„A to tak prędko kaleczeję, jako źrebiec po starym ojcu…”. Późne tacierzyństwo Jana Zamoyskiego i jego relacje z synem Tomaszem
Abstrakt
Tomasz Zamoyski, upragniony dziedzic nazwiska i rodowej fortuny, urodził się, gdy kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski przekroczył 52. rok życia. O ile matka Tomasza, Barbara z Tarnowskich, otoczyła go bezgraniczną miłością, o tyle ojciec, który niewątpliwie cieszył się z narodzin syna, nie poświęcił się tacierzyństwu, wyżej stawiając sprawy państwowe. Zatroszczył się jednak o wszechstronną edukację potomka, zadbał o odpowiednie koneksje towarzyskie, a zostawiając olbrzymi majątek, zapewnił mu jak najlepszy start w życiu. Trudno jednak doszukać się w ich relacji bliższych więzi łączących ojca z synem.
Słowa kluczowe
Tomasz Zamoyski; Jan Zamoyski; Barbara z Tarnowskich Zamoyska; tacierzyństwo; dzieciństwo
Bibliografia
Archiwum Jana Zamoyskiego kanclerza i hetmana wielkiego koronnego, t. 4: 1585—1588, wyd. K. Lepszy, Kraków 1948.
Grzybowski S., Jan Zamoyski, Warszawa 1994.
Horn I., Andrzej Batory, Warszawa 2010.
Kobierzycki S., Historia Władysława, królewicza polskiego i szwedzkiego, wyd. J. Byliński, W. Kaczorowski, tłum. M. Krajewski, Wrocław 2005.
Kowalczyk J., W kręgu kultury dworu Jana Zamoyskiego, Lublin 1980.
Kupczewska M., Matka i syn — wpływ Barbary Zamoyskiej na proces wychowania i wykształcenia Tomasza Zamoyskiego w świetle korespondencji z lat 1605—1610, „Białostockie Teki Historyczne” 2011, t. 9, s. 41—54.
Kupczewska M., Kapitał kanclerza i hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego na drodze kariery
politycznej syna Tomasza, w: Śmierć w dziejach człowieka. Nowożytność. Mare integrans. Studia nad dziejami wybrzeży Morza Bałtyckiego, red. M. Franz, K. Kościelniak, Z. Pilarczyk, Toruń 2016, s. 44—70.
Kupczewska M., Od Jana Sariusza Zamoyskiego do Jana „Sobiepana” Zamoyskiego. Analiza karier magnackich trzech pierwszych ordynatów zamojskich, w: Małe miasta. Dom polski w refleksji badawczej, red. M. Zemło, Białystok—Dynów—Supraśl 2021, s. 233—258.
Łempicki S., Jan Zamoyski: protektor medycyny i medyków (karta z dziejów mecenatu humanistycznego w Polsce), Lwów 1921.
Łempicki S., Działalność Jana Zamoyskiego na polu szkolnictwa 1573—1605, Kraków 1922.
Łempicki S., Szymon Szymonowicz i jego czasy. Rozprawy i studja, Zamość 1929.
Łempicki S., Mecenat wielkiego kanclerza. Studia o Janie Zamoyskim, wyd. S. Grzybowski, Warszawa 1980.
Pokora J., Disce, puer! Dziecięcy portret Tomasza Zamoyskiego z początku XVII wieku, w: idem, Psy, błazny, dzieci, królowie… Studia nad sztuką XV—XVIII wieku, Warszawa 2006, s. 53—61.
Scriptores Rerum Polonicarum, t. 8: Archiwum Domu Radziwiłłów, wyd. A. Sokołowski, Kraków 1885.
Skrzypietz A., Służba wojskowa królewiczów polskich w XVII w., w: Między obowiązkami, przywilejami a prawem Rzeczypospolitej XVI—XVIII wieku. Społeczeństwo w obronie państwa polsko-litewskiego, red. A. Kalinowska, A. Perłakowski, D. Rolnik, F. Wolański, Warszawa 2018, s. 357—376.
Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego (1572—1605), Lwów 1935.
Tazbir J., Legenda Jana Zamoyskiego, w: Czterysta lat Zamościa, red. J. Kowalczyk, Wrocław 1983, s. 27—45.
Zamek Królewski w Warszawie – Muzeum Polska
https://orcid.org/0000-0002-2893-8741
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
