Rozwój możliwości wykorzystania jaj dla potrzeb człowieka – kontekst naukowy i społeczny
Abstrakt
Jajo jest strukturą, która pozwala na rozwój i rozmnażanie wielu organizmów. Nazywane jest także jedną z form rozwoju zwierząt. Poza tym, że umożliwia rozmnażanie to stanowi produkt przeznaczony do konsumpcji przez człowieka. Praca ma na celu przedstawić główne różnice w jajach występujących w królestwie zwierząt oraz wskazać występujące w nich czynniki bioaktywne. Jajo nie jest już tylko produktem spożywczym dla konsumenta, jego rola nabiera znaczenia super-żywności. Umożliwia kontrolowane wzbogacanie jego składu w czynniki bioaktywne, sprzyjające zdrowiu człowieka a nawet mogące wpływać terapeutycznie lub leczniczo. Pomimo dużych możliwości związanych z produkcją jaj konsumenci przejawiają różne preferencje i nie zawsze obdarzają nowy produkt zaufaniem.
Słowa kluczowe
jajo; przemysł drobiarski; czynniki bioaktywne; antropocen; produkcja zwierzęca
Bibliografia
Aditya, Sanprit, Stephen Jaspin, and Mahendran Radhakrishnan. „Utilization of eggshell waste in calcium – fortified foods and other industrial applications: A review”. Trends in Food Science & Technology, 115 (2021): 422–432.
Al-Bahry, Saif, Mahmoud Ibrahim, Elshafie Abdulkader, Al-Harthy Asila, Al-Ghafri Sanha, Al-Amri Issa, and Alkindi Abdulaziz. „Bacterial flora and antibiotic resistance from eggs of green turtles Chelonia mydas: An indication of polluted effluents”. Marine Pollution Bulletin, 58 (2009): 720–725. Accessed June 7, 2021. https://doi.org/10.1016/j.marpolbul.2008.12.018.
Andersen, Catherine J. „Bioactive Egg Components and Inflammation”. Nutrients, 7(9) (2015): 7889–7913. Accessed February 12, 2021. https://doi.org/10.3390/nu7095372.
Balcerkiewicz, Monika, i Zuzanna Bartz. „Pozostałości substancji aktywnych w produktach spożywczych pochodzenia zwierzęcego”. Farmacja Współczesna, 9 (2016): 136–142. Access July 21, 2021. https://www.akademiamedycyny.pl/wp-content/uploads/2017/02/Farmacja_3_2016_05.pdf.
Bestman, Monique. „Lessons Lenart – Agroforestry for organic and free-range egg production in the Netherlands”. Agroforward Agroforestry for Europe (2017): 1–14.
Biernacka, Elżbieta. „Muzea i skanseny rolnicze w służbie turystyki”. Problemy Turystyki i Rekreacji, 3 (2013): 56.
Błaszczyk, Alfred, i Alina Matuszak-Flejszman,. „Możliwości wykorzystania odpadów ze skorupek jaj w gospodarce o obiegu zamkniętym”. W Towaroznawstwo w badaniach i praktyce – Nauki o zarządzaniu i jakości wobec wyzwań zrównoważonego rozwoju, red. Renata Salerno-Kochan, 89–92. Radom: Sieć Badawcza Łukasiewicz – Instytut Technologii Eksploatacji, 2019.
Buczyłko, Krzysztof. „Nie tylko alergeny. Jajo kurze”. Alergia (2014): 1–11.
Cegielska-Radziejewska, Renata, Tomasz Szablewski, Kamila Bochna, Agata Lasik, i Łukasz Tomczyk. „Preferencje konsumentów jaj w Wielkopolsce i wybranym regionie Holandii”. W Żywność dla świadomego konsumenta, red. Krzysztof Melski, Dorota Walkowiak-Tomczak, 64–65. Poznań: Wydział Nauk o Żywności i Żywieniu Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu, 2016.
Christians, Julian K. „Avian egg size: variation within species and inflexibility within individuals”. Biological reviews, 77(1) (2002): 1–26.
Church, Samuel H., Seth Donoughe, Bruno de Medeiros, and Cassandra Extavour. „A data set of egg size and shape from more than 6,700 insect species”. Nature, 6, 104 (2019): 1–11.
Cieślik, Iwona, i Władysław Migdał. „Aminy biogenne w żywności”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLIV, 4 (2011): 1087.
Cortes, Victor A., Dolores Busso, Alberto Maiz, Antonio Arteaga, Flavio Nervi, and Attilio Rigotti. „Physiological and pathological implications of cholesterol”. Frontiers in Bioscience, 19 (2014): 416–428.
Cuthill, Innes, William Allen, Kevin Arbuckle, Barbara Caspers, George Chaplin, Mark Hauber, Geoffrey Hill, Nina Jabłoński, Chris Jiggins, Almut Kelber, Johanna Mappes, Justin Marshall, Richard Merril, Daniel Osorio, Richard Prum, Nicholas Roberts, Alexander Roulin, Hannah Rowland, Thomas Sherratt, John Skelhorn, Michael Speed, Martin Stevens, Mary Caswell Stoddard, Devi Stuart-Fox, Laszlo Talas, Elizabeth Tibbetts, and Tim Caro. „The biology of color”. Science, 357, 6350 (2017).
Donadelli, Renan A., Cassie K. Jones, and Scott Beyer. „The amino acid composition and protein quality of various egg, poultry meal by products, and vegetable proteins used in the production of dog and cat diets”. Poultry Science, 98(3) (2019): 1371–1378.
Dzięcioł, Anna, Beata Sińska, i Hanna Kunachowicz. „Konsumenci a rynek żywności wzbogacanej”. Przemysł Spożywczy, t. 61, nr 6 (2007): 26–27. Accessed April 14, 2021. http://yadda.icm.edu.pl/baztech/element/bwmeta1.element.baztech-article-LOD1-0007-0057.
Elikn, Robert. „Reducing shell egg cholesterol content. I. Overview, genetic approaches, and nutritional strategies”. World’s Poultry Science Journal, 62(4) (2006): 665–687.
Goetting, Valerie, Kathryn Lee, and Lisa Tell. „Pharmacokinetics of veterinary drugs in laying hens and residues in eggs: a review of the literature”. Journal of Veterinary Pharmacology and Therapeutics, 34(6) (2011): 1365–2885. Accessed April 10, 2021. https://doi.org/10.1111/j.1365-2885.2011.01287.x.
Gunia-Krzyżak, Agnieszka, Aleksandra Sowa, Kamil Piska, Dorota Żelaszczyk, i Henryk Marona. „Zaskakujące i niezwykłe składniki współczesnych kosmetyków”. Farmacja Polska, t.77, nr 5 (2021): 287–295.
Hau, Jann, and Coenraad FHendriksen. „Refinement of Polyclonal Antibody Production by Combining Oral Immunization of Chickens with Harvest of Antibodies from the Egg Yolk”. ILAR Journal, 46(3) (2005): 294–299.
Herron, Lissa R., Clare Pridans, Matthew Turnbull, Nikki Smith, Simon Lilico, Adrian Sherman, Hazel Gilhooley, Martin Wear, Dominic Kurian, Grigorios Papadakos, Paul Digard, David Hume, Andrew Gill, and Helen M. Sang. „Chicken bioreactor for efficient production of functional cytokines”. BMC Biotechnology, vol. 18 no. 82 (2018): 82. Accessed May 18, 2021. https://doi.org/10.1186/s12896-018-0495-1.
Høvik Hansen, Geir, and Jan A. Olafsen. „Bacterial Colonization of Cod (Gadus morhua L.) and Halibut (Hippoglossus hippoglossus) Eggs in Marine Aquaculture”. Applied and Environmental Microbiology, 116 (1989): 1435–1446.
Iannotti, Lora, Chessa Lutter, David Bunn, and Christine Stewart. „Eggs: the uncracked potential for improving maternal and young child nutrition among the world’s poor”. Nutrition Reviews, 72(6) (2014): 355–368.
Jachimowicz, Maria, i Teresa Szymczyk. „Biologiczna rola kwasów sialowych”. Postępy Biochemii, t. 17 no. 4 (1971): 551–560. Accessed May 10, 2021. http://rcin.org.pl/Content/24749/PDF/WA488_23850_P939_T17-z4-PB.pdf.
Jarosz, Marta. „Ochrona zwierząt w Polsce na przestrzeni dziejów”. Wiadomości Zootechniczne, LIV, 3 (2016): 110–118.
Johnson, Paul W., John Sieburth, Akella Sastry, C.R. Arnold, and Maxwell S. Doty. „Leucothrix mucor infestation of benthic crustacea, Fish eggs, and tropical alga”. Limnology and Oceanography, 16(6) (1971): 962–968. Accessed May 20, 2021. https://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.540.5160&rep=rep1&type=pdf.
Jankowski, Jan. Hodowla i użytkowanie drobiu. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2012.
Kapusta, Franciszek. „Produkcja i zużycie jaj w Polsce – ocena samowystarczalności”. Polityki Europejskie, Finanse i Marketing, 11(60) (2014): 67.
Karkoszka, Marta, Klaudia Banach, Artur Beberok, i Dorota Wrześniok. „Piękno w tabletce – wiedza społeczeństwa na temat nutraceutyków”. Farmacja Polska, 76(5) (2020): 239–249.
Kijowski, Jacek, Grzegorz Leśnierowski, i Renata Cegielska-Radziejewska. „Jaja cennym źródłem składników bioaktywnych”. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 5(90) (2013): 29–41. Accessed July 7, 2021. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171283353.
Kłos, Jan. „Zjawisko zdrowego stylu życia we współczesnym społeczeństwie polskim” [praca doktorska, Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2014].
„Komunikat z badań. Postawy wobec zwierząt”. Centrum Badania Opinii Społecznej. CBOS, 112 (2018): 3–5.
Kondrat, Kazimierz. „Kuchnia jako sztuka przekazywania tradycji kulturowej, idee, wartości, rozwiązania praktyczne. Tradycje kulturowe i kulinarne w Polsce”. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Turystyki i Języków Obcych w Warszawie. Turystyka i Rekreacja, 15(1) (2015): 5–15.
Kościołek, Aneta, Magdalena Hartman, Katarzyna Spiołek, Justyna Kania, i Katarzyna Pawłowska-Góral. „Ocena stanu wiedzy uczniów szkół policealnych na temat dodatków do żywności”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLV, 3 (2012): 1055–1059.
Kowalik, Michał. „Malowane woskiem – tradycyjna i współczesna pisanka krzczonowska”. Zeszyty Wiejskie, 27 (2021): 255–274.
Kowaliszyn, Bogna, Beata Sitkowska, i Sławomir Mroczkowski. „Wiedza i przekonania konsumentów na temat jaj kurzych”. Przegląd Hodowlany, 7 (2012): 28–29.
Kozirok, Witold, Anna Baumgart, i Ewa Babicz-Zielińska. „Postawy i zachowania konsumentów żywności prozdrowotnej”. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLV, 3 (2012): 1030–1034.
Kwasek, Mariola. Tendencje w spożyciu żywności w krajach rozwijających się na tle rozwoju społeczno-gospodarczego. Warszawa: Instytut Ekonomiki Rolnictwa i Gospodarki Żywnościowej, Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa (2009): 53.
Lechowska, Jadwiga, i Anna Augustyńska-Prejsnar. „Ocena preferencji zakupu przez młodych konsumentów jaj wzbogaconych kwasami Omega-3”. Inżynieria Żywności. Postępy Techniki Przetwórstwa Spożywczego, 2 (2019): 39–41.
Leeming, David A. „Cosmic Egg”. Encyclopedia of Psychology and Religion (2013): 397–398.
Lilico, Simon G., Michael J. McGrew, Adrian Sherman, and Helen M. Sang. „Transgenic chickens as bioreactors for protein-based drugs”. Drug Discovery Today, 10(3) (2005): 191–196.
Lipka, Jan. O jajku prawie wszystko, czyli o wielkim dziele sztuki na małej skorupce. Opole: Wydawnictwo Nowik, 2005.
Litwińczuk, Zygmunt. „Zwierzęta w życiu człowieka”. Przegląd Hodowlany, 5 (2013): 17–18.
Lokaewmanee, Kanda, Koh-en Yamauchi, Tsunomu Komori, and Keiko Saito. „Effects on egg yolk colour of paprika combined with marigold flower extract”. Italian Journal of Animal Science, 9(4) (2010): 356–359. Access February 21, 2021. https://doi,org/10.4081/ijas.2010.e67.
Luo, Jie, Hongyuan Yang, and Bao-Liang Song. „Mechanisms and regulation of cholesterol homeostasis”. Nature Reviews Molecular Cell Biology, 21 (2020): 225–245.
Magnino, Simone, Pierre Colin, Eduardo Dei-Cas, Mogens Madsen, Jim McLauchlin, Karsten Nöckler, Miguel Prieto Maradona, Eirini Tsigarida, Emmanuel Vanopdenbosch, and Carlos Van Peteghem. „Biological risks associated with consumption of reptile products”. International Journal of Food Microbiology, 134 (3) (2009): 164–175. Accessed September 15, 2021. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0168160509003341?via%3Dihub.
Martyka, Rafał, i Ewa Śliwińska. „Różnorodność kształtu ptasich jaj – przyczyny i konsekwencje”. Chrońmy Przyrodę Ojczystą, 77 (2021): 28.
Nerome, Kuniaki, Hideaki Kumihashi, Reiko Nerome, Yasuaki Hiromoto, Yukiko Yokota, Ryuzo Ueda, Katsuhiko Omoe, and Masatoshi Chiba. „Evaluation of immune responses to inactivated influenza vaccines prepared in embryonated chicken eggs and MDCK cells in a Mouse model”. Developments in biological standarization, 73(4) (1999): 53–63.
Nowicki, Bolesław, Stanisław Jasek, Janusz Maciejowski, Piotr Nowakowski, i Edward Pawlina. Rasy zwierząt gospodarskich, 164–170. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011.
Oliveira, Daiana A., Patrícia Benelli, and Edna R. Amante. „A literature review on adding value to solid residues: egg shells”. Journal of Cleaner Production, 46 (2013): 42–47.
Ostrowska, Barbara E., i Marcin M. Chrzanowski. „Nowy, wspaniały i dostępny świat”. Polonistyka. Innowacje, 15 (2022): 159.
Pan, Lang, Lu Chen, Yuanjie Pang, Yu Guo, Pei Pei, Huaidong Du, Ling Yang, Iona Millwood, Robin Walters, Yiping Chen, Weiwei Gong, Junshi Chen, Canqing Yu, Zhengming Chen, and Liming Li. „Association of egg consumption, metabolic markers, and risk of cardiovascular diseases: A nested case-control study”. Biochemical and Chemical biology, Epidemiology and Global Health (2022): 1–14.
Piątkowska, Marta. „Dozwolone, niedozwolone, zakazane… Jak to właściwie jest z lekami dla kur niosek?” Życie Weterynaryjne, 91(12) (2016): 936–938.
Piech, Karolina. „Głupota, amoralność i regres społeczny – czyli o ochronie praw zwierząt w Polsce w stosunku do innych państw Unii Europejskiej”. Przegląd Europejski, 2(6) (2020): 211–216.
Plutzky, Jorge. „Managing Your Cholesterol. Lifestyle habits and medications to Lower your risk of hearth disease”. Special Helath Report. Harvard Medical School (2019): 1–53.
Preston F.W. „The shapes of birds’ eggs: mathematical aspects”. Ornithology, 85(3) (1968): 454–463.
Rainwater, Thomas R., Blakely Adair, Steven Platt, Todd Anderson, George Cobb, and Scott McMurry. „Mercury in Morelet’s Crocodile Eggs from Nothern Belize”. Archives of Enviromental Contamination and Toxicology, 42 (2002): 319–324. Access May 12, 2021. https://doi.org/10.1007/s00244-001-0020-7.
Rewendra, Reynetha D.S., Chang Aisha, Aulanni’am Chi-I, Ho-Hsien Chen, Tzou-Chi Huang, and Jue-Liang Hsu. „A novel angiotensin converting enzyme inhibitory peptide derived from proteolytic digest of Chinese soft-shelled turtle egg white proteins”. Journal of Proteomics, 94 (2013): 359–369. Accessed July 12, 2021. https://doi.org/10.1016/j.jprot.2013.10.006.
Roe, John H., Nathan Sill, Michael Columbia, and Frank Paladino. „Trace metals in eggs and hatchlings of Pacific Latherback Turtles (Dermochelys coriacea) Nesting AT Playa Grande, Costa Rica”. Chelonian Conservation and Biology, 10(1) (2011): 3–9. Accessed October 25, 2021. https://doi.org/10.2744/CCB-0837.1.
Roliński, Zbigniew. Farmakologia i farmakoterapia weterynaryjna, 340–342, 455. Warszawa: Powszechne Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 2008.
Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 15 lutego 2010 r. w sprawie wymagań i sposobu postępowania przy utrzymywaniu gatunków zwierząt gospodarskich, dla których normy ochrony zostały określone w przepisach Unii Europejskiej. Dz.U. Nr 56 poz. 344.
Rudnicki-Sipayłło, Andrzej, i Ewa Rusek. Przewodnik kulinarny: Meksyk. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008.
Schmidt, Justin O., Richard S. Vetter, and Amanda K. Howe. „Egg toxicity in diverse spider taxa”. Journal of Arachnology, vol. 45, no. 2 (2017): 209–212. Accessed May 12, 2021. https://www.jstor.org/stable/44510401.
Seweryn, Ewa, Emilia Królewicz, Kamila Stach, i Irena Kustrzeba-Wójcicka. „Właściwości odżywcze i alergizujące jaj kurzych”. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72 (2018): 205–214.
Skwirowski, Piotr. „Komisja Europejska za zakazem chowu klatkowego od 2027”. Rzeczpospolita (2021) (rp.pl, dostęp: 21.12.2022).
Słowik, Małgorzata, Mariola Paszkowska, i Kamil Hozyasz. „Słoiczkowe dania z żółtkiem dla niemowląt – przyczółek zdrowej diety”. Pediatria Polska, 89(4) (2014): 240–244.
Sobczak, Joanna, i Przemysław Marek. „Wpływ podawania kurom nieśnym zielonki z paciorecznika na intensywność barwy żółtka jaja”. Roczniki Naukowe Polskiego Towarzystwa Zootechnicznego, t. 8, nr 4 (2012): 65–70.
Spodobalska, Roksana, i Małgorzata Wyrzykowska. „Świadomość marki GMO w świetle badań ankietowych”. Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humanistycznego w Siedlcach, nr 3(3–4) (2015): 45–47.
Strojny, Jacek. „Badanie preferencji konsumentów artykułów spożywczych na przykładzie jaj”. Prace Naukowe. Akademia Ekonomiczna w Katowicach (1998): 349–359.
Sugano, Michihiro, and Ryosuke Matsuoka. „Nutritonal viewpoints on eggs and cholesterol”. Foods, 10(3) (2021): 494.
Szablewski, Tomasz, Ewa Gornowicz, Kinga Stuper-Szablewska, Anna Kaczmarek, i Renata Cegielska-Radziejewska. „Skład mineralny treści jaj kur ras zachowawczych z chowu ekologicznego”. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 5(90) (2013): 42–51.
Sykut, Maciej. „Ocena towaroznawcza jaj”. Nauki Przyrodnicze, 3(5) (2014): 4–10.
Świerczewska, Ewa. Chów drobiu. Warszawa: Wydawnictwo Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 2008.
Świerczewska, Ewa, Małgorzata Stępińska, i Jan Niemiec. Chów kur. Warszawa: Fundacja Rozwój Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, 1999.
Theansungnoen, Tinnakorn, Patthana Tastub, Misachon Jangpromma, Nualyai Yaraksa, Theeranan Temsiripong, and Sompong Klaynongsruang. „Antimicrobial Efficacy of a Combination of Crocodile (Crocodylus siamensis) Leukocyte Extract and Hen Egg Lysozyme”. Chiang Mai Journal of Science, 45 (2) (2018): 797–810. Accessed June 6, 2021. https://www.thaiscience.info/Journals/Article/CMJS/10989337.pdf.
The Woodland Trust. „Trees mean better business for egg production”. Case study (2015): 1–2.
Trziszka, Tadeusz, Ewa Łukaszewicz, Łukasz Bobak, Artur Kowalczyk, Marek Adamski, i Zbigniew Dobrzański. „Wpływ wzbogacenia paszy algami morskimi i siemieniem lnianym na skład morfologiczny i cechy fizykochemiczne jaj przepiórek japońskich”. Żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 6(97) (2014): 138–149. Accessed April 13, 2021. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171353665.
Trziszka, Tadeusz, Marek Nowak, i Małgorzata Kaźmierska. „Preferencje konsumentów jaj na rynku wrocławskim”. ŻYWNOŚĆ. Nauka. Technologia. Jakość, 3(48) (2006): 107–117.
Twardowski, Tomasz. „Opinia publiczna a GMO”. Biotechnologia, 3(78) (2007): 45–65.
Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody. Dz.U. 2022 poz. 916, 1726, 2185, 2375.
Użarowska, Maria, Magdalena Surman, i Marcelina Janik. „Dwie twarze cholesterolu: znaczenie fizjologiczne i udział w patogenezie wybranych schorzeń”. Kosmos. Problemy Nauk Biologicznych, 67, 2(319) (2018): 375–390.
Weiner, Anna, i Krzysztof Kwiatek. „Przetworzone białka pochodzenia zwierzęcego w żywieniu zwierząt gospodarskich – nowe uwarunkowania”. Życie Weterynaryjne, 97(5) (2022): 343–345.
Wilczyńska, Aleksandra, i Michał Wittbrodt. „Wiedza młodzieży akademickiej o żywności genetycznie modyfikowanej i jej postawy wobec tego zagadnienia”. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 73 (2012): 17–22.
Zieleniewska, Monika. „Czy jajka podnoszą poziom cholesterolu? Ile jajek można zjeść w tygodniu? Oto co mówią eksperci”. Medonet (2023) (żywienie.medonet.pl, dostęp: 21.01.2023).
Złotnik, Izabela. „Poziom wiedzy na temat prawidłowego żywienia a zachowania żywieniowe uczniów szkół średnich” [praca magisterska]. Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego (2022).
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu Polska
https://orcid.org/0000-0002-9943-396X
Anna Tomańska – inżynier zootechniki oraz doktorantka w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu na Wydziale Medycyny Weterynaryjnej w Katedrze Biostruktury i Fizjologii Zwierząt. Posiada także dyplom prawniczy uzyskany na Europejskiej Wyższej Szkole Prawa i Administracji w Warszawie. Jej główne zainteresowania skupiają się na badaniach klinicznych i biomedycznych, ze szczególnym uwzględnieniem tematów związanych z wykorzystaniem zwierząt przez człowieka. W trakcie studiów kierowała autorskim projektem wdrożeniowym, skoncentrowanym na testowaniu nowych technologii wspierających pszczelarstwo.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
