Gdzie są dzieci? Analiza ustaw o szkolnictwie z lat 1918-2018
Abstrakt
Artykuł nawiązuje do koncepcji prawa i literatury. Celem badań jest wskazanie, w jaki sposób zmienia się kształtowanie obrazu dzieciństwa w trzech ustawach o szkolnictwie z lat 1918-2018: Ustawy z dnia 11.03.1932 r. o ustroju szkolnictwa, Ustawy z dnia 15.07.1961 r. o rozwoju sytemu oświaty i wychowania oraz Ustawy z dnia 9.09.1991 r. o systemie oświaty. Autorka analizuje, w jakim stopniu dziecko we wskazanych aktach prawnych jest traktowane w sposób przedmiotowy, a w jakim stopniu w sposób podmiotowy. Wykorzystując aksjolingwistykę, próbuje dowieść, że obraz dzieciństwa wpisany w każdy z tekstów jest związany z celami ideologicznymi władzy oraz założoną przez nią koncepcją państwa. Teza ta wiąże się z różnymi ustrojami, które panowały na ziemiach polskich we wskazanym stuleciu.
Słowa kluczowe
childhood; ideology; axiolinguistics; literature; law
Bibliografia
Andruszkiewicz M., 2012, O związkach teorii prawa i teorii literatury (refleksje w kontekście tendencji ponowoczesnych), w: Samonek A., red., Teoria prawa między nowoczesnością a postnowoczesnością, Kraków.
Andruszkiewicz M., 2017, Prawo w literaturze (law in literature). O stosowności literackiej analizy prawa w prawoznawstwie, w: Kondratczyk-Przybylska D., Niewiadomski A., Walewska E., red., Język prawny i prawniczy. I Kongres ogólnopolski, Warszawa.
Bakke M., 2010, Bio-transfiguracje: Sztuka i estetyka posthumanizmu, Poznań.
Cybulska R. i in., 2017, Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w systemie edukacji w świetle nowych przepisów prawa oświatowego, Warszawa.
Dolin K., 2007, A Critical Introduction to Law and Literature, Cambridge—New York.
Jakubowiak M., 2016, Prawo i literatura. Od dydaktyki do polityki, „Czas Kultury”, z. 3, s. 177—184.
Jakubowiak M., 2017, Kulturowe studia nad prawem autorskim, „Er(r)go. Teoria — Literatura — Kultura”, nr 34, s. 115—131.
Kuisz J., Wąsowicz M., red., 2015, Prawo i literatura. Szkice, Warszawa.
Kuisz J., Wąsowicz M., red., 2017, Prawo i literatura. Szkice drugie, Warszawa.
Lizisowa M.T., 1998, Prawem sądzić, czyli o języku Statutów litewskich w „Panu Tadeuszu”, Kraków.
Maroń G., 2018, Beletrystyczne i filmowe aluzje w argumentacji prokuratora w świetle orzeczeń sądów Stanów Zjednoczonych, „Prokuratura i Prawo”, nr 7—8, s. 192—222.
Maroń G., 2020, Odniesienia do popkultury w uzasadnieniach orzeczeń polskich sądów, „Przegląd Prawa Publicznego”, nr 5, s. 25—41.
Posner R.A., 1988, Law and Literature: A Misunderstood Relation, Cambridge.
Ward I., 1995, Law and Literature. Possibilities and Perspectives, Cambridge.
Wawrzyniak J., 1977, Równość obywateli PRL, Warszawa.
West R., 1985, Jurisprudence as Narrative: An Aesthetic Analysis of Modern Legal Theory, „New York University Law Review”, nr 2, s. 145—211.
White J.B., 1973, The Legal Imagination, Chicago.
Zarębina M., 1999, Poeta wśród prawników. O „Panu Tadeuszu inaczej”, Kraków.
Zeidler K., 2018, Estetyka prawa, Gdańsk—Warszawa.
Zeidler K., 2019, Prawo i literatura. Garść uwag spóźnionych, w: Zeidler K., Zajadło J.,
Kamień J., red., Prawo i literatura. Parerga, Gdańsk, s. 15—28.
Źródła internetowe
Andruszkiewicz M., 2014, Interpretacja prawnicza a interpretacja literacka — kilka uwag, „Krytyka Prawa”, t. 6. https://publisherspanel.com/api/files/view/20957.pdf [data dostępu: 22.04.2022].
Bełza M., 2016, Inny, „Problemy Edukacji, Rehabilitacji i Socjalizacji Osób Niepełnosprawnych”, z. 1, s. 99—112. http://bityl.pl/wDcCV [data dostępu: 28.04.2022].
Christ M., 2013, Indywidualizacja i skuteczność procesu kształcenia a zdolności kierunkowe uczniów integrowanej edukacji wczesnoszkolnej, Katowice. http://bityl.pl/OAh83 [data dostępu: 12.05.2022].
Gołębniak B.D., 2008, Wyjść poza scjentystyczne i personalistyczne myślenie o „uczeniu się uczenia”, w: Filipiak E., red., Rozwijanie zdolności uczenia się. Wybrane konteksty i problemy, Bydgoszcz. http://bityl.pl/jL2uj [data dostępu: 15.03.2022].
Haloszka J., 2018, Nierówności społeczne wciąż wywołują emocje, „Życie Uniwersyteckie” z 20 listopada 2018. https://uniwersyteckie.pl/zycie/nierownosci-spoleczne-wciaz-wywoluja-emocje [data dostępu: 22.04.2022].
Markowska-Manista U., Dąbrowa E., 2016, Uczeń jako „Inny” w polskiej przestrzeni edukacyjnej — krytyczne spojrzenie na szkołę w kontekście zróżnicowania kulturowego, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 5, s. 34—51. http://bityl.pl/mp474 [data dostępu: 20.05.2022].
Maroń G., 2010, Formuły sprawiedliwości dystrybutywnej, „Resovia Sacra. Studia Teologiczno-Filozoficzne Diecezji Rzeszowskiej”, z. 17, s. 195—218. http://bityl.pl/bTv11 [data dostępu: 12.05.2022].
Sakowicz-Boboryko A., 2010, Edukacja integracyjna jako szansa dla wszystkich — założenia a rzeczywistość, w: Jaszczyszyn E., Szada-Borzyszkowska J., red., Edukacja dziecka — mity i fakty, Białystok. http://bityl.pl/wiydZ [data dostępu: 8.04.2022].
Sosnowski B., 2016, Geneza, rola i cechy preambuły w aktach prawnych, „Zeszyt Studencki Kół Naukowych Wydziału Prawa i Administracji UAM”, nr 6, s. 207—221. http://bityl.pl/CTCc8 [data dostępu: 28.04.2022].
Ustawa z dnia 11 marca 1932 r. o ustroju szkolnictwa. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19320380389/O/D19320389.pdf [data dostępu: 12.04.2022].
Ustawa z dnia 15 lipca 1961 r. o rozwoju systemu oświaty i wychowania. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19610320160/O/D19610160.pdf [data dostępu: 15.04.2022].
Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19940240083/U/D19940083Lj.pdf [data dostępu: 12.04.2022].
Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty. https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19910950425/O/D19910425.pdf [data dostępu: 13.04.2022]
Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu Polska
https://orcid.org/0000-0002-6738-6716
Weronika Kosmalska — mgr, doktorantka w Szkole Doktorskiej Nauk o Języku i Literaturze Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; magister prawa i filologii polskiej tejże Uczelni, nauczycielka języka polskiego i wiedzy o społeczeństwie w jednej z poznańskich szkół; jej zainteresowania dotyczą języka prawa, w szczególności jego składni oraz warstwy aksjologicznej, a także dydaktyki polonistycznej.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
