Oswajanie traumy? Refleksje nad sposobem opisywania śmierci żołnierzy rzymskich w Commentarii de bello Gallico
Abstrakt
Prowadzony w latach 58—51 przed Chr. rzymski podbój Galii obfitował w walki toczone z dużą intensywnością, których efektem były dotkliwe straty ponoszone przez armię Gajusza Juliusza Cezara. Wieści o przebiegu działań wojennych docierały do Rzymu w różnej formie, nie wyłączając relacji autorstwa żołnierzy. Stawiało to Cezara w specyficznej sytuacji, jako że budowana przez niego narracja mogła zostać szybko zweryfikowana przez innych uczestników wojny. Co więcej, musiał liczyć się z koniecznością zmierzenia się z różnorakimi emocjami społecznymi, będącymi konsekwencją docierających do Italii informacji o ponoszonych porażkach bądź znacznej liczbie poległych. Skłania to do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób Cezar starał się przedstawić odbiorcom tego rodzaju epizody i czy na tej podstawie można sformułować wnioski dotyczące docelowego kręgu adresatów pisanych przez niego Commentarii.
Słowa kluczowe
Cezar; Commentarii de bello Gallico; wojna galijska; armia rzymska
Bibliografia
Alföldi A., Caesar in 44 v. Chr. Studien zu Caesars Monarchie und ihren Wurzeln, Bd. 1, Bonn 1985.
Augier B., «L’autorité ne va pas sans prestige, et le prestige sans éloignment»? Le cas des officiers dans les légions tardo-républicaines, w: Le prestige à Rome à la fin de la République et au début du Principat, dir. R. Baudry, F. Hurtlet, Paris 2016, s. 91—103.
Balsdon J.P.V.D., The Veracity of Caesar, „Greece & Rome” 1957, vol. 4, no. 1, s. 19—28.
Barrandon N., Les rapports de fin d’année des (pro)magistrats en province et le calendrier sénatorial des deux derniers siècles de la République romaine, „Revue des Études Anciennes” 2014, t. 116, no 1, s. 167—191.
Brown R.D., Two Caesarian Battle-Descriptions: A Study in Contrast, „The Classical Journal” 1999, vol. 94, no. 4, s. 329—357.
Canfora L., Giulio Cesare. Il dittatore democratico, Roma—Bari 2006.
Christ K., Caesar. Annäherungen an einen Diktator, München 1994.
Cole N., Republicanism, Caesarism, and Political Change, w: A Companion to Julius Caesar, ed. M. Griffin, Malden—Oxford 2009, s. 418—430.
Étienne R., Jules César, Paris 1997.
Faszcza M.N., Atak Galów na kolumnę wojsk Cezara w 52 roku przed Chr. Przykład niekompetencji dowódczej czy… konieczność?, w: Przełomowe momenty wojen w świetle faktów i tradycji. Z dziejów wojskowości polskiej i powszechnej, red. A. Niewiński, Oświęcim 2021, s. 7—23.
Faszcza M.N., Centurionowie Cezara: elita legionów czy kreacja literacka?, „Wieki Stare i Nowe” 2021, t. 16 (21), s. 71—92.
Fritz von K., The Theory of the Mixed Constitution in Antiquity: A Critical Analysis of Polybius’ Political Ideas, 2nd ed., New York 1958.
Gelzer M., Caesar als Historiker, w: Kleine Schriften, Bd. 2, Hrsg. H. Strasburger, Ch. Meier, Wiesbaden 1963, s. 307—335.
Gelzer M., Caesar: Politican and Statesman, trans. P. Needham, 6th ed., Cambridge, MA 2003.
Grillo L., Caesarian Intertextualities: Cotta and Sabinus in BG 5.26—37, „The Classical Journal” 2016, vol. 111, no. 3, s. 257—279.
Harris W.V., Ancient Literacy, Cambridge, MA—London 1989.
Hölkeskamp K.-J., Rekonstruktionen einer Republik. Die politische Kultur des antiken Rom und die Forschung der letzten Jahrzehnte, München 2004.
Keaveney A., The Army in the Roman Revolution, London—New York 2007.
Keppie L., Colonisation and Veteran Settlement in Italy 47—14 B.C., London 1983.
Kraus Ch.S., Bellum Gallicum, w: A Companion to Julius Caesar, ed. M. Griffin, Malden—Oxford 2009, s. 159—174.
Krebs Ch.B., More Than Words. The Commentarii in their Propagandistic Context, w: The Cambridge Companion to the Writings of Julius Caesar, eds. L. Grillo, Ch.B. Krebs, Cambridge 2018, s. 29—42.
Lendon J.E., The Rhetoric of Combat: Greek Military Theory and Roman Culture in Julius Caesar’s Battle Descriptions, „Classical Antiquity” 1999, vol. 18, no. 2, s. 273—329.
Lommel van K., The Recognition of Roman Soldiers’ Mental Impairment, „Acta Classica” 2013, vol. 56, s. 155—184.
McDonnell M., Roman Manliness: Virtus and the Roman Republic, Cambridge 2006.
Maurach G., Caesar, BG 5, 43 f.: Der Zenturionenwettstreit, „Gymnasium” 1982, Bd. 89, H. 6, s. 468—478.
Meier Ch., Caesar: A Biography, trans. D. McLintock, New York 1995.
Menisching E., Über Adressaten des Bellum Gallicum, w: Hommages à Carl Deroux, t. 2: Prose et linguistique, Médicine, éd. P. Defosse, Bruxelles 2002, s. 295—302.
Mommsen Th., Römische Geschichte, Bd. 3: Von Sullas Tode bis zur Schlacht von Thapsus, 5. Auflage, Berlin 1869.
Morstein-Marx R., Caesar’s Alleged Fear of Prosecution and His Ratio Absentis in the Approach to the Civil War, „Historia” 2007, Bd. 56, H. 2, s. 159—178.
Morstein-Marx R., Julius Caesar and the Roman People, Cambridge 2021.
Osgood J., The Pen and the Sword: Writing and Conquest in Caesar’s Gaul, „Classical Antiquity” 2009, vol. 28, no. 2, s. 328—358.
Pennington L.A., Hough Jr. R.B., Case H.W., Psychologia dowodzenia, przeł. W. Popiel, Warszawa 1958.
Popławski M.S., Polityczna publicystyka w dobie Cezara i Augusta, Lublin 1935.
Porte F., Clades Tituriana. Anatomie d’une défaite. Réflexions sur le visage de la guerre et le stress du combat chez César, „Nuova Antologia Militare” 2022, n. 3, s. 247—300.
Raaflaub K.A., Caesar, Literature, and Politics at the End of the Republic, w: The Cambridge Companion to the Writings of Julius Caesar, eds. L. Grillo, Ch.B. Krebs, Cambridge 2018, s. 13—28.
Ramage E.S., Aspects of Propaganda in the De bello Gallico: Caesar’s Virtues and Attributes, „Athenaeum” 2003, vol. 91, no. 2, s. 331—372.
Rambaud M., L’Art de la déformation historique dans les Commentaires de César, Paris 1953.
Rambaud M., Le «portrait» d’Ambiorix, w: Rencontres avec l’antiquité classique. Hommages à Jean Cousin, Paris 1983, s. 113—122.
Richter W., Caesar als Darsteller seiner Taten. Eine Einführung, Heidelberg 1977.
Rosillo-López C., Public Opinion and Politics in the Late Roman Republic, Cambridge 2017.
Rüpke J., Wer las Caesars bella als commentarii?, „Gymnasium” 1992, Bd. 99, H. 3, s. 201—226.
Vanderbroeck P.J.J., Popular Leadership and Collective Behavior in the Late Roman Republic (ca. 80—50 B.C.), Amsterdam 1987.
White P., Julius Caesar and the Publication of Acta in Late Republican Rome, „Chiron” 1997, Bd. 27, s. 73—84.
Yavetz Z., Julius Caesar and His Public Image, Ithaca—New York 1983.
Zecchini G., Cesare: commentarii, historiae, vitae, „Aevum” 2011, n. 85, fasc. 1, s. 25—34
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3562-6217
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
