Prawo osób zatrzymanych do obrony formalnej w polskim procesie karnym. Ocena rozwiązań proponowanych w petycji Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 245 Kodeksu postępowania karnego
Abstrakt
The aim of the article is showing the legitimacy of the Supreme Bar Council’s legislative initiative to amend Article 245 of the Code of Criminal Procedure, aimed at improving the legal situation of detainees and to assess of the solutions suggested by the NRA, as well. The article analyzes the current state of the law from a legal standpoint of the compatibility of the current regulations with the standards arising from European law – which made it possible to identify areas of incompatibility and to examine whether thanks to the solutions suggested by the NRA, these legal discrepancies can be removed or at least – reduced.
Słowa kluczowe
detention; right to formal defense; principle of fair trial; legislative initiative
Bibliografia
Literatura
Cora Ł.: Minimalne gwarancje prawa do rzetelnego procesu karnego w początkowym etapie ścigania. „Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis” 2020, t. 9, nr 2.
Cora Ł.: O pojęciu pozaprocesowego zatrzymania osoby. „Państwo i Prawo” 2008, nr 3.
Cora Ł.: Zatrzymanie osoby w polskim procesie karnym. Warszawa 2015.
Eichstaedt K. W: Kodeks postępowania karnego. Komentarz aktualizowany. T. 1. Red. D. Świecki. LEX/el. 2021.
Gajowniczek-Pruszyńska K., Zwierz M.: Gwarancje sprawiedliwości proceduralnej wobec zatrzymanych a elementarne standardy demokratycznego państwa prawnego. „Palestra” 2017, nr 10.
Grzegorczyk T.: Kodeks postępowania karnego. Komentarz. T. 1: Art. 1–467. Wyd. 6. Warszawa 2014.
Hofmański P.: Europejskie standardy w zakresie kontroli stosowania przymusu w procesie karnym a reforma k.p.k. W: Problemy kodyfikacji prawa karnego. Księga ku czci Profesora Mariana Cieślaka. Red. S. Waltoś. Kraków 1993.
Hofmański P., Sadzik E., Zgryzek K.: Kodeks postępowania karnego. T. 1: Komentarz do artykułów 1–296. Wyd. 4. Warszawa 2011.
Jasiński W.: Dostęp osoby oskarżonej o popełnienie czynu zagrożonego karą do adwokata na wstępnym etapie ścigania karnego – standard strasburski. „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 1.
Kardas P.: Gwarancje prawa do obrony oraz dostępu do obrońcy na wstępnym etapie postępowania karnego – kilka uwag w świetle doktryny Salduz, doktryny Miranda oraz dyrektywy w sprawie dostępu do adwokata „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 1.
Kodeks postępowania karnego. T. 2: Komentarz do art. 167–296. Red. R.A. Stefański, S. Zabłocki. Warszawa 2019.
Steinborn S.: Dostęp do obrońcy na wczesnym etapie postępowania karnego. Uwagi de lege lata i de lege ferenda. „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 1.
Tylman J. W: Polskie postępowanie karne. Red. T. Grzegorczyk, J. Tylman. Wyd. 9. Warszawa 2014.
Wąsek-Wiaderek M.: Dostęp do adwokata na wczesnym etapie postępowania karnego w prawie Unii Europejskiej. „Europejski Przegląd Sądowy” 2019, nr 1.
Witkowska K.: Gwarancje zatrzymanego. „Prokuratura i Prawo” 2011, nr 9.
Akty prawne
Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.
Ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi. Dz.U. 1982, nr 35, poz. 230 ze zm.
Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji. Dz.U. 1990, nr 30, poz. 179 ze zm.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego. Dz.U. 1997, nr 89, poz. 555 ze zm.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2. Dz.U. 1993, nr 61, poz. 284 ze zm.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2013/48/UE z dnia 22 października 2013 r. w sprawie prawa dostępu do adwokata w postępowaniu karnym i w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania oraz w sprawie prawa do poinformowania osoby trzeciej o pozbawieniu wolności i prawa do porozumiewania się z osobami trzecimi i organami konsularnymi w czasie pozbawienia wolności. Dz. Urz. UE L 294/1 z dnia 6 listopada 2013 r.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1919 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie pomocy prawnej z urzędu dla podejrzanych i oskarżonych w postępowaniu karnym oraz dla osób, których dotyczy wniosek w postępowaniu dotyczącym europejskiego nakazu aresztowania. Dz. Urz. UE L 297/1 z dnia 4 listopada 2016 r.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 3 czerwca 2015 r. w sprawie określenia wzoru pouczenia o uprawnieniach zatrzymanego w postępowaniu karnym. Dz.U. 2015, poz. 835.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 23 czerwca 2015 r. w sprawie sposobu zapewnienia oskarżonemu korzystania z pomocy obrońcy w postępowaniu przyspieszonym. Dz.U. 2015, poz. 920.
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 18 czerwca 2019 r. – Regulamin urzędowania sądów powszechnych. Dz.U. 2019, poz. 1141.
Orzecznictwo
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2004 r. V KK 194/03. OSNKW 2004, nr 4, poz. 42.
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 23 listopada 1993 r. w sprawie Poitrimol przeciwko Francji. Seria A, nr 277-A. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-57858 [dostęp: 8.06.2022].
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 28 lutego 2008 r. w sprawie Demebukov przeciwko Bułgarii. Skarga nr 68020/01. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-85244 [dostęp: 8.06.2022].
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 27 listopada 2008 r. w sprawie Salduz przeciwko Turcji. Skarga nr 36391/02. https://etpcz.ms.gov.pl/etpccontent/$N/990000000000001_I_ETPC_036391_2002_Wy_2008-11-12_001 [dostęp: 8.06.2022].
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 31 marca 2009 r. w sprawie Płonka przeciwko Polsce. Skarga nr 20310/02. https://etpcz.ms.gov.pl/etpccontent/$N/990000000000001_I_ETPC_020310_2002_Wy_2009-03-31_001 [dostęp: 8.06.2022].
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 13 października 2009 r. w sprawie Dayanan przeciwko Turcji. Skarga nr 7377/03. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-95015 [dostęp: 8.06.2022].
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 13 września 2016 r. w sprawie Ibrahim i inni przeciwko Zjednoczonemu Królestwu. Skargi nr 50541/08, 50571/08, 50573/08 i 40351/09. https://hudoc.echr.coe.int/eng?i=001-166680 [dostęp: 8.06.2022].
Źródła internetowe
Kładoczny P.: Opinia na temat rozwiązań proponowanych w petycji Naczelnej Rady Adwokackiej w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 245 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (P10-47/21). Źródło: https://www.senat.gov.pl/gfx/senat/userfiles/_public/k10/petycje/2021/104721/oe-384-6_opinia_badiks.pdf [dostęp: 8.06.2022].
NRA złoży petycję dot. zmian w kpk – pomoc prawna z urzędu dla zatrzymanego. 10.05.2021. Źródło: strona WWW Naczelnej Rady Adwokackiej: https://www.adwokatura.pl/z-zycia-nra/nra-zlozy-petycje-dot-zmian-w-kpk-pomoc-prawna-z-urzedu-dla-zatrzymanego/ [dostęp: 7.06.2021].
Petycja z dnia 17 maja 2021 r. w sprawie podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej zmiany art. 245 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego, poprzez dodanie w art. 245 nowego § 4 i 5, w celu zapewnienia zatrzymanemu prawa do skorzystania z pomocy prawnej z urzędu w przypadku wykonywania czynności procesowych lub dowodowych na etapie zatrzymania (P10-47/21). [Skierowana do Senatu RP przez Naczelną Radę Adwokacką]. Źródło: https://www.senat.gov.pl/prace/petycje/wykaz-tematow-petycji/petycja,605.html [dostęp: 7.06.2021].
Posiedzenie Komisji Praw Człowieka, Praworządności i Petycji (nr 145) w dniu 10-01-2022 [stenogram nagrania]. Źródło: https://www.senat.gov.pl/prace/komisje-senackie/przebieg,9486,1.html [dostęp: 18.03.2022].
Uniwersytet w Białymstoku Polska
https://orcid.org/0000-0003-4223-7703
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
