Kopciuszek idzie na wojnę? Fallocentryzm a pseudofeminizm w baśniowej dystopii (na przykładzie Cinderella Is Dead Kalynn Bayron)
Abstrakt
The article analyzes pseudo-feminist ways of creating female characters and the world presented in the novel Cinderella Is Dead (2022) by Kalynn Bayron, which is a reinterpretation of Cinderella. By transforming a known history, the authoress wants to participate in discourses calling for inclusiveness and equality of worldviews. To do so, she introduces various refractions: emphasizes women’s agency and their pursuit of self-determination, and changes the protagonist’s skin color and sexual orientation. She exposes features commonly associated with feminism, which often has the opposite effect, and the work itself can be interpreted as pseudo-feminist. This is particularly visible in measures such as demonizing men or the lack of positive male figures, as well as superficial and instrumental treatment of issues important to feminism. Attention was also paid to the phenomenon of blackwashing, which in the novel is primarily a marketing trick and an expression of cultural fashion.
Słowa kluczowe
fairy tale; pseudo-feminism; battle with patriarchy; retelling; Cinderella; Kalynn Bayron
Bibliografia
Baluch A., 1993, Archetypy literatury dziecięcej, Wydawnictwo Wacław Bagiński i Synowie, Wrocław.
Bayron K., 2022, Cinderella Is Dead, tłum. Z. Kościuk, Moondrive, Kraków.
Bayron K., Montovani M., [b.r.], Kalynn Bayron: Author of „Cinderella Is Dead”. Interview by M. Montovani, Room Magazine, https://roommagazine.com/whats-new/interview/kalynn-bayron-author-of-cinderella-is-dead/ [dostęp: 20.01.2024].
Bednarek M., 2021, „Kopciuszki” dla młodzieży. O rewritingach motywu ATU 510A w literaturze „young adult”, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, nr 3 (2), s. 11–34, https://doi.org/10.32798/dlk.840.
Bednarek M., 2022, Babcine fatałaszki – wokół wzorców genderowych w renarracjach „Czerwonego Kapturka”, w: Queer i gender w nowych tekstach kultury dla dzieci i młodzieży, red. M. Bednarek, A. Kocznur, Wydawnictwo PSP, Poznań, s. 103–126.
Bettelheim B., 2010, Cudowne i pożyteczne. O znaczeniach i wartościach baśni, przeł., wprowadzenie, objaśnienia i posł. D. Danek, wyd. 3, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa.
Całek A., 2017, Retelling w literaturze fantasy: od renarracji do metafikcji, w: Tekstowe światy fantastyki, red. M. Leś, W. Łaszkiewicz, P. Stasiewicz, Wydawnictwo Prymat, Mariusz Śliwowski, Białystok, s. 45–66.
Całek A. i in., 2017, Ta dziwna instytucja zwana fantastyką młodzieżową. O polskich i zachodnich badaniach nad fantastyką młodzieżową rozmawiają Anita Całek, Ksenia Olkusz, Aleksandra Korczak i Maciej Skowera, „Creatio Fantastica”, nr 1, s. 115–125.
Chaudhary J., 2021, Pseudo Feminism vs Feminism, The Law Express, 17.06.2021, https://thelawexpress.com/pseudo-feminism-vs-feminism [dostęp: 20.01.2024].
Coyne S.M. i in., 2016, Pretty as a Princess: Longitudinal Effects of Engagement With Disney Princesses on Gender Stereotypes, Body Esteem, and Prosocial Behavior in Children, „Child Development”, vol. 87, s. 1909–1925, https://doi.org/10.1111/cdev.12569.
Gąsowska L., 2009, Fan fiction, czyli złoto dla zuchwałych. Pomiędzy pragnieniem narracji a realizacją opowieści, w: Kody kultury. Interakcja, transformacja, synergia, red. H. Kubicka, O. Taranek, Wydawnictwo Sutoris, Wrocław, s. 445–454.
Haase D., 1993, Response and Responsibility in Reading Grimms’ Fairy Tales, w: The Reception of the Grimms’ Fairy Tales, ed. D. Haase, Wayne State University Press, Detroit, s. 230–249.
Hadžić A., 2022, Feminism Repainting the Magic Formula: Gender Portrayal in Disney Movies, Sveučilište u Mostaru, praca magisterska, https://www.researchgate.net/publication/365926136_Feminism_Repainting_the_Magic_Formula_Gender_Portrayal_in_Disney_Movies [dostęp: 14.08.2024].
Hu S.X., 2020, Toxic Royalty: Feminism and the Rhetoric of Beauty in Disney Princess Films, „Inquiries Journal”, vol. 12, no. 7, http://www.inquiriesjournal.com/a?id=1788 [dostęp: 12.06.2024].
Hurley D.L., 2005, Seeing White: Children of Color and the Disney Fairy Tale Princess, „The Journal of Negro Education”, vol. 74, no. 3, s. 221–232.
Izdebska A., Szajnert D., 2014, Od redakcji, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, z. 2, s. 7.
Izdebska A., Szajnert D., 2015, Wstęp, w: Literatura prze-pisana. Od „Hamleta” do „slashu”, red. A. Izdebska, D. Szajnert, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź, s. 8–9.
Jagernath J., Marié Nupen D., 2023, Pseudo-feminism vs Feminism – Is Pseudo-feminism Shattering the Work of Feminists?, „Proceedings of The Global Conference on Women’s Studies” vol. 1 (1), s. 60–73, https://doi.org/10.33422/womensconf.v1i1.22.
Kehinde K., 2022, Women, Gender and Evolution: Reconsidering The Damsel in Distress in Disney Animations, „Journal of Religious and Culture”, vol. 22 (1–2), s. 111–120.
Kowolik P., 2004, Wpływ bajki i baśni na dzieci w edukacji wczesnoszkolnej. Szkic teoretyczny, „Nauczyciel i Szkoła”, nr 3–4 (24–25), s. 37–52.
Livingston C., 2018, Transplanting the Fairy Tale: An Afrocentric Perspective, „Education as Change”, vol. 22, no. 3, s. 1–17, https://doi.org/10.25159/1947-9417/4485.
Orenstein P., 2011, Cinderella Ate My Daughter: Dispatches from the Front Lines of the New Girlie-girl Culture, HarperCollins, New York.
Pilawska R., 2018, Od Kopciuszka do żony ze Stepford. O archetypowym i disnejowskim wzorcu baśniowej kobiecości, „Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja”, T. 21, nr 3 (83), s. 35–51.
Rani D., [b.r.], Difference between Feminism and Pseudo feminism, Aishwaryasandeep.com, https://aishwaryasandeep.in/difference-between-feminism-and-pseudo-feminism/ [dostęp: 20.11.2024].
Saja K., 2021, Retelling w historiach alternatywnych, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Poetica”, nr 9, s. 120–138, http://dx.doi.org/10.24917/23534583.9.8.
Sharma A., 2022, Feminism and Pseudo Feminism – A Legal Perspective, „International Journal of Science and Research”, vol. 11, no. 2, s. 562–564, https://doi.org/10.21275/SR22211202820.
Skowera M., 2013, Baśń i baśniowość w kulturze popularnej początku XXI w. Moda – trend – postmodernizm, Uniwersytet Warszawski, praca magisterska, https://open.icm.edu.pl/items/fa043e38-097d-42a7-bfca-377aaac55d7b [dostęp: 14.08.2024].
Smith A.M., 2021, Whitewashing v. Blackwashing: Structural Racism and Anti-Racist Praxis in Hollywood Cinema, „Senior Independent Study Theses”, paper 9455, https://open-works.wooster.edu/independentstudy/9455 [dostęp: 12.07.2024].
Szczurek A., 2020, „Czerwony Kapturek był śliczną dziewczynką, a Kopciuszek wyszedł za księcia…” – rozbieżności między rodzajem gramatycznym a naturalnym nazw bohaterek bajek i ich konsekwencje w tekstach, „Ogrody Nauk i Sztuk”, nr 1, s. 108–112, pobrano z: https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwjKyrmO9PiHAxXxSPEDHb-mBNYQFnoECBUQAQ&url=https%3A%2F%2Fogrodynauk.pl%2Findex.php%2Fonis%2Farticle%2Fview%2F1105%2F951&usg=AOvVaw1K4TRS3RihR-Fz6YFeKduO&opi=89978449 [14.08.2024].
Śmiałowicz K., 2013, Baśnie i odtwarzanie asymetrycznych relacji płciowych, „Studia Edukacyjne”, nr 27, s. 337–357, http://hdl.handle.net/10593/10692 [dostęp: 12.07.2024].
Tian Tian Y., 2023, The Awakening and Development of Feminism in Disney’s Typical Princess Films, w: Lecture Notes in Education Psychology and Public Media, eds. M. Lafuente-Lechuga, M. Idrees, vol. 5, EWA Publishing, Hennef, s. 25–32.
Yang L., 2023, The Impact of Disney Movies on Children’s Perceptions of Traditional Gender Roles and Sexist Stereotypes, „Communications in Humanities Research”, vol. 5, s. 451–455, https://doi.org/10.54254/2753-7064/5/20230368.
Young J.L., Foster M.D., Hines D., 2018, Even Cinderella Is White: (Re)Centering Black Girls’ Voices as Literacies of Resistance, „The English Journal”, vol. 107, no. 6, s. 102–108, https://doi.org/10.58680/ej201829719.
Zhai Y., 2023, Evolution of Disney Princesses and Its Impact on Young Girls, w: Lecture Notes in Education Psychology and Public Media, eds. M. Lafuente-Lechuga, M. Idrees, vol. 5, EWA Publishing, Hennef, s. 799–806.
Uniwersytet Rzeszowski Polska
https://orcid.org/0000-0002-3853-6244
Kinga Matuszko – magistra nauk humanistycznych; przygotowuje rozprawę doktorską w Szkole Doktorskiej Uniwersytetu Rzeszowskiego w dyscyplinie literaturoznawstwo dotyczącą parenezy tożsamościowej w popularnych anglosaskich adaptacjach tekstów literackich dla dzieci i młodzieży. Jej zainteresowania naukowe to: popkultura, polska i zagraniczna literatura współczesna, przedchrześcijańskie kultury europejskie oraz nowe nurty w teorii literatury. Publikowała między innymi w czasopismach: „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, „Między Oryginałem a Przekładem”, „Zagadnienia Rodzajów Literackich”, „Dydaktyka Polonistyczna”, „Przekładaniec”, oraz w monografiach zbiorowych. Współredaktorka książki (De)konstruowanie męskości. (De)mitologizacje, (dez)iluzje i (de)heroizacje męskości w literaturze, kulturze i języku, siódmego tomu monografii zbiorowych pod wspólnym tytułem Obszary polonistyki.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
