Władze samorządowe województwa śląskiego wobec powstania Administracji Apostolskiej na Górnym Śląsku
Abstrakt
Administrację Apostolską Śląska Polskiego powołano do życia na mocy dekretu „Sanctissimus Dominus noster”, 7 listopada 1922 r. Objęła obszar podlegający do tej pory diecezji wrocławskiej, który w wyniku nowego ukształtowania granic po powstaniach śląskich i plebiscycie wszedł w skład państwa polskiego. Utworzenia nowej jednostki administracji kościelnej domagały się polskie władze, nie akceptując dalszego zwierzchnictwa diecezji wrocławskiej nad częścią terytorium II Rzeczypospolitej. Negatywnie oceniały praktyki dyskryminacyjne, stosowane wobec polskich wiernych przez biskupów wrocławskich i domagały się w związku z tym utworzenia osobnej diecezji. Gdy zamiast niej powstała Administracja Apostolska, początkowo przyjęły postawę wyczekiwania. Niepewność wzbudzała także osoba, nieznanego bliżej na Górnym Śląsku, nowego zwierzchnika Administracji – ks. Augusta Hlonda. Jego postawa, tolerancyjna wobec niemieckich katolików, w pierwszym okresie także budziła kontrowersje. Z czasem zmalały one, a dominować zaczęło wzajemne zaufanie i chęć współpracy budowanej na przekonaniu o słuszności linii programowej, jaką przyjął administrator apostolski. Zarządzana przez niego struktura, do której dodano jeszcze Śląsk Cieszyński, po podpisaniu konkordatu w 1925 r. została przekształcona w diecezję katowicką.
Słowa kluczowe
Administracja Apostolska; Kościół katolicki; diecezja; konkordat; Górny Śląsk
Bibliografia
Źródła
Administracja Apostolska dla Śląska Polskiego, „Gazeta Ludowa” nr 267 z 22 XI 1922.
Archiwum Archidiecezjalne w Katowicach, Zespół: Delegatura Książęco-Biskupia, t. X.
Archiwum Parafialne, parafia pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Katowicach, sygn. L 13.
Cieszyński N., Roczniki katolickie na rok 1923, Poznań 1924.
Hlond A., Z prymasowskiej stolicy. Listy pasterskie, Poznań 1936.
Pamiętnik III Śląskiego Zjazdu Katolickiego, Mikołów 1924.
Protokoły posiedzeń Naczelnej Rady Ludowej na Górnym Śląsku. Teksty źródłowe (1921-1922), oprac. E. Długajczyk, Opole 1977.
Przegląd Administracji Apostolskiej Śląska Polskiego na rok 1924, Mikołów 1925.
„Verordnungen des Furstbischoflichen Ordinariats in Breslau” nr 727 z 18 XII 1922, poz. 331.
Życiorys Jego Eksc. Księdza Biskupa Dr. Augusta Hlonda, „Gość Niedzielny” nr 1 z 3.01.1926 r.
Opracowania
Bańka J., Ks. August Hlond na Górnym Śląsku w l. 1922-1926, „Nasza Przeszłość” 49 (1974), s. 109-139.
Górecki P., Diecezja wrocławska i duchowieństwo katolickie na Górnym Śląsku w 1919 roku, w: Rok 1919 na Górnym Śląsku. Czas eskalacji konfliktów, red. K. Gwóźdź, S. Rosenbaum, Katowice–Tarnowskie Góry 2021, s. 154-169.
Kłakus M., Współpracownicy Administratora Apostolskiego Ks. Augusta Hlonda, w: Biskup August Hlond i jego diecezja, red. J. Myszor, Katowice 2013, s. 48-56.
Krzyżanowski L., Kościół katolicki wobec mniejszości niemieckiej na Górnym Śląsku w latach 1922–1930, Katowice 2000.
Krzyżanowski L., Ksiądz biskup August Hlond wobec katolików niemieckiego pochodzenia na obszarze polskiego Górnego Śląska (1922-1926), „Wieki Stare i Nowe” 1 (2009), s. 212-227.
Krzyżanowski L., Polsko-niemiecka rywalizacja o Górny Śląsk (1919-1921) i jej oddziaływanie na kształt miejscowych stosunków wyznaniowych, w: Biskup August Hlond i jego diecezja, red. J. Myszor, Katowice 2013, s. 22-36.
Krzyżanowski L., Śląskie zjazdy katolickie (1922–1924) jako element polityki narodowościowej Kościoła katolickiego w warunkach górnośląskiego pogranicza, w: Granice i pogranicza. Historia codzienności i doświadczeń, Białystok 1999, t. 2, s. 66-72.
Kuś J., Szkice z dziejów kościelnych ziemi cieszyńskiej, Kraków 1983.
Macała J., Duszpasterstwo a narodowość wiernych. Kościół katolicki w diecezji katowickiej wobec mniejszości niemieckiej 1922-1939, Wrocław–Katowice 1999.
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
Myszor J., Ks. August Hlond – program duszpasterski dla Górnego Śląska (1922–1926), w: Ksiądz Kardynał Dr August Hlond, Prymas Polski. Działalność i dzieła, Katowice 1998, s. 23-34.
Myszor J., Ks. August Hlond i okoliczności powstania diecezji katowickiej, w: Ksiądz Kardynał August Hlond. Działalność duszpasterska i społeczna. W 75-lecie powstania diecezji katowickiej, Katowice 2000, s. 13-20.
Myszor J., Organizacja Kościoła rzymskokatolickiego na Górnym Śląsku po plebiscycie 1921 roku, w: Rok 1922 na Górnym Śląsku. Granice – administracja – społeczeństwo, red. S. Rosenbaum, M. Węcki, Katowice–Warszawa 2019, s. 94-107.
Myszor J., Udział Naczelnej Rady Ludowej w Katowicach w planach budowy diecezji śląskiej (1921-1922) w: Górny Śląsk po podziale w 1922 roku. Co Polska, a co Niemcy dały mieszkańcom tej ziemi, red. Z. Kapała, W. Lesiuk, M. Wanatowicz, Bytom 1997, s. 169-190.
Olszar H., Odbicie zagadnień społecznych okresu międzywojennego na Górnym Śląsku w listach pasterskich Ks. Administratora Augusta Hlonda, w: Ksiądz Kardynał August Hlond. Działalność duszpasterska i społeczna. W 75-lecie powstania diecezji katowickiej, Katowice 2000, s. 45-60.
Serafin F., Kardynał August Hlond – prymas Polski i mąż stanu, w: Prymas Polski Kardynał August Hlond, Katowice 1992, s. 31-44.
Stanko P., Bulla „Vixdum Poloniae Unitas” z 28 października 1925 roku. Geneza, znaczenie, dzieje, edycja, Katowice 2015.
Szramek E., Ks. Jan Kapica. Życiorys a zarazem fragment z historji Górnego Śląska, Katowice 1931.
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Humanistyczny Polska
https://orcid.org/0000-0003-2042-046X
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
