Strona tytułowa i spis treści.

Pszczoły, ze względu na wysokie ceny pozyskiwanego z pasiek miodu, wosku czy propolisu, hodowano w całym świecie starożytnym. Z czasem zaczęto zwracać uwagę na choroby tych owadów. Począwszy od Arystotelesa, kolejni właściciele pasiek, badacze oraz encyklopedyści opisywali w swych pracach objawy chorób pszczół oraz metody ich leczenia. Zachowane teksty w wielu przypadkach nie są zbyt szczegółowe, niemniej pozwalają zidentyfikować część chorób dotykających pszczoły, z którymi musieli się borykać starożytni pszczelarze.

W artykule omówiono emisje monetarne przedstawiające boginię Romę, której towarzyszy legenda ROMA RENASCENS lub ROMA RESVRGENS. Ikonografia tych monet — emitowanych przez Galbę, Witeliusza i Wespazjana — jest podstawą rozważań autorki. Dla wyglądu Romy, raz walczącej i przynoszącej zwycięstwo, innym razem upadającej i podnoszonej przez cesarza, tło stanowiły wydarzenia rozgrywające się w latach 68—71.

Zagadnienie ceremonii tryumfalnych w Bizancjum jest dobrze znane dzięki książce Michaela McCormicka pt. Eternal Victory. Triumphal Rulership in Late Antiquity, Byzantium and the Early Medieval West. Badacz ten skupił się głównie na ceremoniach, jakie zostały odprawione w epoce wczesnego i średniego Bizancjum, pomijając — niestety ze szkodą dla swoich rozważań — okres Cesarstwa Nikejskiego oraz Cesarstwa Paleologów. M. McCormick głównie interesował się kwestią, na ile bizantyńskie ceremonie tryumfalne czerpały z dziedzictwa antyku, dlatego też z mniejszą uwagą prześledził ich rozwój w okresie dynastii Komnenów, co argumentował zmianami, jakie zaszły w ramach bizantyńskiego społeczeństwa tamtego okresu, co z kolei przełożyło się na zmiany w formule i wymowie ideologicznej tego typu uroczystości. W świetle powyższych przesłanek zasadne jest pytanie o kształt ceremonii tryumfalnych w Cesarstwie Bizantyńskim na wygnaniu w Azji Mniejszej, czyli Cesarstwie Nikejskim. Niniejszy artykuł ma na celu zweryfikowanie przekazu najsłynniejszego kronikarza epoki
Cesarstwa in exilio, Jerzego Akropolitesa, pod kątem przydatności jego kroniki jako źródła wiedzy na temat nikejskich ceremonii tryumfalnych. Analizie zostaną poddane dwa wydarzenia opisane przez tego autora: celebracja zdobycia Tesaloniki przez Jana III Watatzesa w 1246 roku oraz uroczysty ingres Michała VIII Paleologa do rewindykowanego z rąk łacińskich Konstantynopola w 1261 roku.

Pomimo że plany wojny tureckiej Władysława IV doczekały się bogatej historiografii,to jednak niektóre kwestie związane z tą problematyką pozostają wciąż nie do końca wyjaśnione. Jedną z nich jest stosunek szlachty wobec królewskiego projektu. W dotychczasowych badaniach historycznych dominuje pogląd o gwałtownym sprzeciwie, z jakim zamiar monarchy spotkał się na sejmikach przedsejmowych w 1646 roku. Pogląd ten powstał głównie w oparciu o postanowienia sejmików tzw. górnych województw. Celem niniejszego artykułu jest przeanalizowanie stanowiska sejmików mazowieckich wobec działań Władysława IV, zmierzających do wywołania wojny z Turcją. Analiza materiału źródłowego w postaci mazowieckich instrukcji sejmikowych wykazała zdecydowanie bardziej przychylne nastawienie szlachty z Mazowsza niż z pozostałych ziem Rzeczypospolitej wobec polityki tureckiej króla.

Artykuł został poświęcony encyklopedii Nachrichten von Schriftstellern und Künstlern aus dem Teschner Fürstenthum (1810), dziełu cieszyńskiego uczonego, byłego jezuity Leopolda Jana  Szersznika (1747—1814). Encyklopedyczne opracowanie na 220 stronach zawiera artykuły hasłowe poświęcone 109 postaciom związanym z regionem cieszyńskim. Są wśród nich zarówno rdzenni cieszynianie, jak i osoby przybyłe tu i działające w późniejszym okresie swego życia. W gronie tym znaleźć można teologów, kaznodziejów, filozofów, przyrodników, lekarzy, historyków, pisarzy, artystów, prawników oraz przedstawicieli innych profesji, w tym również uczonych niepiśmiennych.

W artykule zaprezentowano i omówiono indywidualne formy percepcji szeroko pojętej świętości uwidaczniającej się w diariuszach peregrynanckich spisanych przez dwóch franciszkanów reformatów: Remigiusza Zawadzkiego oraz Stanisława Kleczewskiego. Obu zakonników pełniąc obowiązki delegatów — odpowiednio: prowincji wielkopolskiej i kustodii ruskiej — udało się w podróż na kapitułę generalną Zakonu Braci Mniejszych. Trwająca niemal przez pół roku wyprawa, zakończona dotarciem do Rzymu w maju 1750 roku, oprócz wymiaru formalnego dostarczyła obu duchownym bezpośrednich okazji do odwiedzenia wielu założeń klasztornych, kościołów, bazylik, katedr oraz przede wszystkim miejsc kultu świętych. Pod tym względem wojaż do Wiecznego Miasta był dla R. Zawadzkiego i S. Kleczewskiego nie tylko wyjątkowym i cennym doświadczeniem życiowym, lecz stanowił świadectwo pogłębiania wiary oraz poszukiwania kontaktu z Bogiem i dziedzictwemśw. Franciszka. Zarówno S. Kleczewski, jak i R. Zawadzki w zapiskach z wyprawy odnotowali wiele cennych wiadomości na temat przebytej drogi do Rzymu, pobytu w europejskich miastach i przebiegu obrad kapituły generalnej.

Celem artykułu jest omówienie sytuacji finansowej konwentu Paulinów na Łąkach Panny Maryi pod Głogówkiem. Postawiono kilka pytań badawczych: 1) jakie były źródła dochodów, 2) jaka była wysokość dochodów, 3) na jakie cele wydatkowano pieniądze i w jakich kwotach, 4) jak kształtował się bilans finansowy placówki. Wszystkie ustalenia zostały opracowane na podstawie zachowanych źródeł archiwalnych, które znajdują się w Archiwum Zakonu Paulinów na Jasnej Górze
w Częstochowie.

Wiktoryna Bakałowiczowa (1835—1874) była wybitną aktorką Teatru Rozmaitości w Warszawie. Pochodziła z aktorskiej rodziny Szymanowskich. Specjalizowała się w lirycznych i komediowych rolach „naiwnych” oraz charakterystycznych. Od końca lat 60. XIX wieku rywalizowała z Heleną Modrzejewską — pierwszą gwiazdą Rozmaitości.

Celem przeprowadzonych badań było opracowanie rozszerzonego szkicu biograficznego księcia gen. bryg. Konstantego Druckiego‑Lubeckiego. Dzięki zebranym dokumentom i materiałom ustalono najważniejsze fakty z życia generała, dotyczące jego pochodzenia, nauki w Cesarskim Aleksandrowskim Liceum (Lycée Impérial Alexandre) w Petersburgu, udziału w walkach o niepodległość Polski oraz kariery w kawalerii i szkolnictwie wojskowym II RP. Udostępnione przez bliskich księcia materiały, skonfrontowane ze źródłami urzędowymi i dostępnymi publikacjami, pozwoliły także na ustalenie dodatkowych okoliczności związanych z jego śmiercią z rąk NKWD w 1940 roku. Dokumenty te umożliwiły rekonstrukcję podejmowanych przez rodzinę generała wojennych i powojennych poszukiwań, które zakończyły się dopiero w latach 90. XX wieku po przekazaniu Polsce tzw. ukraińskiej listy katyńskiej, na której znajdowało się nazwisko Konstantego Druckiego‑Lubeckiego. 

Artykuł dotyczy zagadnienia relacji polsko‑węgierskich w czasie wojny Polski z Rosją bolszewicką, ze szczególnym uwzględnieniem pomocy udzielonej Polsce przez państwo węgierskie w 1920 roku, czyli w okresie największego zagrożenia bolszewickiego wiszącego nad niepodległością Rzeczypospolitej. W tekście przedstawiono szeroki zakres pomocy, jakiej państwo węgierskie udzieliło Polsce, oraz wskazano motywacje i cele polityczne przyświecające Węgrom w zakresie wspierania walki i polityki odrodzonego państwa polskiego. Najważniejszym elementem pomocy węgierskiej były dostawy broni i amunicji wyprodukowanej na Węgrzech oraz pomoc w organizowaniu transportu zakupionych przez Polskę na zachodzie Europy materiałów wojskowych, w tym broni, amunicji i sprzętu wojskowego. W tekście zawarto istotne informacje na temat ilości oraz rodzaju materiału wojskowego dostarczonego Polsce przez Węgry, a także na temat organizacji w 1920 roku kolejowego transportu materiału wojennego przez terytorium węgierskie i rumuńskie do Polski, walki ochotników węgierskich w szeregach Wojska Polskiego oraz prób wprowadzenia w życie węgierskiej koncepcji nawiązania bliższego sojuszu z Polską. Opisano również geopolityczne uwarunkowania, w jakich pomoc węgierska była Polsce udzielana.

Od początku XX wieku górnictwo w zagłębiu wałbrzysko‑noworudzkim borykało się z licznymi wyrzutami gazowo‑skalnymi, które były przyczyną wypadków śmiertelnych. Do najtragiczniejszego zdarzenia doszło w 1941 roku, kiedy to zginęło 187 osób, w tym angielski jeniec wojenny. W artykule przedstawiono kulisy tej katastrofy, jej skutki społeczne, działania władz nazistowskich, które wykorzystały tragedię w celach propagandowych. Wyjaśniono również losy kanoniera Charlesa Williama Page’a, ofiary owianej dotąd tajemnicą. Wykorzystano do tego materiały archiwalne przechowywane w Archiwum Państwowym w Kamieńcu Ząbkowickim, akta stanu cywilnego oraz literaturę.

W okresie międzywojennym Polska i Czechosłowacja rywalizowały o Śląsk Cieszyński z przyczyn etnicznych (zamieszkiwała go ludność polska) i gospodarczych (zlokalizowany był tam przemysł ciężki, wydobywczy i przetwórczy). Mimo lokalnego porozumienia z listopada 1918 roku o etnicznym podziale tego terytorium w styczniu 1919 roku Czechosłowacja zbrojnie napadła na jego polską część. Czechosłowacki zabór Śląska Cieszyńskiego po rzekę Olzę (Zaolzie) został usankcjonowany w lipcu 1920 roku przez Radę Ambasadorów w Paryżu. W 1938 roku Polska wykorzystała międzynarodowy kryzys wokół Czechosłowacji do pokojowego odebrania jej Zaolzia. W czasie II wojny światowej polski rząd w Londynie zabiegał o realizację idei federacji środkowoeuropejskiej, której fundamentem miała być konfederacja polsko‑czechosłowacka. Ugrupowania polityczne w okupowanej Polsce, z wyjątkiem piłsudczykowskich, potępiały przedwojenną politykę ministra spraw zagranicznych Józefa Becka wobec Czechosłowacji i krytykowały sposób odebrania jej Zaolzia. Jednak wszystkie polskie ugrupowania w kraju oraz partie tworzące polski rząd na uchodźstwie odrzucały żądanie czechosłowackich władz emigracyjnych zwrotu po wojnie Zaolzia. Dla dobra wzajemnych stosunków proponowały czechosłowackiej stronie bilateralne negocjacje lub arbitraż.

Recenzja opublikowanej w 2017 roku przez wydawnictwo Napoleon V z Oświęcimia polskiego tłumaczenia pracy brytyjskiego archeologa Juliana Bennetta pt. "Trajan, Optimus Princeps. Życie i czasy". Autorami przekładu są Michał Norbert Faszcza, będący zarazem redaktorem naukowym wydania, oraz Michał Baranowski.

Recenzja publikacji pt. „Ojczyźnie naszej, Polsce, bądźmy wierni. Bitwa miechowska 17 lutego 1863 roku w relacjach uczestników powstania styczniowego i świadków zniszczenia miasta”, która ukazała się pod redakcją Marii Słuszniak w 155‑lecie powstania styczniowego. Książka powstała we współpracy z krakowskim środowiskiem naukowym i bibliotekarskim.

Przedmiotem recenzji jest monografia pt. "Czerwony Głód" pióra Anne Applebaum. To pierwsza przetłumaczona na język polski tak obszerna publikacja o Wielkim Głodzie na Ukrainie, przedstawiająca problem
w aspekcie różnorakich uwarunkowań o charakterze polityczno‑ideologicznym, społecznym, ekonomicznym oraz narodowościowym okresu 1929—1933 i lat nieco wcześniejszych. 

Recenzja monografii przywódcy III Rzeszy pióra Petera Longericha, jednego z najwybitniejszych niemieckich historyków i autora dobrze przyjętych w Polsce biografii dwóch nazistowskich dygnitarzy („Goebbels. Apostoł diabła” oraz „Himmler. Buchalter śmierci”).

Recenzja pracy autorstwa Agnieszki Marczak poświęconej organizowanemu przez niemal trzy dekady Festiwalowi Piosenki Radzieckiej w Zielonej Górze - jednej z największych i najbardziej promowanych imprez muzycznych w PRL. 

Przedmiotem recenzji jest monografia, która w 2017 roku ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Opolskiego. Książka "Wydarzenia Marca 1968 roku w pamięci i edukacji historycznej" to naukowy projekt badawczy, którego koncepcję opracowały wspólnie prof. Małgorzata Świder i dr Anna Gołębiowska z Instytutu
Historii Uniwersytetu Opolskiego. Publikacja stanowi pokłosie trójstronnego projektu realizowanego od 2015 r. przez trzy ośrodki uniwersyteckie: Uniwersytet Pedagogiczny w Heidelbergu, Uniwersytet Palackiego w Ołomuńcu i Uniwersytet Opolski przy wsparciu finansowym DAAD — Niemieckiej Centrali Wymiany Akademickiej. 

Recenzja monografii Teresy Maresz pt. "Polska i Polacy w radzieckiej szkolnej narracji podręcznikowej". Praca ta stanowi niezwykle wnikliwe studium sowietologiczne, które pozwala lepiej zrozumieć sposób prezentowania Polaków przez pryzmat treści edukacyjnych skierowanych do obywateli
byłego Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, a co z tym się wiąże — sposób budowania wzajemnych radziecko‑polskich relacji.

Reply to the review article: T Srogosz, A. Stroynowski: "W sprawie wzorca osobowego szlachcica w Rzeczypospolitej w XVI i XVII wieku"[,,Wieki Stare i Nowe” 2017, t. 12 (17), s. 194—208]

Metryczka wydawnicza numeru.