Zarys procesów kognitywnych kota domowego: rozumienie przyczynowe, świadomość i kompetencje społeczne (część druga)
Abstrakt
Ta rekonstrukcja procesów i struktur poznawczych kota domowego napisana jest z perspektywy poznawczo-zoopsychologicznej i skupia się tylko na wybranych procesach, zdolnościach i aspektach psychicznych kota, które zdaniem autora są warunkiem koniecznym zapewnienia zwierzęciu maksymalny dobrostan. Głównym celem artykułu jest potwierdzenie tezy, że naukowe rozpoznanie bogactwa świata mentalnego jest dowodem na potrzebę zwiększenia dobrostanu poprzez odpowiednie wzbogacenie środowiska, w którym nasz kot jest przetrzymywany. Tekst podzielony jest na dwie główne części, z rekonstrukcją niższych i osobno wyższych procesów poznawczych w umyśle kota. W pierwszej części artykułu pokrótce omówiono zdolność kotów do uczenia się oraz niektóre procesy percepcyjne. Druga część skupia się na myśleniu przyczynowym, zjawisku świadomości oraz kompetencjach społecznych kota.
Słowa kluczowe
kot; poznanie; uczenie się; percepcja; dobrobyt
Bibliografia
Barrett, Priscilla, Patrick P. Bateson. “The Development of Play in Cats”. Behaviour, vol. 66 (1978): 106–120.
Bradshaw, John. Zrozumieć kota. Na tropie miauczącej zagadki. Przeł. Paweł Luboński. Warszawa: Wydawnictwo Czarna Owca, 2014.
Butterworth, George. “Origins of Self-Perception in Infancy”. Psychological Inquiry, vol. 3, iss. 2 (1992): 103–111.
Butterworth, George. “Self-Perception as a Foundation for Self-Knowledge”. Psychological Inquiry, vol. 3, iss. 2 (1992): 134–136.
Caro, T.M. “Effects of the Mother, Object Play, and Adult Experience on Predation in Cats”. Behavioral and Neural Biology, vol. 29, iss. 1 (1980): 29–51.
DeGrazia, David. “Self-Awareness in Animals”. In The Philosophy of Animal Minds, ed. Robert W. Lurz, 201–217. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Dumas, Claude, François Y. Doré. “Cognitive Development in Kittens (Felis catus)”. Journal of Comparative Psychology, vol. 105, iss. 4 (1991): 357–365.
Duncan, Ian J. “The Changing Concept of Animal Sentience”. Applied Animal Behaviour Science, vol. 100, iss. 1–2 (2006): 11–19.
Gärdenfors, Peter. “Cued and Detached Representations in Animal Cognition”. Behavioural Processes, vol. 35, iss. 1–3 (1995): 263–273.
Gärdenfors, Peter. “Events and Causal Mappings Modeled in Conceptual Spaces”. Frontiers in Psychology, vol. 11, art. 630 (2020): 1–10. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00630.
Griffin, Donald. Umysły zwierząt. Czy zwierzęta mają świadomość? Przeł. Magda Ślósarska i Anna Tabaczyńska. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, 2004.
Heath, Sarah. „Agresja u kotów”. W Medycyna behawioralna psów i kotów, red. Debra F. Horwitz i Daniel S. Mills, przeł. Piotr Leszczyński, 233–246. Łódź: Galaktyka, 2016.
Hebb, Donald O. Organization of Behavior: A Neuropsychological Theory. New Jersey: John Wiley & Sons, 1949.
Heinrich, Bernd. Umysł kruka. Badania i przygody w świecie wilczych ptaków. Przeł. Michał Szczubiałka. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, 2018.
Jamieson, Dale. “What Do Animals Think?”. In The Philosophy of Animal Minds, ed. Robert W. Lurz, 15–22. Cambridge: Cambridge University Press, 2009.
Krauze-Gryz, Dagny, Jakub Gryz, Michał Żmihorski. “Cats Kill Millions of Vertebrates in Polish Farmland Annually”. Global Ecology and Conservation, vol. 17 (2019): 1–5. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2018.e00516.
LeDoux, Joseph. Lęk. Neuronauka na tropie źródeł lęku i strachu. Przeł. i wprowadzenie Kinga Wołoszyn-Hohol i Matuesz Hohol. Kraków: Copernicus Center Press, 2021.
Litchfield, Carla A., Gillian Quinton, Hayley Tindle, Belinda Chiera, K. Heidy Kikillus, Philip E.J. Roetman. “The ‘Feline Five’: An Exploration of Personality in Pet Cats (Felis catus)”. PLoS ONE, vol. 12, iss. 8 (2017): e0183455.
Lowe, Sarah E., John W.S. Bradshaw. “Ontogeny of Individuality in the Domestic Cat in the Home Environment”. Animal Behaviour, vol. 61, iss. 1 (2001): 231–237. https://doi.org/10.1006/anbe.2000.1545.
Patterson, Francine, Wendy Gordon. “The Case for the Personhood of Gorillas”. In The Great Ape Project, eds. Paola Cavalieri and Peter Singer, 58–77. New York: St. Martin’s Griffin, 1993.
Piaget, Jean. Studia z psychologii dziecka. Przeł. Tamara Kołakowska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1966.
Povinelli, Daniel J. Folk Physics for Apes: The Chimpanzee’s Theory of How the World Works. Oxford: Oxford University Press, 2000.
Povinelli, Daniel J., John G. Cant. “Arboreal Clambering and the Evolution of Self-Conception”. Quarterly Review of Biology, vol. 70, iss. 4 (1995): 393–421.
Proctor, Helen. “Animal Sentience: Where Are We and Where Are We Heading?”. Animals, vol. 2, iss. 4 (2012): 628–639.
Rochlitz, Irene. „Podstawowe wymogi dotyczące zdrowia psychicznego i dobrostanu kotów”. W Medycyna behawioralna psów i kotów, red. Debra F. Horwitz i Daniel S. Mills, przeł. Piotr Leszczyński, 39–52. Łódź: Galaktyka, 2016.
Schroll, Sabine, Joël Dehasse. Zaburzenia zachowania kotów. Objawy, diagnostyka, leczenie i profilaktyka. Przeł. Jolanta Bujok. Wrocław: Wydawnictwo Edra Urban & Partner, 2018.
Scott, Lauren, Brittany N. Florkiewicz. “Feline Faces: Unraveling the Social Function of Domestic Cat Facial Signals”. Behavioural Processes, vol. 213 (2023). https://doi.org/10.1016/j.beproc.2023.104959.
Sherman, Gary D., Jonathan Haidt, James A. Coan. “Viewing Cute Images Increases Behavioral Carefulness”. Emotion, vol. 9, iss. 2 (2009): 282–286.
Strickler, Beth L., Elizabeth A. Shull. “An Owner Survey of Toys, Activities, and Behavior Problems in Indoor Cats”. Journal of Veterinary Behavior, vol. 9, iss. 5 (2014): 207–214.
Tomasello, Michael, Josep Call. Primate Cognition. Oxford: Oxford University Press, 1997.
Vitale, Kristyn R., Alexandra C. Behnke, Monique A. Udell. “Attachment Bonds Between Domestic Cats and Humans”. Current Biology, vol. 29, iss. 18 (2019): PR864–R865. https://doi.org/10.1016/j.cub.2019.08.036.
Webster, John F. “Farm Animal Welfare: the Five Freedoms and the Free Market”. The Veterinary Journal, vol. 161, iss. 3 (2001): 229–237.
Whitt, Emma, Marie Douglas, Britta Osthaus, Ian Hocking. “Domestic Cats (Felis catus) Do Not Show Causal Understanding in a String-Pulling Task”. Animal Cognition, vol. 12, iss. 5 (2009): 739–743.
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie Polska
https://orcid.org/0000-0003-0837-5889
Marcin Urbaniak – kognitywista, zoopsycholog i bioetyk w krakowskim Uniwersytecie Komisji Edukacji Narodowej, a także założyciel interdyscyplinarnego Animal Behaviour and Mind Laboratory. Zajmuje się zawodowo ewolucją struktur i procesów poznawczych oraz ich ujęciem porównawczym w królestwie zwierząt. Prowadzi badania w obszarach zoosemiotyki i komunikacji międzygatunkowej oraz dotyczące zwierzęcych zachowań społecznych i wyższych czynności psychicznych, w tym podmiotowej sprawczości, kodowania predykcyjnego czy nisz afektywnych u wybranych gatunków. Wynikami swych badań uzasadnia konieczność ciągłej poprawy dobrostanu zwierząt. W czasie wolnym działa jako aktywista i edukator na rzecz ochrony przyrody. E-mail: marcin.urbaniak@up.krakow.pl.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
