Zarys procesów kognitywnych kota domowego: uczenie się, pamięć i percepcja (część pierwsza)
Abstrakt
Ta rekonstrukcja procesów i struktur poznawczych kota domowego napisana jest z perspektywy poznawczo-zoopsychologicznej i skupia się tylko na wybranych procesach, zdolnościach i aspektach psychicznych kota, które zdaniem autora są warunkiem koniecznym zapewnienia zwierzęciu maksymalny dobrostan. Głównym celem artykułu jest potwierdzenie tezy, że naukowe rozpoznanie bogactwa świata mentalnego jest dowodem na potrzebę zwiększenia dobrostanu poprzez odpowiednie wzbogacenie środowiska, w którym nasz kot jest przetrzymywany. Tekst podzielony jest na dwie główne części, z rekonstrukcją niższych i osobno wyższych procesów poznawczych w umyśle kota. W pierwszej części artykułu pokrótce omówiono zdolność kotów do uczenia się oraz niektóre procesy percepcyjne. Druga część skupia się na myśleniu przyczynowym, zjawisku świadomości oraz kompetencjach społecznych kota.
Słowa kluczowe
kot; poznanie; uczenie się; percepcja; dobrostan
Bibliografia
Bechtel, William, George Graham, eds. A Companion to Cognitive Science. Oxford: Basil Blackwell, 1998.
Blakemore, Colin, Grahame F. Cooper. “Development of the Brain Depends on the Visual Environment”. Nature, vol. 228 (1970): 477–478.
Bradshaw, John. Zrozumieć kota. Na tropie miauczącej zagadki. Przeł. Paweł Luboński. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2014.
Craik, Fergus I., Robert S. Lockhart. “Levels of Processing: A Framework for Memory Research”. Journal of Verbal Learning and Verbal Behavior, vol. 11 (6) (1972): 671–684.
Griffin, Donald. Umysły zwierząt. Czy zwierzęta mają świadomość? Przeł. Magda Ślósarska i Anna Tabaczyńska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.
Hirsch, Helmut V., Nico Spinelli. “Modification of the Distribution of Receptive Field Orientation in Cats by Selective Visual Exposure during Development”. Experimental Brain Research, vol. 12 (1971): 509–527.
Hirsch, Helmut V., Nico Spinelli. “Visual Experience Modifies Distribution of Horizontally and Vertically Oriented Receptive Fields in Cats”. Science, vol. 168, iss. 3933 (1970): 869–871.
Hubel, David, Torsten Wiesel. “Effects of Monocular Deprivation in Kittens”. Naunyn-Schmiedebergs Archiv für experimentelle Pathologie und Pharmakologie, vol. 248 (1964): 492–497.
Hubel, David, Torsten Wiesel. “Receptive Fields, Binocular Interaction and Functional Architecture in the Cat’s Visual Cortex”. The Journal of Physiology, vol. 160 (1962): 106–154.
Hubel, David, Torsten Wiesel. “Receptive Fields of Cells in Striate Cortex of Very Young, Visually Inexperienced Kittens”. The Journal of Neurophysiology, vol. 26 (1963): 994–1002.
Hubel, David, Torsten Wiesel. “Receptive Fields of Single Neurones in the Cat’s Striate Cortex”. The Journal of Physiology, vol. 148 (1959): 574–591.
Li, Hao et al. “Neurotensin Orchestrates Valence Assignment in the Amygdala”. Nature, no. 608 (2022): 586–592. https://doi.org/10.1038/s41586-022-04964-y.
Mayes, Evelyn-Rose E., Anna Wilkinson, Thomas W. Pike, Daniel S. Mills. “Individual Differences in Visual and Olfactory Cue Preference and Use by Cats (Felis catus)”. Applied Animal Behaviour Science, vol. 173 (2015): 52–59.
Pongrácz, Peter, Julianna Szulamit Szapu. “The Socio-Cognitive Relationship Between Cats and Humans – Companion Cats (Felis catus) as Their Owners See Them.” Applied Animal Behaviour Science, vol. 207 (2018): 57–66.
Ramachandran, Vilayanur S. Neuronauka o podstawach człowieczeństwa. O czym mówi mózg? Przeł. Anna i Marek Binderowie oraz Elżbieta Józefowicz. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2019.
Rochlitz, Irene. „Podstawowe wymogi dotyczące zdrowia psychicznego i dobrostanu kotów”. W Medycyna behawioralna psów i kotów, red. Debra F. Horwitz i Daniel S. Mills, przeł. Piotr Leszczyński, 39–52. Łódź: Galaktyka, 2016.
Rosenblatt, Jay S. “Suckling and Home Orientation in the Kitten: A Comparative Developmental Study”. In The Biopsychology of Development, eds. Ethel Tobach, Lester R. Aronson, and Evelyn Shaw, 345–410. New York: Academic Press, 1971.
Schroll, Sabine, Joël Dehasse. Zaburzenia zachowania kotów. Objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka. Przeł. Jolanta Bujok. Wrocław: Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2018.
Seksel, Kersti. “Preventive Behavioural Medicine for Cats”. In BSAVA Manual of Canine and Feline Behavioural Medicine, eds. Debra F. Horwitz and Daniel S. Mills, 49–60. Gloucester: BSAVA Publications, 2002.
Shreve, Kristyn, Monique Udell. “What’s Inside Your Cat’s Head? A Review of Cat (Felis silvestris catus) Cognition Research Past, Present and Future”. Animal Cognition, vol. 18 (2015): 1195–1206.
Spinelli, Nico, Helmut V. Hirsch, Robert W. Phelps, Jacqueline Metzler. “Visual Experience as a Determinant of the Response Characteristics of Cortical Receptive Fields in Cats”. Experimental Brain Research, vol. 15 (1972): 289–304.
Vitale Kristyn R., Alexandra C. Behnke, Monique A. Udell. “Attachment Bonds Between Domestic Cats and Humans”. Current Biology, vol. 29, iss. 18 (2019): PR864–R865. https://doi.org/10.1016/j.cub.2019.08.036.
Wood, David C. “Habituation in Stentor Produced by Mechanoreceptor Channel Modification”. Journal of Neuroscience, vol. 8, iss. 7 (1988): 2254–2258.
Wynne, Clive D., Monique A. Udell. Tajemnice umysłów zwierząt. Ewolucja, zachowanie i procesy poznawcze. Przeł. Piotr Leszczyński, Beata Leszczyńska i Andrzej Kłosiński. Kraków: COAPE Polska, 2013.
Zentall, Thomas R. “A Cognitive Behaviorist Approach to the Study of Animal Behaviour”. The Journal of General Psychology, vol. 129 (2002): 328–363.
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-0837-5889
Marcin Urbaniak – kognitywista, zoopsycholog i bioetyk w krakowskim Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej, a także założyciel interdyscyplinarnego Animal Behaviour and Mind Laboratory. Zajmuje się zawodowo ewolucją struktur i procesów poznawczych oraz ich ujęciem porównawczym w królestwie zwierząt. Prowadzi badania w obszarach zoosemiotyki i komunikacji międzygatunkowej oraz dotyczące zwierzęcych zachowań społecznych i wyższych czynności psychicznych, w tym podmiotowej sprawczości, kodowania predykcyjnego czy nisz afektywnych u wybranych gatunków. Wynikami swych badań uzasadnia konieczność ciągłej poprawy dobrostanu zwierząt. W czasie wolnym działa jako aktywista i edukator na rzecz ochrony przyrody. E-mail: marcin.urbaniak@up.krakow.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
