Dziecko w katastrofie klimatycznej – świadek, ofiara, aktywista
Abstrakt
Małgorzata Figura’s article is an attempt to capture the social roles of children when faced with the threat of the impending climate catastrophe. The introduction aims to draw attention to the need to give the floor to young people who can alert the public to changes taking place in the world. This necessity is stressed by researchers who represent children’s studies and who emphasize the importance of children’s perspective in literature and in scientific and social discourses. Figura’s analysis of selected literary texts allows us to see this turn towards the child, which at the same time is also the child’s turn towards nature.
Słowa kluczowe
children studies; childstories; climate catastrophe; voice; activism; capitalocene
Bibliografia
Literatura
Barcz A., 2018, Przedmioty ekozagłady. Spekulatywna teoria hiperobiektów Timothy’ego Mortona i jej (możliwe) ślady w literaturze, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 75—87.
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Warszawa.
Braciszewska A., 1987, „Dziecko romantyczne: szkice o literaturze”, Anna Kubale, Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk 1984 [recenzja], „Pamiętnik Literacki”, nr 78(3), s. 345—348.
Ernman B., Ernman M., Thunberg G., Thunberg S., 2019, Sceny z życia rodzinnego. Strajk klimatyczny Grety, Knockenhauer K., Łygaś W., Siewior-Kuś A., przeł., Katowice.
Fiedorczuk J., 2015, Cyborg w ogrodzie. Wprowadzenie do ekokrytki, Gdańsk.
Jędryka M., 2020, Ołowiane dzieci. Zapomniana epidemia, Warszawa.
Korotkich K., 2018, Czy romantycy nie lubili dzieci?, „Bibliotekarz Podlaski”, nr 2, s. 207—222.
Kozłowska D., 2022, Kobiety objaśniają mi świat, „Znak”, nr 802, s. 70—81.
Leszczyński A., 2020, Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu. Mitologia panowania, Warszawa.
Markiewka T.S., 2020, Gniew, Wołowiec.
Marzec A., 2018, „Jesteśmy połączonym z sobą światem” — Timothy Morton i widmo innej wspólnoty, „Teksty Drugie”, nr 2, s. 88—101.
Nowak K., 2019, Dzieci rewolucji przemysłowej. Kto naprawdę zbudował współczesny świat, Kraków.
Solnit R., 2019, Nadzieja w mroku, Dzierzgowska A., Królak S., przeł., Kraków.
Suchecka J., 2020, Young Power. 30 historii o tym, jak młodzi zmieniają świat, Kraków.
Szymborska K., 2020, Po stronie dziecka. Perspektywa children studies, Białystok.
Źródła internetowe
Bebłot L. 2022, Rosjanie zbombardowali teatr w Mariupolu z napisem „dzieci”.
„Straszliwy i nieludzki czyn”. https://dziendobry.tvn.pl/newsy/mariupol-rosjanie-zbombardowali-teatr-z-napisemdzieci-5638426 [data dostępu: 21.03.2022].
Business Insider Polska, 2019, Greta Thunberg człowiekiem roku tygodnika „Time”. https://businessinsider.com.pl/wiadomosci/greta-thunberg-czlowiekiem-roku-tygodnika-time/cjs7gwp [data dostępu: 27.03.2022].
Harris M., 2020, Niekapitalny kapitalizm, Weber B., Pigan M., przeł., „Przekrój”, nr 3570. https://przekroj.pl/spoleczenstwo/niekapitalny-kapitalizm-malcolm-harris [data dostępu: 27.03.2022].
Hoffmann K., 2021, Antropocen, kapitałocen oraz ich (i nasze) przyszłości, „Czas Kultury”, nr 17. https://czaskultury.pl/artykul/antropocen-kapitalocen-oraz-ich-i-nasze-przyszlosci/ [data dostępu: 27.03.2022].
Hołdys A., Hipoteza Gai według Lovelocka, „Polityka” z 1.10.2019. https://www.polityka.pl/tygodnikpolityka/nauka/1926316,1,hipoteza-gai-wedlug-lovelocka.read [data dostępu: 2.01.2021].
Jurszo R., 2019, Młodzieżowy Strajk Klimatyczny ma głęboki sens. Czego nie rozumieją prawicowi publicyści. https://oko.press/mlodziezowy-strajk-klimatyczny-ma-gleboki-sens-czego-nie-rozumieja-prawicowi-publicysci/ [data dostępu: 27.03.2022].
Majewska M., 2019, Młodzież wyraża swój wspólny interes: chcą przeżyć [rozmowa z Edwinem Bendykiem], „Krytyka Polityczna”. https://krytykapolityczna.pl/kraj/ruch-klimatyczny-wywiad-z-edwinem-bendykiem/ [data dostępu: 27.03.2022].
Marczewski P., 2020, Epidemia nierówności w edukacji. Komentarz. https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2020/10/Nierownosci_Edukacja_Komentarz.pdf [data dostępu: 27.03.2022].
Szafrański J., 2019, Dzieci i ryby mają głos! Fotorelacja ze strajku klimatycznego w Warszawie, „Krytyka Polityczna”. https://krytykapolityczna.pl/serwis-klimatyczny/dzieci-i-ryby-maja-glos-fotorelacja-ze-strajku-klimatycznego-w-warszawie/ [data dostępu: 27.03.2022].
TVN24, 2022, Od początku rosyjskiej inwazji zginęło 41 dzieci. https://tvn24.pl/swiat/wojna-na-ukrainie-bilans-ofiar-wsrod-cywilow-i-dzieci-stan-na-8-marca-5627933 [data dostępu: 21.03.2022].
Warufakis J., 2020, Greta Thunberg, Donald Trump i przyszłość kapitalizmu, Jedliński M., przeł., Project Syndicate. www.project-syndicate.org. https://krytykapolityczna.pl/swiat/greta-thunberg-donald-trump-i-przyszlosc-kapitalizmu-warufakis/ [data dostępu: 27.03.2022].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0001-6253-8912
Małgorzata Figura — mgr, absolwentka filologii polskiej na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. W 2020 roku obroniła pracę dyplomową pod tytułem „Dylematy XXI wieku na lekcjach języka polskiego na przykładzie problemu zmian klimatycznych oraz zagadnienia głodu”. Jej zainteresowania badawcze
koncentrują się wokół humanistyki ekologicznej oraz nowych odczytań lektur szkolnych w kontekście edukacji na rzecz klimatu.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).