Gdy ludzi nie ma, zwierzęta harcują. Motywy zwierzęce w polskim komiksie dziecięcym
Abstrakt
Komiksy dla dzieci są znaczącą częścią rynku książki nie tylko w Polsce. Pozycje te są istotne, ponieważ przygotowują młodych odbiorców do aktywnego uczestnictwa w kulturze. Autor artykułu szczegółowo przeanalizował i zinterpretował najnowsze polskie komiksy adresowane do najmłodszych czytelników pod kątem wątków animalistycznych. W pierwszej kolejności podzielił wybrane utwory na dwie grupy: te, w których zwierzęta towarzyszą człowiekowi oraz takie, gdzie zwierzęta są głównymi bohaterami (klasyczne oraz hybrydowe – łączące komiks z innymi formami wypowiedzi). Badacz przywołał przykłady takie jak: Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych (Aleksandra i Daniel Mizielińscy), cykl „Umarły las” (Adam Wajrak, Tomasz Samojlik), „Bardzo dzika opowieść” (Marcin Podolec, Tomasz Samojlik), „Detektyw Miś Zbyś na tropie” (Maciej Jasiński oraz Piotr Nowacki) czy „Rysiek i Królik” (Łukasz Piotrkowicz, Krzysztof Budziejewski, Katarzyna Urbaniak). Przedstawiając wybrane dzieła, autor tekstu posłużył się stanowiskami polskich badaczy komiksu (Wojciech Birek, Jerzy Szyłak, Michał Traczyk), ale powołał się także na naukowców specjalizujących się w dziedzinie Animal Studies (Anna Wąs, Piotr Skubała, Mirosław Twardowski). Artykuł stanowi przegląd różnych rozwiązań formalnych zastosowanych przez autorów (karty, stylistyka kadrów, hybrydy gatunkowe).
Słowa kluczowe
komiks; Animal studies; komiks zwierzęcy; zwierzęta; powieść graficzna
Bibliografia
Adamczykowa Z., 2008, Literatura „czwarta” — w kręgu zagadnień teoretycznych, w: Heska-Kwaśniewicz K., red., Literatura dla dzieci i młodzieży (po roku 1980), Katowice.
Birek W., 2014, Z teorii i praktyki komiksu. Propozycje i obserwacje, Poznań.
Bykowski I., 2019, Literatura dziecięca w oczach rodziców: analizy i refleksje, Sosnowiec.
Chmielewski H.J. [Papcio Chmiel] 1957—, „Tytus, Romek i A’Tomek”, Warszawa.
Cieślikowski J., 1985a, Literatura osobna, Warszawa.
Cieślikowski J., 1985b, Wielka zabawa, Wrocław.
Graban-Pomirska M., 2015, Nie tylko Kopernik. Życiorysy wybitnych kobiet w książkach dla dzieci i młodzieży, w: Olszewska B., Pajączkowski O., Urbańczyk L., red., „Stare” i „nowe” w literaturze dla dzieci i młodzieży — biografie, Opole.
Jasiński M., Nowacki P., 2013—2021, „Detektyw Miś Zbyś na tropie”, Warszawa.
Kołomycka B., 2015—2021, „Malutki Lisek i Wielki Dzik”, Warszawa.
Miklaszewska I., Miklaszewski P., 2020—2022, „Podróże z pazurem”, Kutno.
Mizielińska A., Mizieliński D., 2020, Którędy do Yellowstone? Dzika podróż po parkach narodowych, Warszawa.
Piotrkowicz Ł., Budziejewski K., Urbaniak K., 2014—2016, „Rysiek i Królik”, Warszawa.
Podolec M., 2017—2022, „Bajka na końcu świata”, Warszawa.
Reynolds K., 2011, Children’s Literature: A Very Short Introduction, New York.
Samojlik T., 2014, Ostatni żubr, Warszawa.
Samojlik T., Wajrak A., 2016—2018, „Umarły las”, Warszawa.
Skubała P., 2018, Emocje i etyka, czyli co łączy mnie ze zwierzętami, w: Kubisz M., Tymieniecka-Suchanek J., red., Zwierzę — język — emocje. Dyskursy i narracje, Katowice.
Szyłak J., 2000, Komiks, Kraków.
Toeplitz K.T., 1985, Sztuka komiksu. Próba definicji nowego gatunku artystycznego, Warszawa.
Traczyk M., 2016, Komiks na świecie i w Polsce, Bielsko-Biała.
Twardowski M., 2018, Relacje człowiek — zwierzę w paradygmacie biocentryzmu, w: Kubisz M., Tymieniecka-Suchanek J., red., Zwierzę — język — emocje. Dyskursy i narracje, Katowice.
Wąs A., 2013, Symbolika i wymiar dydaktyczny zwierząt w literaturze (na przykładzie twórczości Juliusza Słowackiego), „Prace Licencjackie”, t. 53.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-0330-0573
Kamil Wrzeszcz — student Szkoły Doktorskiej w Uniwersytecie Śląskim w Katowicach w Instytucie Nauk o Kulturze. Zajmuje się badaniem komiksów, powieści graficznych oraz liberaturą, czyli literaturą totalną, której założeniem jest to, by tekst i forma książki stanowiły integralną całość. Jako kierownik projektu otrzymał grant mobilnościowy Central European Exchange Program for University Studies (CEEPUS), który pozwolił na realizację projektu pt. Komiks polski wobec komiksu chorwackiego — studium komparatystyczne na Uniwersytecie w Zagrzebiu. Jego opowiadania graficzne pojawiły się m.in. w „Zeszytach Komiksowych”, „Kwartalniku Artystycznym Bliza” czy „Fabularie Kultura Stan Najnowszy”.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
