Daremne starania: klienci Karola Stanisława Radziwiłła i ich zabiegi o ochronę dóbr patrona przed Szwedami i wojskami Leszczyńskiego w latach 1706—1709
Abstrakt
Artykuł poświęcony jest staraniom kanclerza wielkiego litewskiego Karola Stanisława Radziwiłła i jego klientów podjętym w celu ochrony dóbr przed wojskami szwedzkimi i polskimi. Radziwiłł został stronnikiem Leszczyńskiego ze względu na chęć ochrony swoich posiadłości, niszczonych przez Szwedów. Jego rezydenci na dworze króla Stanisława nie odnieśli jednak sukcesów w swoich interwencjach. Polski monarcha był bezsilny wobec działań Szwedów, którzy eksploatację kraju traktowali jako konieczność. Zabiegi klientów mogły jedynie demonstrować poświęcenie Radziwiłła.
Słowa kluczowe
wielka wojna północna; ochrona dóbr; zniszczenia wojenne; Karol Stanisław Radziwiłł; Stanisław Leszczyński
Bibliografia
Achremczyk S., Konfederacje szlachty Prus Królewskich w latach 1703—1709, „Zapiski Historyczne” 1980, 45, s. 31—50.
Anusik Z., Dlaczego Szwedzi przegrali bitwę pod Połtawą? Natura przeciwko armii szwedzkiej w kampaniach 1708 i 1709 roku, „Przegląd Nauk Historycznych” 2020, 19, 1, s. 81—102.
Burdowicz-Nowicki J., Piotr I, August II i Rzeczpospolita, Kraków 2010.
Dygdała J., Lwowska wyprawa króla Stanisława Leszczyńskiego w 1709 roku, „Kwartalnik Historyczny” 2019, 126, 4, s. 657—687.
Dygdała J., Siła złudzeń — informacje o szwedzkich „zwycięstwach” w Rosji i o bitwie połtawskiej dochodzące do obozu króla Stanisława (sierpień 1708—wrzesień 1709 roku), „Wieki Stare i Nowe” 2019, 14 (19), s. 119—142.
Dygdała J., Z dziejów pierwszego panowania króla Stanisława Leszczyńskiego, Toruń 2022.
Feldman J., Polska w dobie wielkiej wojny północnej 1704—1709, Kraków 1925.
Gierowski J., Jan Stanisław Jabłonowski, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, red. K. Lepszy et al., Kraków 1962—1964, s. 221—223.
Kamiński A., Konfederacja sandomierska wobec Rosji w okresie poaltransztadzkim 1706—1709, Wrocław 1969.
Karp S., Starostwo wobolnickie (1707—1709) w świetle listów Jana Karpia, cześnika żmudzkiego. Wpływ wojny północnej na gospodarkę ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego, „Studia Podlaskie” 2011, 19, s. 127—138.
Lesiński J., Spory o dobra neuburskie, „Miscellanea Historico-Archivistica” 1996, 6, s. 95—132.
Link-Lenczowski A., Popiołek B., Elżbieta Helena Sieniawska, w: Polski słownik biograficzny, t. 37, red. H. Markiewicz et al., Warszawa—Kraków 1997, s. 90—96.
Łakociński Z., Magnus Stenbock w Polsce, Wrocław 1967.
Markiewicz M., Nowe spojrzenie na państwo w czasach nowożytnych, w: Władza i państwo w czasach nowożytnych, red. Z. Anusik, Łódź 2011, s. 11—16.
Otwinowski E., Dzieje Polski pod panowaniem Augusta II, wyd. A. Mułkowski, Kraków 1849.
Palkij H., Stanisław Antoni Szczuka, w: Polski słownik biograficzny, t. 48, red. A. Romanowski et al., Kraków 2012—2013, s. 469—481.
Panek A., Sejmik lubelski w okresie wojny północnej 1702—1716, w: Rzeczpospolita w dobie wielkiej wojny północnej, red. J. Muszyńska, Kielce 2001, s. 149—166.
Perłakowski A., Jan Jerzy Przebendowski jako podskarbi wielki koronny (1703—1729): studium funkcjonowania ministerium, Kraków 2004.
Polska w okresie drugiej wojny północnej: 1655—1660, t. 1—4, red. K. Lepszy, Warszawa 1957.
Poraziński J., Epiphania Poloniae. Orientacje i postawy polityczne szlachty polskiej w dobie wielkiej wojny północnej (1702—1710), Toruń 1999.
Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706—1709), t. 1: Wyprawy do Saksonii i Litwy w latach 1706—1708. Listy królewskich sekretarzy Samuela Kazimierza Szwykowskiego i Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2018.
Przy boku króla Stanisława Leszczyńskiego (1706—1709), t. 2: W wędrówkach po Polsce między Gdańskiem a Lwowem w latach 1708—1709: listy królewskiego sekretarza Jozafata Michała Karpia oraz fragmenty z gazet pisanych i diariuszy, wyd. J. Dygdała, Warszawa 2019.
Rachuba A., Stanisław Karol Radziwiłł (1669—1719), w: Polski słownik biograficzny, t. 30, red. E. Rostworowski, Kraków 1987, s. 240—248.
Rachuba A., Polityka nominacyjna Stanisława Leszczyńskiego na Litwie w latach 1705—1709, „Przegląd Historyczny” 1992, 83, 4, s. 617—632.
Rakowski W., Pamiętnik wielkiej wojny północnej, wyd. M. Nagielski, M. Wagner, Warszawa 2002.
Sawicki M., Manifest Sapiehów z 6 marca 1702 roku, „Wieki Stare i Nowe” 2017, t. 12 (17), s. 24—40.
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880—1914.
Wiśniowiecki J.A., Ilias Polski, wyd. P. Romaniuk, J. Burdowicz-Nowicki, Warszawa 2018.
Zwierzykowski M., Samorząd sejmikowy województw poznańskiego i kaliskiego w latach 1696—1732, Poznań 2010.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0003-0405-8317
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
