Opublikowane: 2009-12-30

Założenia struktury szkolnictwa podstawowego i status nauczyciela … w świetle prawa oświatowego (1945—1972)

Maciej Szaniawski

Abstrakt

Artykuł zwraca uwagę na problematykę funkcjonowania prawnego szkoły podstawowej (powszechnej) oraz pracy nauczyciela w latach 1945–1972. Analiza obejmuje założenia systemu i obowiązku szkolnego, obowiązki kadry pedagogicznej i jej odpowiedzialność zawodową, a także ocenę pracy oraz inne prawa nauczycieli. Autor artykułu podjął próbę ukazania, że po 1945 roku ustawodawstwo dotyczące tego zagadnienia opierało się na przedwojennych aktach prawnych. Szkoły podstawowe (do połowy lat 50. określane jako powszechne) były początkowo siedmioletnie, a od 1962 roku ośmioletnie. Obowiązek szkolny obejmował dzieci rozpoczynające naukę w wieku 7 lat i trwał do 17. roku życia. Na stanowisko nauczyciela przeznaczano osoby z odpowiednimi kwalifikacjami zawodowymi (z czego częściowo rezygnowano z powodu strat wojennych wśród kadry nauczycielskiej, jednak od 1972 roku warunkiem niezbędnym stało się wykształcenie wyższe) oraz nieskazitelną postawą moralną. Istniał podział na nauczycieli stałych i tymczasowych oraz mianowanych i kontraktowych w zależności od formy zatrudnienia. Wszyscy, z różnych powodów, mogli być automatycznie przenoszeni do innych szkół (za zgodą lub bez zgody). Nauczyciel był zobowiązany przekazywać wiedzę uczniom i kształtować właściwą postawę ideologiczną. Przepisy precyzyjnie określały warunki zatrudnienia i przenoszenia w stan nieczynny, odpowiedzialność zawodową (kary porządkowe i dyscyplinarne) oraz sposób oceny pracy (bardzo dobra, dobra, dostateczna i niedostateczna). Ze względu na charakter zawodu nauczyciele mieli prawo do specjalnych przywilejów, takich jak dłuższy urlop, płatny urlop zdrowotny, ulgi kolejowe, a niekiedy także bezpłatne mieszkanie.

Pobierz pliki

Zasady cytowania

Szaniawski, M. (2009). Założenia struktury szkolnictwa podstawowego i status nauczyciela … w świetle prawa oświatowego (1945—1972). Wieki Stare I Nowe, 1(6), 331–351. https://doi.org/10.31261/WSN.2009.09.19

Cited by / Share

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.


Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.

1. Licencja

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.

2. Oświadczenie Autora

Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.

Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.

UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).

3. Prawa użytkownika

Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.

4. Współautorstwo

Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.

Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).

Tom 1 Nr 6 (2009)
Opublikowane: 2020-03-05


ISSN: 1899-1556
eISSN: 2353-9739

Wydawca
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Ta strona używa pliki cookie dla prawidłowego działania, aby korzystać w pełni z portalu należy zaakceptować pliki cookie.