice; rydwan z kosami; rydwan bojowy
Bibliografia
Allen S., Celtic Warrior 300 BC—AD 100, Oxford 2001.
The Ancient World at War, ed. P. de Souza, London, New York 2008.
Anglim S. et al., Fighting Techniques of the Ancient World, London 2002.
Banfi G., L’Armamento dei Celti, Rimini 2004.
Campbell D.B., Bitwa pod Mons Graupius, przeł. N. Łajszczak, Poznań 2011.
Castleden R., Wojna trojańska, przeł. B. Tkaczow, Warszawa 2008.
Cotterell A., Chariot, Woodstock, New York 2005.
Crouwel J.H., Chariots and other wheeled vehicles, Oxford 2012.
D’Amato R., Bronze Age Greek Warrior 1600—1100 BC, Oxford 2011.
D’Amato R., Early Iron Age Greek Warrior 1100—700 BC, Oxford 2016.
Deyber A., Les Gaulois en guerre, Paris 2009.
Faszcza M.N., Rzymskie inwazje na Brytanię 55—54 p.n.e., Zabrze 2012.
Ferrill A., The Origins of War, London 1985.
Hamblin W.J., Warfare in the Ancient Near East to 1600 BC, Routledge 2006.
Harrison P., Great Battles of the Ancient World, London 2004.
Jimenez R.L., Caesar against the Celts, Kent 1996.
Mathieu F., Le guerrier gaulois, Paris 2012.
Mieroop M. van de, Historia starożytnego Bliskiego Wschodu, przeł. M. Komorowska, Kraków 2008.
Millard A., Going to War in Ancient Egypt, London 2000.
Newark T., Warlords, London 1996.
Newark T., Ancient Celts, Concord 1997.
Oorthuys J., Warfare in the Ancient Near East, „Ancient Warfare” 2008, 2, 5, s. 6—7.
Riemschneider M., Od Olimpii do Niniwy w epoce Homera, przeł. F. Przebinda, Warszawa 1969.
Ritchie W.E., Ritchie J.N.G., Celtic Warrior, Aylesbury 1985.
Rome and her Enemies, ed. J. Penrose, Oxford 2008.
Taratorin W.W., Konnica na wajnie. Istorija kawalerii s drewniejszych wremion do epochy napoleonowskich woin, Minsk 1999.
Todd Carey B., Warfare in the Ancient World, Barnsley 2005.
Wileman J., Warfare in Northern Europe before the Romans, Barnsley 2014.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
