Prześladowanie zwierzęcych imigrantów
Abstrakt
Obecna doktryna prześladowania gatunków nierodzimych jako obcych i dlatego złych nie jest i nie może być uzasadniona naukowo, jest wyrazem ksenofobii i kwalifikuje się jako faszyzm środowiskowy. Powstała ona przez połączenie dyletanckiej ekocentrycznej etyki środowiskowej A. Leopolda z teorią inwazji zwierząt i roślin C.S. Eltona. Mimo powtarzającej się krytyki jest ona szeroko i bezrefleksyjnie przyjmowana przez konserwacjonistów i większość biologów, co prowadzi do rażącej stronniczości w prowadzeniu i publikowaniu badań, wyrażającej się szczególnie w języku demonizującym gatunki nierodzime, oraz w interpretacji wyników, która ma wspierać kampanię ich zwalczania i ignorować ich pożądany wpływ na ekosystemy. Jest to działalność biopolityczna uprawiana pod szyldem nauki i jako taka jest nadużyciem publicznego zaufania i publicznych środków na naukę. Licznych przykładów dostarcza traktowanie norek amerykańskich i jenotów. Norki amerykańskie wpasowują się do europejskich ekosystemów (mimo ciągłej interferencji uciekinierów z ferm) i przyczyniają się do ich stabilizacji przez ograniczanie populacji innych przybyszy (piżmaków, raków luizjańskich) oraz drobnych gryzoni. Nie są one główną przyczyną trwającego od XVII w. zaniku norek europejskich nawet jeżeli mogą przyśpieszać zanik reliktowych populacji, czego jednak jednoznacznie nie udowodniono. Jenoty wpasowały się już w europejskie ekosystemy i nie zagrażają żadnemu innemu gatunkowi. Jeżeli byłoby wskazane ograniczanie populacji nierodzimych drapieżników, to należałoby w pierwszej kolejności zabronić zabijania ich rodzimych konkurentów, a nie podżegać ludność do prześladowań dzikich zwierząt. Irracjonalizm i zawziętość konserwacjonistów w prześladowaniu zwierząt z nierodzimych („obcych”) gatunków domaga się psychologicznego wyjaśnienia i wydaje się być wynikiem działania biofilii bez udziału refleksji etycznej, a konkretnie przekierowania gniewu biofilów za dewastację biosfery na wprowadzone przez ludzi zwierzęta.
Słowa kluczowe
etyka środowiskowa; biopolityka; faszyzm środowiskowy; gatunki nierodzime; neobiota; norka amerykańska Neogale vison; jenot azjatycki Nyctereutes procyonoides
Bibliografia
Balmori-de la Puente, Alfonso, Jacint Ventura, Marcos Miñarro, Aitor Somoano, Jody Hey and Jose Castresana. „Divergence time estimation using ddRAD data and an isolation-with-migration model applied to water vole populations of Arvicola”. Scientific Reports, vol. 12, no. 1 (2022): 1–11. https://doi.org/10.1038/s41598-022-07877-y.
Barrientos, Rafael. „Adult sex-ratio distortion in the native European polecat is re-
lated to the expansion of the invasive American mink”. Biological Conservation, vol. 186 (2015): 28–34. http://dx.doi.org/10.1016/j.biocon.2015.02.030.
Boltovskoy, Demetrio, Radu Guiaşu, Lyubov Burlakova, Alexander Karatayev, Martin A. Schlaepfer and Nancy Correa. „Misleading estimates of economic impacts of biological invasions: Including the costs but not the benefits”. Ambio, vol. 51 (2022): 1786–1799. https://doi.org/10.1007/s13280-022-01707-1.
Bonesi, Laura and Santiago Palazon. „The American mink in Europe: status, impacts, and control”. Biological Conservation, vol. 134, no. 4 (2007): 470–483. https://doi.org/10.1016/j.biocon.2006.09.006.
Brzeziński, Marcin, Jerzy Romanowski, Michał Żmihorski and Karolina Karpowicz. „Muskrat (Ondatra zibethicus) decline after the expansion of American mink (Neovison vison) in Poland”. European Journal of Wildlife Research, vol. 56 (2010): 341–348.
Brzeziński, Marcin, Patrycja Chibowska, Andrzej Zalewski, Tomasz Borowik and Ewa Komar. „Water vole Arvicola amphibius population under the impact of the American mink Neovison vison: Are small midfield ponds safe refuges against this invasive predator?”. Mammalian Biology, vol. 93, no. 1 (2018): 182–188. https://doi.org/10.1016/j.mambio.2018.06.002.
Brzeziński, Marcin, Michał Żmihorski, Aleksandra Zarzycka and Andrzej Zalewski. „Expansion and population dynamics of a non-native invasive species: the 40-year history of American mink colonisation of Poland”. Biological Invasions, vol. 21, no. 2 (2019): 531–545. https://doi.org/10.1007/s10530-018-1844-7.
Budysz, Adrianna. „Nadzór nad funkcjonowaniem ferm zwierząt futerkowych w Polsce”. Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM, nr 6 (2016). https://cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.desklight-2d583dd1-9274-424d-afbb-0d39f5a50b92 (dostęp: 20.03.2023).
Callicott, J. Baird. „Animal Liberation: A Triangular Affair”. Environmental Ethics, vol. 2, no. 4 (1980): 311–328.
Chew, Matthew, and Scott Carroll. „The invasive ideology: biologists and conservationists are too eager to demonize non-native species”. The Scientist, 7.09.2011. https://www.the-scientist.com/news-opinion/opinion-the-invasive-ideology-41967.
Clavero, Miguel. „Shifting baselines and the conservation of non-native species”. Conservation Biology, vol. 28, no. 5 (2014): 1434–1436. https://doi.org/10.1111/cobi.12266.
Croose, Elizabeth, Hanniffy, Ruth, Harrington, Andrew, Põdra, Madis Gómez, Bolton, Polly L., Lavin, Jenna V., Browett, Samuel S., Pinedo, Javier, Lacanal, David, Galdos, Iñaki, Ugarte, Jon, Torre, Aitor, Wright, Patrick, MacPherson, Jenny, McDevitt, Allan D., Carter Stephen P., and Lauren A. Harrington. „Mink on the brink: Comparing survey methods for detecting a Critically Endangered carnivore, the European mink Mustela lutreola”. European Journal of Wildlife Research, vol. 69, no. 2 (2023): 34.
DAISIE. Handbook of alien species in Europe. Dordrecht: Springer, 2009. https://link.springer.com/book/10.1007/978-1-4020-8280-1.
Elmeros, Morten, Mikkelsen, Dorthe Malene Götz, Nørgaard, Louise Solveig, Pertoldi, Cino, Jensen, Trine Hammer, and Mariann Chriél. „The diet of feral raccoon dog (Nyctereutes procyonoides) and native badger (Meles meles) and red fox (Vulpes vulpes) in Denmark”. Mammal Research, vol. 63, no. 4 (2018): 405–413. https://doi.org/10.1007/s13364-018-0372-2.
Elżanowski, Andrzej. „Moralność naukowców eksperymentujących na zwierzętach”. Przegląd Filozoficzny NS, t. 24, nr 2 (2015): 287–299, 470–471.
Elżanowski, Andrzej. „Motywacja i moralność łowiecka”. Zoophilologica / Polish Journal of Animal Studies, nr 4 (2018): 121–134.
Finchelstein, Federico. „On fascist ideology”. Constellations, vol. 15(3) (2008): 320–331.
Franklin, Adrian. „An improper nature? Introduced animals and ‘species cleansing’ in Australia”. In Human and other animals: Critical perspectives. Eds. Bob Carter and Charles Nickie, 195–216. London: Palgrave Macmillan, 2011.
García, Karla, Sanpera, Carola, Jover, Lluis, Palazón, Santiago, Gosálbez, Joaquim, Górski Konrad, and Yolanda Melero. „High trophic niche overlap between a native and invasive mink does not drive trophic displacement of the native mink during an invasion process”. Animals, vol. 10(8) (2020): 1387. https://doi.org/10.3390/ani10081387.
Gbedomon, Rodrigue C., Salako Valère K., and Martin A. Schlaepfer. „Diverse views among scientists on non-native species”. NeoBiota, vol. 54 (2020): 49–69. https://doi.org/10.3897/neobiota.54.38741.
Goodenough, Anne E. „Are the ecological impacts of alien species misrepresented? A review of the ‘native good, alien bad’ philosophy”. Community Ecology, vol. 11(1) (2010): 13–21. https://doi.org/10.1556/comec.11.2010.1.3.
Hurníková, Zuzana, Kołodziej-Sobocińska, Marta, Dvorožňáková, Emília, Niemczynowicz, Agnieszka and Andrzej Zalewski. „An invasive species as an additional parasite reservoir: Trichinella in introduced American mink (Neovison vison)”. Veterinary Parasitology, vol. 231 (2016): 106–109. http://dx.doi.org/10.1016/j.vetpar.2016.06.010.
Jurkschat, Roberto. The World’s Most Influential Animal Conservation Group Has Links to Trophy Hunters and the Fashion Industry, (2020). https://www.buzzfeednews.com/article/robertojurkschat/red-list-iucn-trophy-hunting (dostęp: 26.11.2022).
Kauhala, Kaarina, and Rafał Kowalczyk. „Invasion of the raccoon dog Nyctereutes procyonoides in Europe: history of colonization, features behind its success, and threats to native fauna”. Current Zoology, vol. 57, no. 5 (2011): 584–598.
Kołodziej-Sobocińska, Marta, Dvorožňáková, Emilia, Hurníková, Zuzana, Reiterová, Katarina, and Andrzej Zalewski. „Seroprevalence of Echinococcus spp. and Toxocara spp. in invasive non-native American mink”. EcoHealth, vol. 17 no. 1 (2020): 13–27. https://doi.org/10.1007/s10393-020-01470-3.
Leopold, Aldo. The Sand County Almanac and Sketches Here and There. New York: Oxford University Press, 1949/1989 (special commemorative edition).
Lodé, Thierry, Cormier Jean-Paul, and Dominique Le Jacques. „Decline in endangered species as an indication of anthropic pressures: the case of European mink Mustela lutreola western population”. Environmental Management, vol. 28, no. 6 (2001): 727–735.
Maran, Tiit, Kruuk, Hans, Macdonald David W., and Merje Polma. „Diet of two species of mink in Estonia: displacement of Mustela lutreola by M. vison”. Journal of Zoology, vol. 245, no. 2 (1998): 218–222.
Martínez-Cruz, Begoña, Zalewska Hanna, and Andrzej Zalewski. „The genetic diversity and structure in the European polecat were not affected by the introduction of the American mink in Poland”. Plos one, 28.09.2022: e0266161. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0266161.
McDonald, Robbie A., O’Hara Kevin, and Daniel J. Morrish. „Decline of invasive alien mink (Mustela vison) is concurrent with recovery of native otters (Lutra lutra)”. Diversity and Distributions, vol. 13, no. 1 (2007): 92–98. https://doi.org/10.1111/j.1472-4642.2006.00303.x.
Nordström, Mikael, Högmander, Jouko, Laine, Jarmo, Nummelin, Jukka, Laanetu Nikolai, and Erkki Korpimäki. „Effects of feral mink removal on seabirds, waders and passerines on small islands in the Baltic Sea”. Biological Conservation, vol. 109, no. 3 (2003): 359–368.
Peretti, Jonah H. „Nativism and nature: rethinking biological invasion”. Environmental Values, vol. 7 (1998): 183–192.
Põdra, Madis, Gómez, Asunción, and Santiago Palazón. „Do American mink kill European mink? Cautionary message for future recovery efforts”. European Journal of Wildlife Research, vol. 59, no. 3 (2013): 431–440. https://doi.org/10.1007/s10344-013-0689-8.
Pound, Pandora, and Michael B. Bracken. „Is animal research sufficiently evidence based to be a cornerstone of biomedical research?”. BMJ, no. 348 (2014): g3387 https://doi.org/10.1136/bmj.g3387.
Regan, Tom. The Case for Animal Rights. Berkeley: University of California Press, 1983.
Sagoff, Mark. „Do Non-Native Species Threaten The Natural Environment?”. Journal of Agricultural and Environmental Ethics, vol. 18 (2005): 215–236.
Santulli, Giulia, Palazón, Santiago, Melero, Yolanda, Gosálbez Joaquim, and Xavier Lambin. „Multi-season occupancy analysis reveals large scale competitive exclusion of the critically endangered European mink by the invasive non-native American mink in Spain”. Biological Conservation, vol. 176 (2014): 21–29. http://dx.doi.org/10.1016/j.biocon.2014.05.002.
Sax, Dov F., Schlaepfer, Martin A., and Julian D. Olden. „Valuing the contributions of non-native species to people and nature”. Trends in Ecology & Evolution, vol. 37, no. 12 (2022): 1058–1066. https://doi.org/10.1016/j.tree.2022.08.005.
Sax, Dov F., and Steven D. Gaines. „Species diversity: from global decreases to local increases”. Trends in Ecology & Evolution, vol. 18, no. 11 (2003): 561–566. https://doi.org/10.1016/S0169-5347(03)00224-6.
Schlaepfer, Martin A. „Do non-native species contribute to biodiversity?”. PLoS Biology, vol. 16, no. 4 (2018): e2005568. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.2005568.
Schlaepfer Martin A. „On the importance of monitoring and valuing all forms of biodiversity”. PLoS Biology, vol. 16, no. 11 (2018): e3000039. https://doi.org/10.1371/journal.pbio.3000039.
Schlaepfer, Martin A., Pascal, Michel, and Mark A. Davis, „How might science misdirect policy? Insights into the threats and consequences of invasive species”. Journal für Verbraucherschutz und Lebensmittelsicherheit, Bd. 6, Nr. 1 (2011): 27–31. https://doi.org/10.1007/s00003-011-0690-7.
Schlaepfer, Martin A., Sax, Dov, and Julian Olden, „The Potential Conservation Value of Non-Native Species”. Conservation Biology, vol. 25 (2011): 428–437. https://doi.org/10.1111/j.1523-1739.2010.01646.x.
Schmitt, Casey R. „Paradise and Warfare / Aldo Leopold and the Rhetoric Origins of Restoration Ecology”. In The Ethics and Rhetoric of Invasion Ecology. Eds. James Stanescu and Kevin Cummings, 117–139. Lanham: Lexington Books, 2016.
Sidorovich, Vadim, and David W. Macdonald. „Density dynamics and changes in habitat use by the European mink and other native mustelids in connection with the American mink expansion in Belarus”. Netherlands Journal of Zoology, vol. 51, no. 1 (2001): 107–126.
Sidorovich, Vadim E., Polozov, Alexey G., and Andrzej Zalewski. „Food niche variation of European and American mink during the American mink invasion in north-eastern Belarus”. Biological Invasions, vol. 12, no. 7 (2010): 2207–2217. https://doi.org/10.1007/s10530-009-9631-0.
Simberloff, Daniel. „Confronting introduced species: a form of xenophobia?”. Biological Invasions, vol. 5 (2003): 179–192.
Simberloff, Daniel. „Introduced species, homogenizing biotas and cultures”. In Linking ecology and ethics for a changing world: values, philosophy, and action. Ed. Ricardo Rozzi, 33–48. Dordrecht: Springer Science + busness Media, 2013.
Simberloff, Daniel. „Integrity, stability, and beauty: Aldo Leopold’s evolving view of nonnative species”. Environmental History, vol. 17, no. 3 (2012): 487–511.
Singer, Sydney Ross. „Are Jews an invasive species?”. The Jerusalem Post, 17.01.2010. https://www.jpost.com/opinion/op-ed-contributors/are-jews-an-invasive-species (dostęp: 27.11.2022).
Skorupski, Jakub. „Ochrona przyrody a inwazja norki amerykańskiej (Neovison vison) w Polsce – krytyczna analiza problemu”. Sylwan, t. 160, nr 1 (2016): 79–87.
Slobodkin, Lawrence B. „The good, the bad and the reified”. Evolutionary Ecology Research, vol. 3, no. 1 (2001): 91–105.
Stanescu, James, and Kevin Cummings. „When species invade”. In The ethics and rhetoric of invasion ecology. Eds. James Stanescu and Kevin Cummings, VII–XVIII. Lanham: Lexington Books, 2017.
Trudgill, Stephen. „Psychobiogeography: meanings of nature and motivations for a democratized conservation ethic”. Journal of Biogeography, 28.06.2001: 677–698.
Ulanowski, Tomasz. „Botaniczka i poetka prof. Urszula Zajączkowska: gatunek ‘inwazyjny’ to niekoniecznie samo zło”. Gazeta Wyborcza, 28.07.2022. https://wyborcza.pl/7,75400,28732976,botaniczka-lesna-prof-urszula-zajaczkowska-gatunek-inwazyjny.html.
Vimercati, Giovanni, Kumschick, Sabrina, Probert, Anna F., Volery, Lara, and Sven Bacher. „The importance of assessing positive and beneficial impacts of alien species”. NeoBiota, vol. 62 (2020): 525–545. https://doi.org/10.3897/neobiota.62.52793.
Walesiak, Michał, Górecki, Grzegorz, and Marcin Brzeziński. „Recovery of Eurasian Coot Fulica atra and Great Crested Grebe Podiceps cristatus breeding populations in an area invaded by the American Mink Neovison vison”. Acta Ornithologica, vol. 54, no. 1 (2019): 73–83. https://doi.org/10.3161/00016454AO2019.54.1.007.
Warren, Charles R. „Beyond ‘native v. alien’: critiques of the native/alien paradigm in the Anthropocene, and their implications”. Ethics, Policy & Environment (2021): 1–31. https://doi.org/10.1080/21550085.2021.1961200.
Woodley, Daniel. Fascism and political theory: critical perspectives on fascist ideology. Vol. 2. London–New York: Routledge, 2009.
Yanco, Esty, Nelson, Michael Paul, and Daniel Ramp. „Cautioning against overemphasis of normative constructs in conservation decision making”. Conservation Biology, vol. 33, no. 5 (2019): 1002–1013. https://doi.org/10.1111/cobi.13298.
Zalewski, Andrzej, and Magdalena Bartoszewicz. „Phenotypic variation of an alien species in a new environment: the body size and diet of American mink over time and at local and continental scales”. Biological Journal of the Linnean Society, vol. 105, no. 3 (2012): 681–693. https://doi.org/10.1111/j.1095-8312.2011.01811.x.
Zalewski, Andrzej, Wereszczuk Anna, and Marcin Brzeziński. „Polecat body size and sex ratio change over time: Impact of invasive competitor or climate warming?”. Global Ecology and Conservation, vol. 35 (2022): e02111. https://doi.org/10.1016/j.gecco.2022.e02111.
Zoller, Hinrich, and Frank Drygala. „Activity patterns of the invasive raccoon dog (Nyctereutes procyonoides) in North East Germany”. Folia Zoologica, vol. 62, no. 4 (2013): 290–296.
Uniwersytet Warszawski Polska
https://orcid.org/0000-0002-0288-1724
Andrzej Elżanowski – prof. dr hab., zoolog i bioetyk, wykłada na Wydziale Artes Liberales Uniwersytetu Warszawskiego i działa jako przewodniczący Polskiego Towarzystwa Etycznego. Autor ponad stu – wielu szeroko cytowanych – prac naukowych. Były stypendysta Smithsonian Institution i US National Research Council. Od 25 lat aktywny na rzecz poprawy losu zwierząt. Był aktywnym członkiem Krajowej Komisji Etycznej ds. Doświadczeń na Zwierzętach w jej pierwszej kadencji (1999–2003). Przyczynił się do poprawy Ustawy o ochronie zwierząt i Ustawy o ochronie zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych i edukacyjnych. Był architektem kampanii (2012–2014) przeciwko ubojowi rytualnemu. Wspiera autorytetem i wiedzą działania przeciwko okrucieństwu wobec zwierząt i ich przemysłowej eksploatacji. Od 1983 roku jest wegetarianinem, od 2013 roku – weganinem.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
