Sejmiki lubelskie w latach 1782–1784 i ich kulisy
Abstrakt
Lata 1782–1784 to okres szczególnego zainteresowania Kazimierza N. Sapiehy sejmikami lubelskimi, co było związane z jego małżeństwem z Anną z Cetnerów. Mieszkając w Lubartowie, generał artylerii litewskiej miał możliwość oddziaływania na sejmiki w Lublinie, co przyczyniło się do wzmocnienia wpływów opozycji magnackiej. Widać to było na sejmikach deputackim i poselskim w 1782 roku. Przygotowania do sejmiku przedsejmowego i jego przebieg zostały zrekonstruowane na podstawie korespondencji, gdyż nie zachowały się laudum i instrukcja poselska. W 1783 roku aktywność opozycji uległa zmniejszeniu, dzięki czemu regaliści odnieśli sukces w sprawie wyboru deputata na Trybunał Koronny. Próba uzyskania przewagi w województwie lubelskim przez K. Sapiehę w 1784 roku zakończyła się porażką jego zwolenników na sejmiku deputackim. Także wybory posłów na sejm były w tym roku kontrolowane przez stronnictwo regalistyczne.
Słowa kluczowe
województwo lubelskie w XVIII wieku; sejmiki w Lublinie; czasy panowania Stanisława Augusta; parlamentaryzm
Bibliografia
Anusik Z., Potocki Jerzy Michał, w: Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław 1984–1985, s. 44–47.
Bednaruk W., Sejmiki lubelskie w okresie stanisławowskim (1764–1794), Lublin 2011.
Bednaruk W., Rozdwojone sejmiki lubelskie z 1776 roku, „Roczniki Humanistyczne” 2013, t. 61, z. 2, s. 235–248.
Butterwick R., Faworyt – demagog? Pius Kiciński na Sejmie Czteroletnim, w: Faworyci i opozycjoniści. Król a elity polityczne w Rzeczypospolitej XV–XVIII wieku, red. M. Markiewicz, R. Skowron, Kraków 2006, s. 485–493.
Czeppe M., Sołtyk Kajetan Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 40, Warszawa–Kraków 2001, s. 387–404.
Danilczyk A., W kręgu afery Dogrumowej. Sejm 1786 roku, Warszawa 2010.
Denys M., Poglądy sejmiku lubelskiego na państwo i prawo w czasach stanisławowskich (1764–1795), w: Per aspera ad astra. Materiały z XVI Ogólnopolskiego Zjazdu Historyków Studentów, t. 5: Historia Rzeczypospolitej Obojga Narodów, red. nacz. A. Świątek, Kraków 2008, s. 65–75.
Deputaci Trybunału Koronnego 1578–1794. Spis, cz. 5: 1751–1794, oprac. J. Ternes, Warszawa 2017.
Dębicki L., Puławy (1762–1830). Monografia z życia towarzyskiego, politycznego i literackiego, t. 1, Lwów 1887.
Dyaryusz seymu wolnego ordynaryinego warszawskiego szescio-niedzielnego roku panskiego 1782, wyd. P. Kiciński, Warszawa [1782].
Filipczak W., Opozycja antykrólewska wobec systemu rządów Rady Nieustającej na sejmie 1786 roku, „Acta Universitatis Lodziensis”, Folia Historica 1990, nr 38, s. 3–22.
Filipczak W., Rugi poselskie i losy „rozdwojonych” sejmików przedsejmowych w latach 1778–1786, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 1997, t. 49, z. 1–2, s. 65–85.
Filipczak W., Sejm 1778 roku, Warszawa 2000.
Filipczak W., Stanisław August i Elżbieta Sapieżyna. Spór wokół losów sejmu 1782 roku, w: Władza i polityka w czasach nowożytnych, red. Z. Anusik, Łódź 2011.
Filipczak W., Życie sejmikowe prowincji wielkopolskiej w latach 1780–1786, Warszawa 2012.
Filipczak W., Lubelski sejmik przedsejmowy w 1780 roku, w: Studia z dziejów Europy Środkowo-Wschodniej, red. W. Bondyra et al., Lublin 2018, s. 51–69.
Filipczak W., Miasta i mieszczanie w opiniach sejmików koronnych w latach 1778–1786, w: Tractu temporis. Ludzie – regiony – fakty. Księga dedykowana Profesorowi Tadeuszowi Nowakowi, red. T. Grabarczyk, A. Kowalska-Pietrzak, Łódź–Wieluń 2018, s. 325–340.
Filipczak W., Polityczna rola Elżbiety z Branickich Sapieżyny w latach 1783–1784, w: Wielkie rody dawnej Rzeczypospolitej, t. 1: Sapiehowie, red. T. Ciesielski, M. Sawicki, Opole 2018, s. 203–226.
Glabisz G., Sejmiki Wielkopolski w latach 1764–1793, Poznań 2022.
Jakimowicz K., Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794, Lublin 2020.
Janeczek Z., Ignacy Potocki. Marszałek wielki litewski (1750–1809), Katowice 1992.
Jankowska J., Granowski Michał, w: Polski słownik biograficzny, t. 8, Wrocław–Kraków–Warszawa 1959–1960, s. 550.
Kalendarz polityczny dla Królestwa Polskiego y Wielkiego Xięstwa Litewskiego na rok przestępny 1784, Warszawa [b.r.].
Kądziela Ł., Sapieha Kazimierz Nestor, w: Polski słownik biograficzny, t. 35, Wrocław–Warszawa–Kraków 1994, s. 52–67.
Kermisz J., Lublin i Lubelskie w ostatnich latach Rzeczypospolitej (1788–1794), t. 1, Lublin 1939.
Kobierecki M., Walewscy herbu Kolumna w XVI–XVIII wieku. Genealogia. Majętności. Działalność polityczna, Łódź 2008.
Koźmian K., Pamiętniki, t. 1, przedmowa A. Kopacz, wstęp oraz komentarz J. Willaume, Wrocław 1972.
Krakowski B., Kossowski Stanisław, w: Polski słownik biograficzny, t. 14, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968–1969, s. 320.
Kuras K., Współpracownicy i klienci Augusta A. Czartoryskiego w czasach saskich, Kraków 2010.
Lityński A., Organy kierujące obradami sejmików 1764–1794 (na przykładzie sejmików województwa płockiego), w: Z dziejów prawa Rzeczypospolitej Polskiej, red. A. Lityński, Katowice 1991, s. 62–87.
Łaszewski R., Instrukcje poselskie w drugiej połowie XVIII wieku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, Prawo XII, Nauki Humanistyczno-Społeczne 1973, t. 56, s. 69–82.
Łoza S., Kawalerowie Orderu Świętego Stanisława 1765–1813, Warszawa 1925.
Michalski J., Sejmiki poselskie 1788 roku, cz. 1–2, „Przegląd Historyczny” 1960, t. 51, 1–2, s. 53–71, 331–365.
Michalski J., Kiciński Pius, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966, s. 383–385.
Podgórzak M., Suchodolski Wojciech, w: Polski słownik biograficzny, t. 45, Warszawa–Kraków 2008, s. 303–311.
Rolnik D., Portret szlachty czasów stanisławowskich, epoki kryzysu, odrodzenia i upadku Rzeczypospolitej w pamiętnikach polskich, Katowice 2009.
Rolnik D., Leonarda Marcina Świeykowskiego (1721–1793) ostatniego wojewody podolskiego życie codzienne i publiczne oraz jego myśli o Rzeczypospolitej, Katowice 2016.
Rostworowski E., Sprawa aukcji wojska na tle sytuacji politycznej przed Sejmem Czteroletnim, Warszawa 1957.
Rostworowski E., Hryniewiecki Kajetan, w: Polski słownik biograficzny, t. 10, Wrocław–Warszawa–Kraków 1962–1964, s. 60–61.
Rostworowski E., Mierzejewski Józef Wojciech, w: Polski słownik biograficzny, t. 21, Wrocław 1976, s. 12–15.
Rudnicki K., Biskup Kajetan Sołtyk 1715–1788, Kraków–Warszawa 1906.
Rymszyna M., Gabinet Stanisława Augusta, Warszawa 1962.
Skowroński P.W., Reforma Rady Nieustającej na sejmie 1776 r., (maszynopis rozprawy doktorskiej napisanej pod kierunkiem prof. dr. hab. W. Kriegseisena), Warszawa 2022.
Stroynowski A., Opozycja sejmowa w dobie rządów Rady Nieustającej. Studium z dziejów kultury politycznej, Łódź 2005.
Stroynowski A., „Wieczory sejmowe”. Studia nad dziejami parlamentaryzmu w epoce stanisławowskiej, Częstochowa 2013.
Stroynowski A., Obrady sejmu grodzieńskiego 1784 roku. Studium z dziejów kultury parlamentarnej, Częstochowa 2020.
Szczygielski W., Przyczynek do badań nad świadomością polityczną szlachty lubelskiej w czasach Sejmu Wielkiego, w: Dyplomacja. Polityka. Prawo, red. I. Panic, Katowice 2001, s. 267–277.
Ujma M., Sejmik lubelski 1572–1696, Warszawa 2003.
Urzędnicy centralni i nadworni Polski XIV–XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1992.
Urzędnicy województwa lubelskiego XVI–XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski,W. Urban, red. A. Gąsiorowski, Kórnik 1991.
Volumina Legum, t. 9, Kraków 1889.
Wołoszyński R.W., Kicki Onufry, w: Polski słownik biograficzny, t. 12, Wrocław–Warszawa–Kraków 1966, s. 392–394.
Zaleski B., Korespondencya krajowa Stanisława Augusta od 1784 do 1792, Poznań 1872.
Zielińska Z., Potocki Jan Nepomucen, w: Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław 1984–1985, s. 42–43.
Zielińska Z., Potocki Roman Ignacy, w: Polski słownik biograficzny, t. 28, Wrocław 1984–1985, s. 1–17.
Żbikowski P., Kajetan Koźmian, w: Pisarze polskiego oświecenia, t. 3, red. T. Kostkiewiczowa, Z. Goliński, Warszawa 1996, s. 415–445.
Uniwersytet Łódzki Polska
https://orcid.org/0000-0001-5953-2480
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
