Mowa nienawiści w wybranych orzeczeniach niemieckich sądów w kontekście wybranych orzeczeń polskich sądów
Abstrakt
The article focuses on selected rulings of German courts that deal with behaviour defined in the German Criminal Code as the crime of incitement to popular hatred. The purpose of this article is to present how courts have assessed specific statements from the point of view of the occurrence of prohibited acts characteristics in hate speech. The article presents the facts and legal evaluation of the behaviour to indicate which behaviors fulfill the characteristics of the criminal act of inciting to popular hatred under German laws.
Also selected rulings of Polish courts, which relate to the interpretation of the characteristics of the hate speech crime, are taken into consideration. The author has selected some rulings of Polish courts, which are thematically similar to the rulings of German courts. In conclusion, the author has pointed out the differences between the characteristics of criminal acts in German laws and Polish laws, and thus a different approach of two judicial systems to some specifically indicated contents.
Słowa kluczowe
hate speech; incitement to popular hatred; refugees; asylum; Jew; anti-vaccinationists; Islamophobe; Internet; incitement to hatred; incitement to violence; public order
Bibliografia
Literatura
Brzozowski W., Krzywoń A., Wiącek M.: Prawa człowieka. Wolters Kluwer, Warszawa 2018.
Kodeks karny. Część szczególna. T. 2. Cz. 2: Komentarz do art. 212–277d. Red. W. Wróbel, A. Zoll. LEX 2017.
Kodeks karny. Komentarz aktualizowany. Red. M. Mozgawa. LEX/el. 2023.
Konarska-Wrzosek V.: Kodeks karny. Komentarz. LEX/el. 2023.
Kowalski S., Tulli M.: Zamiast procesu. Raport o mowie nienawiści. Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2003.
Kulesza J.: Glosa do postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2018 r., sygn. IV KK 296/17. „Prokuratura i Prawo” 2019, nr 3, s. 117–126.
Kulesza W.: „Kłamstwo o Auschwitz” jako czyn zabroniony w polskim i niemieckim prawie karnym. W: Aktualne problemy prawa karnego. Księga pamiątkowa z okazji jubileuszu 70. urodzin Profesora Andrzeja J. Szwarca. Red. Ł. Pohl.
Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. A. Mickiewicza, Poznań 2009, s. 297–313.
Ławicki J.: Mowa nienawiści – problem odpowiedzialności karnej. W: Hejterstwo. Nowa praktyka kulturowa? Geneza, przypadki, diagnozy. Red. J. Dynkowska i in. Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2017, s. 49–65. https://dspace.uni.lodz.pl/xmlui/bitstream/handle/11089/36183/49-65_Lawicki.pdf?sequence=3&isAllowed=y [dostęp: 29.03.2024].
Schwierskott-Matheson E.: Deutsches Strafgesetzbuch Übersetzung ins Polnische. DEJurePL, Regensburg 2018.
Słownik języka polskiego, litera A–K. Red. M. Szymczak. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1999.
Słownik języka polskiego, litera R–Z. Red. M. Szymczak. Wydawnictwo PWN, Warszawa 1999.
System prawa karnego. T. 8: Przestępstwa przeciwko państwu i dobrom zbiorowym. Red. L. Gardocki. C.H.Beck, Instytut Nauk Prawnych PAN, Warszawa 2013.
Śledzińska-Simon A.: Decyzja ramowa w sprawie zwalczania pewnych form i przejawów rasizmu i ksenofobii jako trudny kompromis wobec mowy nienawiści w Unii Europejskiej. W: Mowa nienawiści a wolność słowa. Aspekty prawne i społeczne. Red. A. Bodnar i in. Oficyna, Warszawa 2010, s. 93–114.
Zweiffel M.: Mowa nienawiści – ujęcie prawne, językowe i filozoficzne. „Studia Medioznawcze” 2023, T. 24, nr 2 (93), s. 204–214.
Akty prawne niemieckie
Das Grundgesetz (GG) am 8.05.1949, BGBl. 1949 S. 1 – Ustawa Zasadnicza Republiki Federalnej Niemiec z dnia 8 maja 1949 r., miejsce publikacji: BGBl. 1949 S. 1.
Strafgesetzbuch (StGB) vom 17.10.1964, Letzte Änderung: 27.03.2024, BGBI.I. Nr. 109. Niemiecki kodeks karny z dnia 17 października 1964 r., ostatnie zmiany z dnia 27 marca 2024 r., miejsce publikacji: BGBI.I. Nr. 109.
Völkerstrafgesetzbuch (VStGB) vom 26.06.2002, BGBL. I. S. 2254 – Międzynarodowy kodeks karny z dnia 26 czerwca 2002 r., zwany kodeksem zbrodni przeciwko prawu międzynarodowemu, opublikowany: BGBL. I. S. 2254; wszedł w życie dnia 30 czerwca 2002 r. https://www.bgbl.de/xaver/bgbl/start.xav?startbk=Bundesanzeiger_BGBl&jumpTo=bgbl102s2254.pdf#__bgbl__%2F%2F*%5B%40attr_id%3D%27bgbl102s2254.pdf%27%5D__1712091893804 [dostęp: 02.04.2024].
Akty prawne polskie
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483.
Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny. T.j. Dz.U. 2022, poz. 1138.
Ustawa z dnia 18 grudnia 1998 r. o Instytucie Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Dz.U. 2023, poz. 102.
Ustawa z dnia 7 lipca 2022 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw. Dz.U. 2022, poz. 2600.
Orzeczenia sądów niemieckich
Wyrok Federalnego Trybunału Sprawiedliwości z dnia 27 października 2020 r. RiZ(R) 4/20. https://openjur.de/u/2308850.html [dostęp: 19.02.2022].
Wyrok Wyższego Sądu Krajowego w Hamm z dnia 1 marca 2018 r. 1 RVs 12/18. Az. 45 Ns 255/16. https://openjur.de/u/2145008.html [dostęp: 19.02.2022].
Wyrok Wyższego Sądu Krajowego Landu Kraju Sary z dnia 8 marca 2021 r. Ss 72/2020 (2/21). https://recht.saarland.de/bssl/document/NJRE001457732 [dostęp: 31.07.2021].
Orzeczenie Wyższego Sądu Krajowego z dnia 28 stycznia 2020 r. 3 RVs. 1/20. https://openjur.de/u/2193982.html [dostęp: 05.03.2022].
Wyrok Sądu Rejonowego (AG) w Essen z dnia 30 stycznia 2015 r. https://openjur.de/u/762150.html [dostęp: 11.09.2021].
Wyrok Sądu Rejonowego w Chemnitz z dnia 2 lutego 2016 r. https://openjur.de/u/885214.html [dostęp: 09.10.2022].
Wyrok Sądu Rejonowego w Dinslaken z dnia 27 czerwca 2019 r. 3 Ds-111 Js 86/18-108/19. https://openjur.de/u/2271818.html [dostęp: 09.04.2022].
Orzeczenia sądów polskich
Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2019 r. IV KK 38/18. LEX nr 2621830.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 lutego 2007 r. IV KK 406/06. LEX nr 245307.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lipca 2022 r. IV KK 32/22. LEX nr 3480944.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2010 r. I ACa 691/09. OSA 2011, nr 12, s. 28–60.
Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 24 września 2013 r. II AKa 301/13. LEX nr 1422288.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 5 lipca 2018 r. II AKa 200/18. LEX nr 2532132.
Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu z dnia 13 czerwca 2023 r. II AKa 177/23. LEX nr 3626183.
Wyrok Sądu Okręgowego w Białymstoku z dnia 30 czerwca 2016 r. VIII Ka 157/16. LEX nr 2107884.
Wyrok Sądu Okręgowego we Wrocławiu z dnia 30 października 2020 r. III K 202/20. LEX nr 3101677.
Wyrok Sądu Rejonowego w Częstochowie z dnia 29 stycznia 2016 r. IV KK 24/15. https://orzeczenia.czestochowa.sr.gov.pl/content/$N/151510050002006_IV_K_000024_2015_Uz_2016-01-29_001 [dostęp: 28.09.2023].
Wyrok Sądu Rejonowego Gdańsk-Południe w Gdańsku z dnia 21 lutego 2017 r. II K 528/16. LEX nr 2250280.
Wyrok Sądu Rejonowego w Brzozowie z dnia 29 czerwca 2020 r. II K 381/19. LEX nr 3037466.
Orzeczenia innych sądów
Wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 8 listopada 2012 r., nr 43481/09, PETA Deutschland przeciwko Niemcom, powołany w: W. Brzozowski, A. Krzywoń, M. Wiącek: Prawa człowieka. Wolters Kluwer, Warszawa 2018, s. 236.
Źródła internetowe
Dane statystyczne Policji z art. 256 k.k. za lata 1999–2020. https://statystyka.policja.pl/st/kodeks-karny/przestepstwa-przeciwko-13/63613,Publiczne-propagowanie-faszyzmu-nawolywanie-do-nienawisci-art-256.html [dostęp: 08.01.2024].
Gądek J.: Długa historia „politycznej prostytucji” w Polsce. Onet.pl. 04.11.2015.
https://wiadomosci.onet.pl/tylko-w-onecie/dluga-historia-prostytucji-politycznej-w-polsce/8lgghx [dostęp: 08.01.2024].
https://de.wikipedia.org/wiki/Schmetterlingsmine [dostęp: 16.10.2022].
https://dejure.org/gesetze/GG/5.html [dostęp: 17.10.2021].
https://pl.wikipedia.org/wiki/Alternatywa_dla_Niemiec [dostęp: 01.10.2023].
https://soundcloud.com/dnb-teknnologie/dnb-vs-tek-mix-kebi?in=kotaibe-kader/sets/kebi [dostęp: 16.10.2022].
https://www.gesetze-im-internet.de/stgb/__185.html [dostęp: 21.08.2021].
Pismo Rzecznika Praw Obywatelskich z dnia 23 stycznia 2019 r., XI.518.7.2019.MS do Prokuratora Generalnego. https://bip.brpo.gov.pl/sites/default/files/WG%20do%20Prok.%20Gen%20Zbigniewa%20Ziobro%20ws%20przest%C4%99pstw%20motywowanych%20nienawi%C5%9Bci%C4%85%2023.01.2019.pdf [dostęp: 08.01.2024].
Urbańska-Jaworska J.: Były ksiądz Jacek M. skazany za mowę nienawiści wobec Żydów i wzywanie do „świętej wojny”. Wyborcza.pl. 20.10.2021. https://wroclaw.wyborcza.pl/wroclaw/7,35771,27709133,byly-ksiadz-jacek-mskazany-za-mowe-nienawisci-wobec-zydow.html [dostęp: 20.02.2022].
Uniwersytet Łodzki Polska
https://orcid.org/0000-0003-2526-6801
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
