Św. Franciszek z Asyżu — włoskie podróże staropolskich reformatów Stanisława Kleczewskiego oraz Remigiusza Zawadzkiego do Rzymu w 1750 roku
Abstrakt
W artykule zaprezentowano i omówiono indywidualne formy percepcji szeroko pojętej świętości uwidaczniającej się w diariuszach peregrynanckich spisanych przez dwóch franciszkanów reformatów: Remigiusza Zawadzkiego oraz Stanisława Kleczewskiego. Obu zakonników pełniąc obowiązki delegatów — odpowiednio: prowincji wielkopolskiej i kustodii ruskiej — udało się w podróż na kapitułę generalną Zakonu Braci Mniejszych. Trwająca niemal przez pół roku wyprawa, zakończona dotarciem do Rzymu w maju 1750 roku, oprócz wymiaru formalnego dostarczyła obu duchownym bezpośrednich okazji do odwiedzenia wielu założeń klasztornych, kościołów, bazylik, katedr oraz przede wszystkim miejsc kultu świętych. Pod tym względem wojaż do Wiecznego Miasta był dla R. Zawadzkiego i S. Kleczewskiego nie tylko wyjątkowym i cennym doświadczeniem życiowym, lecz stanowił świadectwo pogłębiania wiary oraz poszukiwania kontaktu z Bogiem i dziedzictwemśw. Franciszka. Zarówno S. Kleczewski, jak i R. Zawadzki w zapiskach z wyprawy odnotowali wiele cennych wiadomości na temat przebytej drogi do Rzymu, pobytu w europejskich miastach i przebiegu obrad kapituły generalnej.
Słowa kluczowe
podróż, reformaci, Asyż, Padwa, Rzym, percepcja, diariusz, zjawisko, kapituła, droga, franciszkanie
Bibliografia
Behringer C.: Katedry. Arcydzieła architektury europejskiej. Warszawa 1999.
Behringer C.: Sanktuaria w Europie. Warszawa 2002.
Benevolo L.: Miasto w dziejach Europy. Warszawa 1995.
Bowie F.: Antropologia religii. Przeł. K. Pawluś. Kraków 2008.
Bronk A.: Nauki religiologiczne. W: Nauka — Światopogląd — Religia. Red. Z.J. Zdybicka. Warszawa 1989, s. 131—137.
Burkle H.: Człowiek w poszukiwaniu Boga. Problem rożnych religii. Przeł. M.E. Kowalska. Poznań 1998.
Caillois R.: Człowiek i sacrum. Przeł. A. Tatarkiewicz, E. Burska. Warszawa 2009.
Chachaj M.: Zagraniczna edukacja Radziwiłłów od początku XVI do połowy XVII wieku. Lublin 1995.
Chachaj M.: Związki kulturalne Sieny i Polski do końca XVIII wieku. Staropolscy studenci i podróżnicy w Sienie. Sieneńczycy i ich dzieła w Polsce. Lublin 1998.
Chomik W.S.: Przedmowa. W: Źródła franciszkańskie. Red. R. Prejs, Z. Kijas. Wrocław 2005, s. 23.
Cieński A.: Pamiętnikarstwo polskie XVIII wieku. Wrocław 1981.
De Wohl L.: Św. Franciszek z Asyżu. Radosny żebrak. Przeł. E. Chmielewska‑Tomczak. Kraków 1996.
Dąbrowski J.: Polacy w Anglii i o Anglii. Kraków 1962.
Dymkowski M.: Między psychologią a historią. O roli złudzeń w dziejach. Warszawa 2000.
Dymkowski M.: Uwagi o przydatności porównań historycznych w psychologii społecznej. „Psychologia Społeczna” 2009, 1—2 (10), s. 78—87.
Dymkowski M.: Wprowadzenie do psychologii historycznej. Gdańsk 2003.
Dziechcińska H.: O staropolskich dziennikach podroży. Warszawa 1991.
Dziechcińska H.: Pamiętniki czasów saskich. Od sentymentalizmu do sensualizmu. Bydgoszcz 1999.
Dziechcińska H.: Podroż — jej miejsce w świadomości społecznej. „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 1988, 32, s. 27—51.
Dziechcińska H.: Świat i człowiek w pamiętnikach trzech stuleci: XVI—XVII—XVII. Warszawa 2003.
Eliade M.: Obrazy i symbole. Szkice o symbolizmie magiczno-religijnym. Przeł. M. Rodak, P. Rodak. Warszawa 1998.
Eliade M.: Sacrum i profanum: o istocie religijności. Przeł. R. Reszke. Warszawa 1996.
Eliade M.: Sacrum, mit, historia. Wybór esejów. Wyd. M. Czerwiński. Warszawa 1974.
Eliade M.: Traktat o historii religii. Przeł. z j. franc. J. Wierusz‑Kowalski. Warszawa 1966.
Feuillet M.: Święty Franciszek: biedaczyna z Asyżu. Przeł. S. Filipowicz. Poznań 2012.
Forstner D.: Świat symboliki chrześcijańskiej. Warszawa 1990.
Gmiterek H.: Czechy w diariuszu podroży Michała Zdzisława Zamoyskiego z końca XVII wieku. W: Rola komunikacji i przestrzeni w średniowiecznych i wczesnonowożytnych dziejach Czech i Polski. Red. A. Paner, W. Iwańczak. Gdańsk 2008, s. 292—305.
Gobry I.: Święty Franciszek. Przeł. A. Dębska. Warszawa 2005.
Hoffmann H.: Dzieje polskich badań religioznawczych. Kraków 2004.
Holzapfel H.: Podręcznik historii Zakonu Braci Mniejszych. Przeł. P.A. Turbański, R.L. Wójtowicz. Tyniec 2012.
Iwanowska A.: Polskie rękopiśmienne relacje podróżnicze z epoki saskiej. W: Staropolska kultura rękopisu. Red. H. Dziechcińska. Warszawa 1990, s. 123—154.
Jarniński F., Janczak Ł.: Reformaci w Polsce. W: Encyklopedia kościelna podług teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego. T. 23. Wyd. M. Nowodworski. Warszawa 1899, s. 93—113.
Jarosz M.: Pojęcie duchowości w psychologii. W: Studia z psychologii KUL. T. 16. Red. O. Gorbaniukow, B. Kostrubiec‑Wojtachnio, D. Musiał, M. Wiechetek. Lublin 2010, s. 9—22.
Kamecka M.: „Do cudzych krajów”. Edukacyjne podróże szlachty polskiej do Francji w epoce saskiej. Białystok 2012.
Kantak K.: Bernardyni polscy. T. 2. Lwów 1933.
Konopczyński W.: Polska a Turcja 1683—1792. Warszawa 1936.
Kowalczyk M.E.: Loreto w polskiej religijności XVIII w. W: Czasy nowożytne. Studia poświęcone pamięci prof. Władysława Eugeniusza Czaplińskiego w 100 rocznicę urodzin. Red. K. Matwijowski. Wrocław 2005, s. 155—162.
Kowalczyk M.E.: Obraz Włoch w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku. Toruń 2005.
Kowalczyk M.E.: Polki w Wenecji w drugiej połowie XVIII wieku. Zapiski z podróży Teofili z Radziwiłłów Morawskiej i Katarzyny z Sosnowskich Platerowej. „Italica Wratislaviensia” 2014, 5, s. 317—337.
Kowalski W.: Małopolscy franciszkanie‑reformaci a konwersje na katolicyzm w dobie przedrozbiorowej. W: Ludzie, kościół, wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze—wczesna epoka nowożytna). Red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński. Warszawa 2001, s. 151—172.
Kucharski A.: Hiszpania i Hiszpanie w relacjach Polaków. Wrażenia z podroży i pobytu od XVI do początków XIX w. Warszawa 2007.
Kucharski A.: Sensualny wymiar staropolskich podroży w świetle dziennika Leona Andrzeja Morawskiego (1729—1732). W: Staropolski ogląd świata. Sarmacki sensualizm. Red. F. Wolański. Toruń 2017, s. 199—218.
Kucharski A.: Staropolska turystyka uzdrowiskowa w XVIII wieku. „Czasy Nowożytne” 2010, t. 23, s. 121—148.
Kucharski A.: Theatrum peregrinandi. Poznawcze aspekty staropolskich podroży w epoce późnego baroku. Toruń 2013.
Kucharski M.: Działalność dyplomacji polskiej w Berlinie w latach 1788—1792. Katowice 2000.
Kurzyński P.: Percepcja sacrum w relacjach czterech polskich podróżników‑zakonników z 1768 roku. W: Sacrum w mieście — epoka nowożytna i czasy współczesne. Wymiar: kulturowy, społeczny i religijny. Red. D. Quirini‑Popławska, Ł. Burkiewicz. Kraków 2016, s. 105—119.
Lanzi F., Lanzi G.: Miejsca święte chrześcijan: najsłynniejsze sanktuaria i pielgrzymki świata. Kielce 2006.
Lanzi F., Lanzi G.: Pielgrzymka przez tysiąclecia. Drogi Europy i Włoch wiodące do Rzymu: miejsca i symbole. Przeł. Z. Ziółkowski. Warszawa 2000.
Le Goff J.: Święty Franciszek z Asyżu. Przeł. J. Guze. Warszawa 2001.
Lenart M.: Patavium, Pava, Padwa. Tło kulturowe pobytu Jana Kochanowskiego na terytorium Republiki Weneckiej. Warszawa 2013.
Lenart M.: Spor duszy z ciałem i inne wierszowane spory w literaturze staropolskiej na tle tradycji średniowiecznej. Opole 2002.
Libiszowska Z.: Życie polskie w Londynie XVIII wieku. Warszawa 1972.
Librowicz Z.: Polacy w Syberii. Wrocław 1992.
Loret M.: Życie polskie w Rzymie w XVIII wieku. Rzym 1929.
Mamzer H.: Tożsamość w podroży. Wielokulturowość a kształtowanie tożsamości jednostki. Poznań 2003.
Manselli R.: Św. Franciszek i jego towarzysze. Przeł. K. Kubis. Kraków 2009.
Manselli R.: Święty Franciszek z Asyżu. Przeł. S. Kafel. Niepokalanów 1997.
Marecki M.: Kult Matki Bożej Loretańskiej w Polsce. „Folia Historica Cracoviensia” 1994, 2, s. 61—74.
Markiewicz A.: Podróże edukacyjne w czasach Jana III Sobieskiego. Peregrinationes Jablonovianae. Warszawa 2011.
Mączak A.: Odkrywanie Europy. Podróże w czasach renesansu i baroku. Gdańsk 1998.
Mączak A.: Peregrynacje. Wojaże. Turystyka. Warszawa 1984.
Mączak A.: Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku. Warszawa 1978.
Midura F.: Podróże jako źródło poznania zabytków. W: Człowiek w podroży. Red. Z. Krawczyk, E. Lewandowska‑Tarasiuk,
J.W. Sienkiewicz. Warszawa 2009, s. 233—242.
Mikusek M.: Staropolski ogląd świata — kilka słów o badaniach nad percepcją staropolskiego człowieka. W: W kręgu myśli Władysława Czaplińskiego. Red. F. Wolański, L. Ziątkowski. Wrocław 2016, s. 163—172.
Nawrot D.: Działania dyplomacji polskiej w Wiedniu w latach 1788—1792. Katowice 1999.
Nowodworski J.: Kleczewski Stanisław. W: Encyklopedia Kościelna podług teologicznej Encyklopedji Wetzera i Weltego. T. 10. Wyd. M. Nowodworski. Warszawa 1877, s. 377.
Pastuszka J.: Bóg i człowiek. Religijne i moralne wartości życia. Kalwaria Zebrzydowska 1986.
Pastuszka J.: Rozważania religijne. Bóg — Jezus Chrystus — życie chrześcijańskie. Poznań 1983.
Pertek J.: Polacy na szlakach morskich świata. Gdańsk 2000.
Podemski K.: Socjologia podroży. Poznań 2005.
Porębski M.: Ikonosfera. Warszawa 1972.
Prejs R.: Osoba i przesłanie św. Franciszka. „Polonia Sacra” 2014, 1 (34), s. 7—23.
Puchalska B.M.: Obraz dworów zachodnioeuropejskich w polskiej literaturze pamiętnikarskiej XVI i XVII wieku. Białystok 2000.
Reychman J.: Życie polskie w Stambule w XVIII wieku. Warszawa 1959.
Rok B.: Europejskie relacje podróżnicze franciszkanów polskich w XVIII w. — poszukiwanie sacrum, odnajdywanie profanum. W: Kościół w Polsce. Dzieje i kultura. T. 9. Red. J. Walkusz. Lublin 2010, s. 245—252.
Rok B.: Juwenalis Charkiewicz i jego podroż po Europie. W: J. Charkiewicz: Dyjariusz podroży hiszpańskiej z Wilna do miasta Walencyi na Kapitułę Jeneralną Zakonu Mniejszych Braci św. Franciszka, to jest Bernardynów, odprawionej w roku 1768. Wstęp i oprac. B. Rok. Wrocław 1998, s. 5—10.
Rok B.: Mentalność duchowieństwa polskiego w XVIII wieku. W: Studia z dziejów kultury i mentalności czasów nowożytnych. Red. K. Matwijowski, B. Rok. Wrocław 1993, s. 41—57.
Rok B.: Percepcja rzeczywistości europejskiej staropolskich peregrynantów połowy XVIII wieku. W: Staropolski ogląd świata. Tożsamość i odmienność. Red. B. Rok, F. Wolański. Toruń 2011, s. 9.
Rok B.: Podróże staropolskich kapucynów do Rzymu — poznawczy charakter dawnych wojaży. W: B. Rok: Świat kultury staropolskiej. Teksty źródłowe i studia. Toruń 2014, s. 197—214.
Rok B.: Staropolscy duchowni na szlakach turystycznych Europy w XVIII wieku. W: Społeczny wymiar turystyki. Red. E. Kościk. Wrocław 2011.
Rok B.: Staropolskie opisy podroży jako źródła historyczne. W: Causa creandi. O pragmatyce źródła historycznego. Red. S. Rosik, P. Wiszewski. Wrocław 2005, s. 519—524.
Rok B.: Wstęp. W: S. Arakiełowicz: Itinerarium Romanum (1723). Podroż Rzymska (1723). Wstęp i oprac. B. Rok. Przeł. D. Piwowarczyk. Kraków—Wrocław 2016, s. 7—8.
Rok B.: Wstęp. W: S. Kleczewski: Itinerarium Romanum [1749—1750]. Wstęp i oprac. B. Rok, M. Chachaj. Kraków—Wrocław 2016, s. 1—7.
Rok B.: Wstęp. Problemy kultury staropolskiej — poszukiwanie sacrum, odnajdywanie profanum. W: Staropolski ogląd świata. Kultura staropolska — poszukiwanie sacrum, odnajdywanie profanum. Red. B. Rok, F. Wolański. Toruń 2013, s. 7—9.
Rok B.: Zagraniczne podróże Polaków w pierwszej połowie XVIII w. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka” 1992, 1—2, s. 171—178.
Rok B., Kazakow J.: Opis podroży z Mińska do Petersburga z 1797 r. anonimowego szlachcica z Białorusi. W: Z przeszłości Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych. Red. K. Matwijowski, S. Ochmann‑Staniszewska, B. Rok. Wrocław 1998, s. 109—120.
Sakowicz E.: Sacrum. W: Encyklopedia katolicka. T. 17. Red. E. Gigilewicz et al. Lublin 2012, s. 827—828.
Scarsato F.: Święty Franciszek i franciszkanie. Przeł. B. Żurowska. Kraków 2006.
Sroka A.: Prawo i życie polskich reformatów w 350 rocznicę powstania 1623—1973. Kraków 1975.
Starnawska M.: Świętych życie po życiu. Relikwie w kulturze religijnej na ziemiach polskich w średniowieczu. Warszawa 2008.
Starzec T.: Św. Franciszek z Asyżu i jego reguła życia w pustelni. Kraków 2011.
Sztachelska J.: Podroż, czyli życie. W: Metamorfozy podroży. Kultura i tożsamość. Red. J. Sztachelska. Białystok 2012, s. 8—16.
Szteinke A.: Kleczewski Stanisław Dominik OFMRef. W: Encyklopedia katolicka. T. 9. Red. A. Bednarek et al. Lublin 2002, s. 92—93.
Szteinke A.: Kleczewski Stanisław Dominik (1714—1776). W: Polski słownik biograficzny. T. 12. Wrocław 1967, s. 552—553.
Szteinke A.: Kleczewski Stanisław Dominik (1714—1776). W: Słownik polskich teologów katolickich. T. 2. Red. H. Wyczawski. Warszawa 1982, s. 283—284.
Szteinke A.: Podroż Remigiusza Macieja Zawadzkiego OFM (1703—1775) na kapitułę generalną do Rzymu w 1750 r. W: Staropolski ogląd świata. Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją. Przestrzeń wyobrażeń. T. 2. Red. F. Wolański, R. Kołodziej. Toruń 2009, s. 87—96.
Szteinke A., Rok B.: Wstęp. W: R. Zawadzki: Diariusz podroży Remigiusza Zawadzkiego pielgrzymującego do Rzymu na kapitułę generalną (1750). Oprac. M. Chachaj. Kraków—Wrocław 2014, s. 7.
Targosz K.: Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje. Wrocław 1985.
Tygielski W.: Polacy w nowożytnym Rzymie. Kilka uwag o polskich śladach, napotkanych przez peregrynantów w końcu XVI i w XVII wieku. „Ikonotheka” 1998, 13, s. 127—138.
Tygielski W.: Turyści zza Alp w siedemnastowiecznym Rzymie. Ze sztambucha Giovanniego Alto. „Przegląd Historyczny” 1998, 2, s. 217—232.
Wagner M.: Potocki Stanisław h. Pilawa (1659—1683). W: Polski słownik biograficzny. T. 28. Wrocław 1984, s. 153—154.
Widengren G.: Fenomenologia religii. Przeł. J. Białek. Kraków 2008.
Wolański F.: Europa jako punkt odniesienia dla postrzegania przestrzeni geograficznej przez szlachtę polską osiemnastego wieku w świetle relacji podróżniczych i geograficznych. Wrocław 2002.
Wolański F.: „Inność” przestrzeni miasta w relacjach polskich peregrynantów w XVIII w. W: Staropolski ogląd świata — problem inności. Red. F. Wolański. Toruń 2007, s. 316—324.
Wolański F.: Kaznodziejstwo bernardyńskie w staropolskim systemie komunikacji społecznej schyłku epoki saskiej. Studium kształtowania wyobrażeń i postaw. Toruń 2012.
Wolański F.: Rola rzek w kreowaniu obrazu przestrzeni w narracji staropolskich relacji podróżniczych. W: „Trzeba dyscypliny — bez niej nie da się pasji wyrazić...”. Studia z dziejów nowożytnych (XVI—XVIII w.). Red. M. Forycki, A. Perłakowski, F. Wolański. Poznań 2012, s. 161—167.
Wolański F.: Wielkie miasta Europy w oczach polskich peregrynantów w drugiej połowie XVIII wieku (na przykładzie Paryża, Londynu i Wiednia). W: Studia z dziejów XVII i XVIII wieku. Red. K. Matwijowski, B. Rok. Wrocław 2003, s. 115—121.
Wolański F.: Wstęp. W: F.K. Bohusz: Dzienniki podroży. Wstęp i oprac. F. Wolański. Kraków—Wrocław 2014, s. 7—13.
Woroniecki J.: Tajemnica miłosierdzia Bożego. Nauka chrześcijańska o miłosierdziu Bożym i o naszej wobec niego postawie. Lublin 2001.
Wrześniak M.: Felicjana Junoszy Piaskowskiego Włoch zwiedzanie. „Saeculum Christianum” 2010, 2 (17), s. 95—100.
Wrześniak M.: „Miasta włoskie co przedniejsze”, czyli o trasie zwiedzania staropolskich podróżników do Italii (XVI—XVIII). W: Samotrzeć, w kompanii czy z orszakiem? Społeczne aspekty podróżowania w średniowieczu i w czasach nowożytnych. Red. M. Saczyńska, E. Wółkiewicz. Warszawa 2012, s. 283—308.
Wrześniak M.: Podroż włoska Stanisława Staszica: kilka słów o guście estetycznym polskiego peregrynanta u schyłku XVIII wieku. „Saeculum Christianum” 2010, 2 (17), s. 129—164.
Wrześniak M.: Włochy w relacjach polskich podróżników z XVI i XVII wieku. „Saeculum Christianum” 2005, 1 (12), s. 147—173.
Zając A.: Święty Franciszek. Kraków 2004.
Zarębska T.: Początki polskiego piśmiennictwa urbanistycznego. Warszawa 1975.
Zdybicka Z.J.: Spełnienie się człowieka w religii. „Człowiek w Kulturze” 2000, 13, s. 23—26.
Żal‑Kędzior A.: Obraz Ziemi Świętej w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku. Toruń 2010.
Żynel A.: Franciszek z Asyżu, właśc. Giovanni Bernardone (1181/1182—1226). W: Encyklopedia katolicka. T. 5. Red. L. Bieńkowski et al. Lublin 1989, s. 425—426.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
