Celebracja cesarskich zwycięstw militarnych w późnym Bizancjum w świetle kroniki Jerzego Akropolitesa
Abstrakt
Zagadnienie ceremonii tryumfalnych w Bizancjum jest dobrze znane dzięki książce Michaela McCormicka pt. Eternal Victory. Triumphal Rulership in Late Antiquity, Byzantium and the Early Medieval West. Badacz ten skupił się głównie na ceremoniach, jakie zostały odprawione w epoce wczesnego i średniego Bizancjum, pomijając — niestety ze szkodą dla swoich rozważań — okres Cesarstwa Nikejskiego oraz Cesarstwa Paleologów. M. McCormick głównie interesował się kwestią, na ile bizantyńskie ceremonie tryumfalne czerpały z dziedzictwa antyku, dlatego też z mniejszą uwagą prześledził ich rozwój w okresie dynastii Komnenów, co argumentował zmianami, jakie zaszły w ramach bizantyńskiego społeczeństwa tamtego okresu, co z kolei przełożyło się na zmiany w formule i wymowie ideologicznej tego typu uroczystości. W świetle powyższych przesłanek zasadne jest pytanie o kształt ceremonii tryumfalnych w Cesarstwie Bizantyńskim na wygnaniu w Azji Mniejszej, czyli Cesarstwie Nikejskim. Niniejszy artykuł ma na celu zweryfikowanie przekazu najsłynniejszego kronikarza epoki
Cesarstwa in exilio, Jerzego Akropolitesa, pod kątem przydatności jego kroniki jako źródła wiedzy na temat nikejskich ceremonii tryumfalnych. Analizie zostaną poddane dwa wydarzenia opisane przez tego autora: celebracja zdobycia Tesaloniki przez Jana III Watatzesa w 1246 roku oraz uroczysty ingres Michała VIII Paleologa do rewindykowanego z rąk łacińskich Konstantynopola w 1261 roku.
Słowa kluczowe
Jerzy Akropolites, Jan III Watatzes, Michał VIII Paleolog, Tesalonika, Konstantynopol, tryumf, celebracja
Bibliografia
A Greek‑English Lexicon. Eds. H.G. Liddel, R. Scott. Oxford 1996.
Ahrweiler H.: L’ Experience niceenne. „Dumbarton Oaks Papers” 1975, t. 27, s. 21—40.
Andrejeva M.A.: Očerki po kul’ture vizantijskogo dvora v XIII veke. Prague 1927.
Angelov D.: Byzantine Ideological Reactions to the Latin Conquest of Constantinople. W: Urbs Capta. The Fourth Crusade and its Consequences. Paris 2005, s. 293—310.
Angelov D.: Imperial Ideology and Political Thought in Byzantium, 1204—1330. Cambrigde 2007.
Angold M.: Byzantine Government in Exile. Government and Society under Laskarids of Nicaea (1204—1261). Oxford 1975.
Bonarek J.: Odzyskanie czy podboj? Okoliczności zajęcia Konstantynopola w 1261 r. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2011, t. 12, z. 2, s. 223—237.
Bredenkamp F.: The Byzantine Empire of Thessaloniki (1224—1242). Thessaloniki 1996.
Dąbrowska M.: Jana Kantakuzena przepis na wygraną. Przejęcie władzy w Bizancjum w 1347 r. W: Zamach stanu w dawnych społecznościach. Red. A. Sołtysiak, J. Olko. Warszawa 2004, s. 375—383
Dąbrowska M.: Drugie oko Europy. Bizancjum w średniowieczu. Wrocław 2015, s. 151—168.
Ferjančić B.: Despoti u Vizantiji i južnoslovenskim zemljama. Beograd 1960.
Ferjančić B.: Sevastokratori u Vizantiji. „Zbornik Radova Vizantoloskog Instituta” 1968, t. 11, s. 141—192.
Geanakoplos D.J.: Greco‑Latin Relations on the Eve of Byzantine Restoration: The Battle of Pelagonia —1259. „Dumbarton Oaks Papers” 1953, t. 7, s. 99—141.
Haldon J.: Warfare State and Society in Byzantine World 565—1204. London 1999.
Heisenberg A.: Kaiser Johannes Batatzes der Barmherzige. Eine mittelgriechische Legende. „Byzantinische Zeitschrift” 1914, t. 5, s. 160—233.
Hilsdale C.J.: Byzantine Art and Diplomacy in and Age of Decline. Cambrigde 2014.
Kyriakidis S.: The role of the megas domestikos in the late Byzantine army (1204—1453). „Byzantinoslavica” 2008, t. 66, s. 241—258.
Kyriakidis S.: Warfare in Late Byzantium, 1204—1453. Leiden 2011.
Le Grand Bailly. Dictionnaire Grec‑Francais. Ed. A. Bailly. Paris 2000.
Leszka M.: Nicea — tymczasowa stolica Bizantyńczykow. „Piotrkowskie Zeszyty Historyczne” 2012, t. 12, z. 2, s. 211—220.
Lognon J.: La reprise de Salonique par les Grecs en 1224. W: Actes du VIe Congres International d’ Etudes Byzantines. T. 1. Paris 1950, s. 141—146.
Macrides R.: Introduction. W: George Akropolites The History. Ed. R. Macrides. Oxford 2007.
Macrides R.: The New Constantine and the New Constantinople — 1261. „Byzantine Modern Greek Studies” 1980, t. 6, s. 13—41.
Macrides R.: Preface. W: George Akropolites The History. Ed. R. Macrides. Oxford 2007.
Magdalino P.: Notes on the Last Years of John Palaiologos, Brother of Michael VIII. „Revue des Études Byzantines” 1976, t. 34, z. 1, s. 143—149.
McCormick M.: Eternal Victory. Triumphal Rulership in Late Antiquity, Byzantium and the Early Medieval West. Cambrigde 1990.
Nicol D.M.: Despotate of Epiros (1204—1267). Oxford 1957.
Nicol D.M.: The Date of the Battle of Pelagonia. „Byzantinische Zeitschrift” 1956, t. 49, z. 1, s. 68—71.
Oxford Dictionary of Byzantium. T. 1—3. Oxford 1991.
Puech V.: La refondation religieuse de Constantinople par Michael Paleologue (1259—1282): un acte politique. W: Religion et societe urbaine au Moyen Age. Etudes offertes a Jean‑Louis Biget. Réunies par P. Boucheron, J. Chiffoleau. Paris 2000, s. 351—362.
Prosopographisches Lexikon der Palaiologenzeit. Ed. E. Trapp. Wien 2001.
Rek S.: Georgios Akropolites: początki kariery dostojnika w cesarstwie Nikei. „Kwartalnik Historyczny” 1989, t. 96, z. 1/2, s. 27—39.
Sigonowitz B.: Zur Eroberung Thessalonikes im Herbst 1224. „Byzantinische Zeitschrift” 1952, t. 45, s. 28.
Sophocles E.A.: Greek Lexicon of Roman and Byzantine Periods. New York 1900.
Stavridou‑Zafraka A.: The Political Ideology of the State of Epiros. W: Urbs Capta. The Fourth Crusade and its Consequences. Ed. D’A. Laiou. Paris 2005, s. 309—323.
Talbot A.‑M.: The Restoration of Constantinople under Michael VIII. „Dumbarton Oaks Papers” 1993, t. 47, s. 243—261.
Wolff R.L.: Footnote to an incident of the Latin occupation of Constantinople: the church and the icon of Hodegetria. „Traditio” 1948, t. 6, s. 319—328.
Žaworonkov P.I.: Ličnost’ i Tvorčestvo Georgija Akropolita. W: Georgij Akropolit. Istoria. Ed. P.I. Žaworonkov. Sankt Petersburg 2005, s. 14—44.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
