Kilka słów na temat antycznych metod leczenia chorób pszczół
Abstrakt
Pszczoły, ze względu na wysokie ceny pozyskiwanego z pasiek miodu, wosku czy propolisu, hodowano w całym świecie starożytnym. Z czasem zaczęto zwracać uwagę na choroby tych owadów. Począwszy od Arystotelesa, kolejni właściciele pasiek, badacze oraz encyklopedyści opisywali w swych pracach objawy chorób pszczół oraz metody ich leczenia. Zachowane teksty w wielu przypadkach nie są zbyt szczegółowe, niemniej pozwalają zidentyfikować część chorób dotykających pszczoły, z którymi musieli się borykać starożytni pszczelarze.
Słowa kluczowe
pszczoły, choroby pszczół, starożytność, miód, leczenie, pasieka, owad
Bibliografia
Abrol D.P.: Diel pattern of Apis cerana indica in Asparagus officinalis L. „Science & Culture” 1992, 58, s. 25.
Alippi A.M., Reynaldi F.J.: Ihibition of the growth of Paenibacillus larvae, the casual agent of American foulbrood of honeybees, by selected strains of aerobic spore‑forming bacteria isolated from apiarian sources. „Journal of Invertebrate Pathology” 2006, 91, s. 141—146.
Allsop K.A., Miller J.B.: Honey revisited. „British Journal of Nutrition” 1996, 75, s. 513—520.
Anderson Stojanovic V.R., Jones J.E.: Ancient beehives from Isthmia. „Hesperia” 2002, 71, s. 345—376.
Batra S.T.W.: Bees of India (Apoidea), their Behaviour, Management and a Key to the Genera. „Oriental Insects” 1977, 11, s. 289—324.
Beltrán A.: Rock Art of the Spanish Levant. Cambridge 1982.
Brothers D.J.: Phylogeny and evolution of wasps, ants and bees (Hymenoptera, Chrysidoidea, Vespoidea and Apoidea). „Zoologica Scripta” 1999, 28, s. 233—249.
Cepeda‑Aponte O.I., Imperatriz‑Fonseca V.L., Velthuis H.H.W.: Lesser Wax Moth Achroia Grisella: First Report for Stingless Bees and New Capture Method. „Journal of Apicultural Research” 2002, 41, s. 107—108.
Chen Y.P., Siede R.: Honey bee viruses. „Advances in Virus Research” 2007, 70, s. 33—80.
Chorbiński P.: Szkodniki wosku. Biologia barciakow. „Pasieka” 2005, 6, s. 22.
Cillers L., Retief F.P.: Bees, Honey and Health in Antiquity. „Akroterion” 2008, 53, s. 7—19.
Crane E.: Beekeeping In the Word of Ancient Rome. „Bee Word” 1994, 75, s. 118—134.
Crane E.: The Rock Art of Honey Hunters. Cardiff 2001.
Crane E.: The World History of Beekeeping and Honey. New York 1999.
Dams L.R.: Bees and honey — hunting in the Mesolitic rock art of eastern Spain. „Bee World” 1978, 59, s. 45—53.
Danforth B.N. et al.: The Impact of Molecular Data on Our Understanding of Bee Phylogeny and Evolution. „Annual Review of Entomology” 2013, 58, s. 57—78.
Debevc A.H., Cardinal S., Danforth B.N.: Identifying the sister group to the bees: a molecular phylogeny of Aculeata with an emphasis on the subfamily Apoidea. „Zoologica Scripta” 2012, 41, s. 527—535.
Engel M.S.: Family‑groupnames for bees (Hymenoptera: Apoidea). „American Museum Novitates” 2005, 3476, s. 1—33.
Eteraf‑Oskouei T., Najafi M.: Traditional and Modern Uses of Natural Honey in Human Diseases: A Review. „Iranian Journal of Basic Medical Sciences” 2013, 16, s. 731—742.
Evans E.C., Butler C.A.: Why Do Bees Buzz? Fascinating Ansewrs to Questions about Bees. New Brunswick—New Yersey—London 2010.
Forsgren E.: European foulbrood. „Journal of Invertebrate Pathology” 2010, 103, s. 85—89.
Fraser G.M.: Beekeeping in Antiquity. London 1931.
Genersch E., Es J.D., Fries I.: Honey bee disease overview. „Journal of Invertebrate Pathology” 2010, 103, s. 52—54.
Gliński Z.: Choroby bakteryjne czerwia i pszczoł. „Pasieka” 2004, 3, s. 60.
Gliński Z.: Grzybice czerwia i pszczoł. „Pasieka” 2004, 2, s. 58.
Graham A.J.: Beehives from Ancient Greece. „Bee World” 1975, 56, s. 64—75.
Greenfield M.D., Coffelt J.A.: Reproductive behaviour of the Lesser Waxmoth, Achroia Grisella (Pyralidae: Gallariinae): Signalling, Pair Formation, Male Interaction and Mate Guarding. „Behaviour” 1983, 84, s. 287—315.
Grimaldi D., Engel M.S.: Evolution of the Insects. Cambridge 2005.
Human H., Pirk C.W.W., Crewe R.M., Dietmann V.: The Honeybee Disease American Foulbrood
— An African Perspective. „African Entomology” 2011, 19, s. 551—557.
Klepacz‑Baniak J.: Rośliny trujące a zatrucia pszczoł pyłkiem. „Pasieka” 2008, 2, s. 32.
Kostecki R., Tomaszewska B.: Choroby i szkodniki pszczoł. Warszawa 1987.
Kritsky G.: Beekeeping from Antiquity trough the Middle Ages. „Anual Review of Entomology” 2017, 62, s. 249—264.
Kritsky G.: The Tears of Re. Beekeeping in Ancient Egypt. Oxford 2015.
Kritsky G.: The quest of the perfect hive: Ancient Mediterranean origins. W: Beekeeping in the Mediterranean from antiquity to the present. Eds. F. Hatjina, G. Mavrofridis, R. Jones. Syros 2016, s. 45—51.
Lauro F.M. et al.: Rapid detection of Paenibacillus larvae from honey and hive samples with a novel nested PCR protocol. „International Journal of Food Microbiology” 2003, 81, s. 195—201.
Mayhew P.J.: Why are there so many insect species? Perspectives from fossils and phylogenies. „Biological Reviews” 2007, 82, s. 425—454.
Michener C.D.: The Bees of the World. Baltimore 2000.
Mierzwa M.: Higiena w pasiece — walka z chorobami pszczoł. „Pasieka” 2012, 2, s. 10.
Mikołajczyk I.: Świadectwa Warrona, Wergiliusza i Kolumelli o pszczelarstwie. W: Studia z zakresu antyku. Red. Z. Abramowiczówna. Toruń 1984, s. 101—123.
Moritz R.F.A., Kirchner W.H., Crewe R.M.: Chemical camouflage of the death’s head hawkmoth (Acherontia atropos L.) in honeybee colonies. „Naturwissenschaften” 1991, 78, s. 179—182.
Oldroyd B.P., Piyamas N.: Conservation of Asian Honey Bees. „Apidologie” 2009, 40, s. 296—312.
Oldroyd B.P., Siriwat W.: Asian honey bees: biology, conservation, and human interactions. Harvard 2009.
Pager H.: Cave painting suggesting honey huntig activities in Ice Age Time. „Bee World” 1976, 57, s. 9—14.
Pohorecka K.: Wiosenne kłopoty z chorobą zarodnikowcową. „Pasieka” 2003, 1, s. 42.
Radloff S.E. et al.: Population structure and classification of Apis cerana. „Apidologie” 2010, 41, s. 589—601.
Radošević P.: Honey In Roman Culture. „Bee Word” 2010, 87, s. 58.
Ribiere M.: Chronic bee paralysis virus. A diseases and a virus like no other. „Journal of Invertebrate Pathology” 2010, 103, s. 120—131.
Ruttner F.: Biogeography and Taxonomy of Honeybees. Berlin—Heidelberg 1988.
Sharkey M.J.: Phylogeny and Classification of Hymenoptera. „Zootaxa” 2007, 1668, s. 521—548.
Sroka P.: Ochrona plastrow przed motylicą. „Pasieka” 2009, 6, s. 12.
Topolska G.: Infekcje wirusowe pszczoł. Cz. 2: Infekcje, ktorych rozwojowi sprzyja warroza. „Pasieka” 2007, 4, s. 26.
Van Engelsdrop D., Meixner M.D.: A historical review of managed honey bee populations in Europe and the United States and the factors that may effect them. „Journal of Invertebrate Pathology” 2010, 103, s. 580—595.
Vernon F.G.: Beekeeping in 1269—1270 at Beaulieu Abbey in England. „Bee World” 1979, 60, s. 170—175.
Vilcinskas A.: Biochemische und immunologische Untersuchungen zur humoralen Abwehr von Pilzinfektionen bei Insekten am Beispiel der gro.en Wachsmotte Galleria mellonella (Lepidoptera). [Mikrofiche-Ausgabe] 1994.
Whitfield Ch.D. et al.: Thrice out of Africa: ancient and recent expansion of the honey bee, Apis mellifera. „Science” 2006, 314, s. 642—645.
Zecchi M.: On the offerings of honey in the Graeco‑Roman Temples. „Aegyptus” 1997, 77, s. 71—83.
Zumla A., Lulat A.: Honey — a remedy rediscovered. „Journal of the Royal Society of Medicine” 1989, 82, s. 384—385.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0003-3518-1318
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
