Franciszkańska misja na Bliskim Wschodzie w dobie pandemii

Mieczysław Celestyn Paczkowski

Opublikowane: 2024-05-21

Tom 56 Nr 1 (2023)

Franciszkańska misja na Bliskim Wschodzie w dobie pandemii

Mieczysław Celestyn Paczkowski

Abstrakt

Artykuł skupia się na działalności Zakonu Franciszkańskiego na terenie Kustodii Ziemi Świętej w czasach epidemii, zarówno w minionych stuleciach, jak i obecnie. W ciągu swej historii Bliski Wschód wielokrotnie był nękany przez epidemie. Stolica Apostolska powierzyła opiekę nad sanktuariami w Ziemi Świętej Braciom Mniejszym, lecz opiekowali się oni również pielgrzymami, potrzebującymi i chorymi. Udzielali wszechstronnej pomocy duchowej i materialnej. Taką samą troskę okazywano miejscowej ludności. Na podstawie źródeł literackich i przekazów pątników można opisać dawne sposoby zmagania się z zagrożeniem epidemicznym. Chodzi o środki duchowe, ale także materialne. Na podstawie źródeł literackich i tras pielgrzymów można opisać sposoby radzenia sobie z zagrożeniem epidemiologicznym. Jest to przede wszystkim kwestia środków konkretnych, ale także duchowych. W okresach zarazy otaczano opieką przedstawicieli wszystkich Kościołów chrześcijańskich (katolickich, prawosławnych i protestanckich) oraz miejscową ludność (muzułmanów i Żydów). Doświadczenie sprawiało, że za jedyny skuteczny sposób zapobiegania epidemiom uważano izolację chorych i podejrzanych o zarażenie. Podobne środki stosowano na całym w świecie walcząc z epidemią COVID-19. Wprowadzane stopniowo restrykcje nie dotyczyły wyłącznie mieszkańców Bliskiego Wschodu. Zaprzestano pielgrzymek i wycieczek, praca duszpasterska i edukacyjna została poważnie ograniczona. Działalność charytatywna i kulturalna zakonników zostały niemal całkowicie sparaliżowane. W trudnym okresie pandemii franciszkańska Kustodia zapewniała materialne i duchowe wsparcie miejscowej ludności, która pozostawała w izolacji i bez żadnego wsparcia. Praktyka stosowana przez franciszkanów w Ziemi Świętej do dziś stanowi bazę doświadczeń, z której można czerpać w trudnych czasach.

Słowa kluczowe:

pandemia , COVID-19 , Franciszkanie , Bliski Wschód , Kustodia Ziemi Świętej , opieka nad chorymi

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Paczkowski, M. C. (2024). Franciszkańska misja na Bliskim Wschodzie w dobie pandemii. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne, 56(1), 7–36. Pobrano z https://journals.us.edu.pl/index.php/ssht/article/view/13787

Bibliografia

Abu Zayd N.H., Illness and Health, w: Encyclopaedia of the Qur’ān, t. 2, ed. J. Dammen McAuliffe, Leiden–Boston 2002, kol. 501-504.
Google Scholar

Adinolfi M., Bruzzone G.B., In Terra Santa con i papi, Casale Monferrato 2000.
Google Scholar

Alcarotti F., Del viaggio di Terra santa. De Venetia a Tripoli, di Soria per Mare, et di là per terra a Gierusalemme, per la Città di Damasco, et per le Provintie dell’Iturea, Galilea Superiore, et Inferiore, Samaria, et Giudea, co’l ritorno in Christianità, per via di Costantinopoli. Nova, et reale descrittione divisa in sei libri del M. R. Sig. Gio. Francesco Alcarotti Canonico nella Catedrale della Città di Novara. Datta in luce per
Google Scholar

Girolamo Alcarotti Novarese al sereniss. Sig. Ranuccio Farnese duca di Parma, ecc.,
Google Scholar

Novara 1596.
Google Scholar

Allen P., The „Justinianic” Plague, „Byzantion” 49 (1979), s. 5-20.
Google Scholar

Arce A., I Francescani di Terra Santa e la peste, w: V. Corbo, A. Barluzzi, Custodia di Terra Santa 1342-1942. In ricordo del VI Centenario della Costituzione giuridica della Custodia di Terra Santa, Jerusalem 1951, s. 67-72.
Google Scholar

Arce A., Los Franciscanos de Tierra Santa en tiempo de peste, w: tenże, Miscelànea de
Google Scholar

Tierra Santa: Estudios criticos y documentos (Ex archivis Custodiae Terrae Sanctae 1), Jerusalem 1950, s. 17-250.
Google Scholar

Bagatti B., Father Anthony Menzani of Cuna (1650-1729) inventor of „the balm of Jerusalem”, „Franciscan Studies” 5 (1946), s. 350-361.
Google Scholar

Baldi D., Enchiridion Locorum Sanctorum. Documenta S. Evangelii Loca Respicientia,
Google Scholar

Jerusalem 19823.
Google Scholar

Boccaccio G., Dekameron, t. 1, tłum.E. Boyé, Warszawa 1995.
Google Scholar

Bonifatius de Ragusa, Liber de perenni cultu Terrae Sanctae, Wenecja 1573.
Google Scholar

Briand J., Le Mont Sion Franciscain (Quaderni de „La Terra Santa”), Jerozolima 1973.
Google Scholar

Brlek M., La chiesa di San Salvatore. Storia e arte (Supplemento a „La Terra Santa”, Maggio–Giugno 1986), Jerozolima 1986.
Google Scholar

Burnicki A., Diariusz drogi odprawionej z Wilna do Warszawy przez... idącego za obedyjencją przełożonych do Jerozolimy, Bibl. Czart., rkps 2263.
Google Scholar

Campbell J.K., Dubois M.-J. (wstęp), The Stations of the Cross in Jerusalem, Jerusalem
Google Scholar

Google Scholar

Cartwright F.F., Niewidoczny wróg. Zarazy i historia, przekł. M. Wyrwas-Wiśniewska,
Google Scholar

Warszawa 2005.
Google Scholar

Castellani E., Necrologium Almae Custodiae Terrae Sanctae ab Anno 1640 denuo exaratum, Jerusalem 1923.
Google Scholar

Cedarmas A., Per la cruna del mondo. Carlo Camucio e Moisé Vita Cafsuto, due pellegrini nella Terra Santa del Settecento (Temi di storia), Milano 2006.
Google Scholar

Chateaubriand F.-R., Itinéraire de Paris a Jérusalem, w: Oeuvres complètes, Paris 1859.
Google Scholar

Chélini J., Branthomme H., Drogi Boże. Historia pielgrzymek chrześcijańskich, tłum.
Google Scholar

E. Sieradzińska, M. Stafiej-Wróblewska, Warszawa 1996.
Google Scholar

Chrupcała L.D., Jerozolima. Miasto nadziei. Ostatni etap zbawczej misji Jezusa, Kraków
Google Scholar

Google Scholar

Clot A., L’Égypte des mamelouks. L’empire des esclaves (1250-1517), Paris 1996.
Google Scholar

De Sandoli S., La liberazione pacifica dei Luoghi Santi nel sec. XIV, Jerusalem 1990.
Google Scholar

Diarium Terrae Sanctae, t. 3, Jerusalem 1910.
Google Scholar

Dols M., The Black Death in the Middle East, Princeton 1977.
Google Scholar

Droga Krzyżowa w Jerozolimie, wyd. Fundacja Komisariat Ziemi Świętej, Kraków–Wrocław 1993.
Google Scholar

Encyklopedia katolicka, t. 1-20, Lublin 1973–2014.
Google Scholar

F. Lucii Ferraris… prompta bibliotheca canonica, juridica, moralis, theologica nec non
Google Scholar

ascetica, polemica, rubricistica, historica…: de utroque iure, pontificiis constitutionibus, conciliis, sacrarum congregationum decretis, Sacrae Romanae Rotae decisionibus, ac probatissimis et selectissimis auctoribus…, t. 2, Roma 1784–1790.
Google Scholar

Golubovich G., Biblioteca bio-bibliografica della Terra Santa e dell’Oriente francescano, t. 3-5, Firenze 1920–1927.
Google Scholar

Golubovich G., Serie cronologica dei reverendissimi superiori di Terra Santa, ossia dei
Google Scholar

provinciali, custodi e presidenti della medesima… nuova serie, Jerusalem 1898.
Google Scholar

Guarrera B., Covid-19: prière interreligieuse à Jérusalem, https://www.custodia.org/fr/
Google Scholar

news/covid-19-priere-interreligieuse-jerusalem [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

Guarrera B., Franciscan Pastors Minister during COVID-19, https://myfranciscan.org
Google Scholar

[dostęp: 27.05.2021].
Google Scholar

Guarrera B., https://www.custodia.org/en/news/st-anthony-padua-custody-holy-landcelebrates-its-patron-saint [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

Guzzo G.C., Libro d’Oro dei Francescani di Terra Santa, Venezia 1939.
Google Scholar

Hitti P.K., Dzieje Arabów, tłum.W. Dembski. M. Skuratowicz. E. Szymański, Warszawa
Google Scholar

Google Scholar

Hoade E. (tekst łac. i tłum. ang.), Bagatti B. (wstęp i przypisy), Elzearius Horn. Ichnographiae Monumentorum Terrae Sanctae (1724-1744) ( Publications of t he S tudium Biblicum Franciscanum 15), Jerozolima 1962.
Google Scholar

https://www.cmc-terrasanta.org [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

https://www.custodia.org [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

https://www.terrasancta.pl [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

https://www.terrasanctamuseum.org [dostęp: 19.05.2021].
Google Scholar

https://www.terresainte.net [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

In Terrasanta. Dalla Crociata alla Custodia dei Luoghi Santi, ed. M. Piccirillo, Firenze–
Google Scholar

Milano 2000.
Google Scholar

Jasiński A.S., Franciszkańska obecność w Ziemi Świętej w kontekście polityki międzynarodowej (1516–1856), „Quaestiones Selectae” 12 (2001), s. 47-60.
Google Scholar

Joannis Episcopi Ephesi Syri Monophysitae Commentarii de Beatis Orientalibus et
Google Scholar

Historiae Ecclesiasticae Fragmenta, trans. W.J. Van Douwen, J.P.N. Land, Amsterdam
Google Scholar

, frg. II E.
Google Scholar

Klimas N.S., La cura dei malati e la farmacia dei Frati Minori della Custodia di Terra
Google Scholar

Santa a Gerusalemme, „Miscellanea Francescana” 115 (2015), s. 102-146.
Google Scholar

L.R., Franciscan Presence in Jerusalem, „Holy Land Magazine” 3 (1983), nr 2, s. 35-41.
Google Scholar

Leshem E., Wilder-Smith A., COVID-19 vaccine impact in Israel and a way out of the
Google Scholar

pandemic, https://www.thelancet.com [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

Lettera del cardinale Leonardo Sandri ai vescovi di tutto il mondo. Per non girare lo
Google Scholar

sguardo, https://www.osservatoreromano.va/it/news/2021-03/quo-058/per-non-girarelo-sguardo.html [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

Linde S.B., Słownik języka polskiego, t. 6: U–Z, [Lwów] 1860, s. 747-748, wersja elektroniczna: https://polona.pl.
Google Scholar

Longo P.G., Memorie di Gerusalemme e Sacri Monti in epoca barocca. Vincenzo Fani,
Google Scholar

devoti „misteri” e „magnanime imprese” nella sua Relatione del viaggio in Terrasanta
Google Scholar

dedicata a Carlo Emanuele I di Savoia (1615–1616), Torino 2010.
Google Scholar

Mączak A., Życie codzienne w podróżach po Europie w XVI i XVII wieku, Warszawa 1980.
Google Scholar

Malaspina G., La Basilica del Santo Sepolcro al tempo del Covid-19, https://www.custodia.org/it/news/la-basilica-del-santo-sepolcro-al-tempo-del-covid-19-1 [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

Małowist M., Tamerlan i jego czasy, Warszawa 1985.
Google Scholar

Mancini I., Cenni storici sulla Custodia di Terra Santa, w: M. Piccirillo (red.), La Custodia di Terra Santa e l’Europa. I rapporti politici e l’attività culturale dei Francescani in Medio Oriente, Roma 1983, s. 15-26.
Google Scholar

Mark J.J., Plagues of the Near East 562-1486 CE, https://www.worldhistory.org/article/
Google Scholar

/plagues-of-the-near-east-562-1486-ce [dostęp: 13.05.2023].
Google Scholar

MCP, Nominacja patriarchy Jerozolimy, https://www.terrasancta.pl/pl/aktualnosci/zobacz/nominacja-patriarchy-jerozolimy [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

Morony M.G., „For Whom Does the Writer Write”. The First Bubonic Plague Pandemic
Google Scholar

According to Syriac Sources, w: L.K. Little (ed.), Plague and the End of Antiquity. The
Google Scholar

Pandemic of 541–750, Cambridge 2009.
Google Scholar

Naphy W., Spicer A., Der Schwarze Tod. Die Pest in Europa, Essen 2006.
Google Scholar

Paczkowski M.C., Pielgrzymka modlitwy, „Ziemia Święta” 26 (2020), nr 1, s. 59-60.
Google Scholar

Paczkowski M.C., Studium Biblicum Franciscanum w Jerozolimie, „Quaestiones Selectae” 12 (2001), s. 61-76.
Google Scholar

Paczkowski M.C., Święci orędownicy, „Ziemia Święta” 26 (2020), nr 1, s. 58-59.
Google Scholar

Paczkowski M.C., Szkoły, „Ziemia Święta” 30 (2002), nr 3, s. 44-47.
Google Scholar

Paczkowski M.C., Wspólna modlitwa o ustanie epidemii, „Ziemia Święta” 26 (2020), nr
Google Scholar

, s. 62.
Google Scholar

Palermo A., Monsignor Pizzaballa nominato Patriarca di Gerusalemme dei Latini,
Google Scholar

https://www.vaticannews.va/it/vaticano/news/2020-10/monsignor-pizzaballa-nuovo
Google Scholar

-patriarca-di-gerusalemme-dei-latini.html [dostęp: 15.05.2023].
Google Scholar

Pari A., Solidarité et rencontre en période de Covid, „Terre Sainte” 673 (2021), s. 21-24.
Google Scholar

Patton F., Letters to the Franciscan Friars of the Custody of the Holy Land, tekst w tłum. autora wg: https://www.custodia.org/en/news/letters-franciscan-friars-custody-holy-land [dostęp: 15. 05. 2023].
Google Scholar

Perry M., List Ministra Generalnego Zakonu Braci Mniejszych na Wielkanoc 2021, https://www.ansa.it/oltretevere/notizie/2021/04/02/covid-francescani-la-notte-oscura-non-e-ancora-finita_3e2b58c6-02d3-4c30-845d-6e3b3ad34393.html [dostęp: 18.05.2023].
Google Scholar

Piela A., W cieniu koronawirusa… Historycznie o zarazie i zarazkach, „Poradnik Językowy” 6 (2020), s. 97-105.
Google Scholar

Pizzaballa P., Covid-19 Appeal. Urgent Support for Needy Families of the students enrolled at Schools of the Latin Patriarchate in Jordan and Palestine, https://www.lpj.
Google Scholar

org/cached_uploads/download/2020/05/19/covidcoronaappeallpj-1589870717.pdf?_
Google Scholar

mhk=5fbadf7670d7940387029bb5accc5885eb6206b3c51b8b80b097359e63a66e1c4a
Google Scholar

d73aab79a60255243eb8aad800d33 [dostęp: 14.05.2023].
Google Scholar

Raszewska-Żurek B., Dawne epidemie w świetle nazw „mór”, „morowe powietrze” i pochodnych – doba staro- i średniopolska, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 34 (2022), s. 243-264.
Google Scholar

Rock A., Lo statu quo nei luoghi santi. La questione in generale e due circostanze differenti et emblematiche riguardanti il Cenacolo e la cupola del S. Sepolcro (Quaderni de „La Terra Santa”), Jerozolima 1977.
Google Scholar

Ruffie J., Sournia J.C., Historia Epidemii. Od dżumy do AIDS, tłum B. Matusiak, Warszawa 1996.
Google Scholar

Runciman S., Dzieje wypraw krzyżowych, tłum. J. Schwakopf, Warszawa 1987.
Google Scholar

Saldaňa S., COVID-19 in the Land where Jesus Walked, „Holy Land Review” 14 (2020),
Google Scholar

nr 1, s. 32-37.
Google Scholar

Sayegh S., Le statu quo des Lieux Saints. Nature juridique et portée internationale (Corona Lateranensis 21), Rzym 1971.
Google Scholar

Schauber V., Schindler H.M., Ilustrowany leksykon świętych, tłum. P. Tkaczyk, R. Zajączkowski, Kielce 2003.
Google Scholar

Schittny H.R., Balsam Jerozolimski. Monografia leku na rany, tłum. M.J. Petryja, Katowice 2015.
Google Scholar

Słotwiński T., Damian M., Święci franciszkańscy na każdy dzień, Wrocław 2003.
Google Scholar

Słownik języka polskiego, opr. A. Zdanowicz i in., t. 1-2, Wilno 1861, https://eswil.ijp.pan.pl/index.php.
Google Scholar

Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, t. 1-11, Warszawa 1958–1969, https://sjp.pwn.pl/doroszewski.
Google Scholar

Stenseth N.C., Infectious Diseases. Plague Through History, „Science” 321 (2008), nr
Google Scholar

, s. 773-774.
Google Scholar

Stiltingus J., Svyskenus C., Perierus J., Cleus J., Acta Sanctorum Septembris, t. 8,
Google Scholar

Parisiis–Romae 1865.
Google Scholar

Święta wracają do Ziemi Świętej, „Gość Niedzielny”, 28.03.2021 [wydanie internetowe].
Google Scholar

Szteinke A., Polscy Bracia Mniejsi w służbie Ziemi Świętej 1342–1995, Poznań 1999.
Google Scholar

Tarchnischvili M., Le grand Lectionnaire de l’Église de Jérusalem (Ve–VIIIe siècle), w:
Google Scholar

Corpus Scriptorum Christianorum Orientalium 188-189 [Scriptores Iberii] 188-89),
Google Scholar

Lowanium 1959–1960.
Google Scholar

The Collected Poems of Theodore Roethke, New York 1966.
Google Scholar

Two journeys to Jerusalem, containing first, a strange and true accout [sic] of the travels of two English pilgrims some years since… t o J erusalem, G r. C airo, A lexandria, London 1759.
Google Scholar

Un segno della speranza ai tempi di pandemia, „Eco di Terra Santa” (31) 2021 (nuova
Google Scholar

serie), nr 2, s. 1, 8-9.
Google Scholar

Vaughn J., Rinnovato impegno, nr 17, „Acta Custodiae Terrae Sanctae” 32 (1987), s. 592-601.
Google Scholar

Vicario di Aleppo: oltre Covid e sanzioni, http://www.asianews.it/notizie-it [dostęp:
Google Scholar

05.2023].
Google Scholar

WHO Director-General’s opening remarks at the media briefing on COVID-19, https://
Google Scholar

www.who.int/director-general/speeches/detail/who-director-general-s-openingremarks-at-the-media-briefing-on-covid-19---11-march2020 [dostęp: 13.05.2023].
Google Scholar

Wielki słownik języka polskiego, https://www.wsjp.pl.
Google Scholar

Wiśniowski A., Kustodia Ziemi Świętej, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, Lublin, kol.
Google Scholar

-276.
Google Scholar

Wójcik M., Plaga Justyniana. Cesarstwo wobec epidemii, „Zeszyty Prawnicze UKSW”
Google Scholar

/1 (2011), s. 377-401.
Google Scholar

World Health Organisation, Weekly epidemiological update on COVID-19 – 11 May 2023, https://www.who.int/publications/m/item/weekly-epidemiological-update-on-covid-19---11-may-2023 [dostęp: 13.05.2023].
Google Scholar

Ziegler P., The Black Death, Londyn 1970.
Google Scholar

Żal-Kędzior A., Obraz Ziemi Świętej w polskim piśmiennictwie geograficznym i podróżniczym osiemnastego wieku, Toruń 2010.
Google Scholar

Mieczysław Celestyn Paczkowski

celestyn@umk.pl
http://orcid.org/0000-0002-4045-2314

Afiliacja:

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska

Biogram

Mieczysław (Celestyn) Paczkowski OFM (dr hab., prof. UMK). Ur. 06. 01. 1962. Obecnie zatrudniony w Katedrze Teologii Historycznej WT UMK w Toruniu. Studiował w Jerozolimie i w Rzymie. Publikował m. in. w seriach wydawniczych Studium Biblicum Franciscanum. Jest autorem ponad stu artykułów, współautorem kilku publikacji zbiorowych oraz opracowań popularnych. Publikacje obejmują takie dziedziny jak: patrologia, historia egzegezy (okres patrystyczny), chrześcijańskie wspólnoty na Wschodzie (teologia, historia) i palestynologia. Był wykładowcą teologii Kościołów Wschodnich, patrologii, ekumenizmu i historii egzegezy w Jerozolimie, Rzymie i w Polsce. E-mail:celestyn@umk. pl.

Tom 56 Nr 1 (2023)
Opublikowane: 2024-05-21

ISSN: 0137-3447

eISSN: 2956-6185

Wydawca

Księgarnia św. Jacka

Prześlij tekst