„Spełniłem swój święty obowiązek”. Sprawiedliwy wśród Narodów Świata ks. Wincenty Mieczysław Zawadzki (1894–1975)
Abstrakt
Wśród osób odznaczonych przez Instytut Yad Vashem Medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata najliczniejszą grupę stanowią Polacy. Jednym z nich był ks. Mieczysław Zawadzki, wieloletni proboszcz Parafii pod wezwaniem św. Trójcy w Będzinie. Już w pierwszych dniach września 1939 r. ocalił życie wielu Żydom i pomagał im w kolejnych latach. Kilkanaście lat po wojnie uratowani nawiązali z księdzem kontakt i regularnie z nim korespondowali aż do jego śmierci w 1975 r. W niniejszym artykule zaprezentowane zostały okoliczności, które sprawiły, że ks. Mieczysław Zawadzki zaangażował się w niesienie pomocy będzińskim Żydom, za co został uznany za Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Ponadto w tekście pokrótce opisana została działalność duszpasterska i społeczna księdza w obliczu antykościelnej
polityki władz PRL .
Słowa kluczowe
Będzin; parafia św. Trójcy; Wielka Synagoga; Żydzi; Holokaust; Auschwitz; prześladowania Kościoła w PRL
Bibliografia
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Katowicach, 1948 maj 5, Będzin – Protokół przesłuchania świadka ks. Wincentego Mieczysława Zawadzkiego w sprawie przeciwko obywatelowi niemieckiemu Karlowi Jenzenowi, nr akt ds. 859/47, w: Akta śledztwa w sprawie zbrodni dokonanej na nieznanej liczbie osób narodowości polskiej i żydowskiej w dniu 8 września 1939 r. w Będzinie, sygn. 9/02, s.130, [rkps].
Archiwum Matki Teresy Kierocińskiej w Sosnowcu, Kronika domu w Sosnowcu rok 1943, s. 514.
Archiwum Matki Teresy Kierocińskiej w Sosnowcu, Wspomnienia ks. Mieczysława Zawadzkiego, t. 1., relacja 52, s. 185-186.
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, Kronika Parafialna z lat 1924-1970.
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, ks. Prałat Mieczysław Zawadzki 1894-1975. Materiały różne, sygn. 83/IV, bez numeru strony.
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, ks. Prałat Mieczysław Zawadzki 1894-1975. Materiały różne, syng. 83/IV, Sprawozdania z dokonanych prac materialnych od d. 3 X 1937 roku w parafji św. Trójcy w Będzinie do roku 1971 staraniem ks. Mieczysława Zawadzkiego Proboszcza Rz. Kat. Parafji św. Trójcy w Będzinie, s. 1.
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, ks. Prałat Mieczysław Zawadzki (1894-1975). Materiały o wydarzeniach z czasów wojny, sygn. 83/II , s. 1.
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, ks. Prałat Mieczysław Zawadzki. Materiały różne, sygn. 83/IV, Ks. M. Zawadzki, proboszcz parafii św. Trójcy w Będzinie. Moje
wspomnienia parafjalne i diecezjalne od r. 1951-1969, s. 18, [mps].
Archiwum Parafii św. Trójcy w Będzinie, ks. Prałat Mieczysław Zawadzki (1894-1975). Materiały biograficzne, sygn. 83/I, relacja z uroczystości upamiętniających tragedię Żydów będzińskich w czasie okupacji hitlerowskiej, bez numeru strony.
Duda M., Patriarcha będziński. Ks. Wincenty Mieczysław Zawadzki, Będzin 2016.
http:db.yadvashem.org/righteous/righteousName.html?language=en&itemId=6966675, [dostęp: 17.09.2017].
Informacja o działalności Instytutu Pamięci Narodowej – Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w okresie 1 lipca 2002 r. – 30 czerwca 2003 r., s. 74, https://ipn.gov.pl/pl/o-ipn/informacje-o-dzialalnos/24319,w-okresie-1-lipca-2002-r-30-czerwca-2003-r.html [dostęp: 21.09.2017].
Jaworski W., Żydzi będzińscy. Dzieje i Zagłada, Będzin 1993.
Kaczmarek R., Będzin podczas II Wojny Światowej, w: Będzin 1358-2008. Od rozbiorów do współczesności, t. 3, Będzin 2008, s. 511-533.
Krajniewski J., Miasteczko Będzin, Będzin 2003.
Krzyżanowski L., Życie polityczne, gospodarcze i kulturalne. Aktywność społeczna (1918-1939), w: Będzin 1358-2008. Od rozbiorów do współczesności, t. 3, Będzin 2008, s. 365-422.
Namysło A., Żydzi w okresie okupacji hitlerowskiej (1939-1945), w: Będzin 1358-2008. Od rozbiorów do współczesności, t. 3, Będzin 2008, s. 535-555.
Onyszko G., Żydowskie życie społeczne, polityczne, gospodarcze i kulturalne w Zagłębiu Dąbrowskim i obszarach ościennych w latach 1877-1939, w: Żydzi na Górnym Śląsku i w Zagłębiu Dąbrowskim: historia, kultura, zagadnienia konserwatorskie, red. D. Rozmus, S. Witkowski, Kraków–Bytom, 2011, s. 49-66.
Pivnik S., Ocalały. Auschwitz, marsz śmierci i walka o wolność, Warszawa 2016.
„Przekrój” nr 30, z 29 VII 2001, s. 9.
Rozporządzenie Rady Ministrów Dz.U. nr 47 poz. 232 – zmiana granic Dąbrowy Górniczej, http://dawnadabrowa.pl/rozporzadzenie-rady-ministrow-dz-u-nr-47-poz-232-zmianagranic-dabrowy-gorniczej [dostęp: 17.09.2017].
Semik T., Szatański plan, „Dziennik Zachodni” 2001, nr 227, s. 23.
Serrou R., Lustiger. Kardynał, Żyd i syn imigranta, tłum. A. Graboń, Kraków 2002.
Stasiński L., Będzin. Pierwsze dni wojny 1939 r., Będzin 2014.
Śliwoń W., Dzieci Jakuba. 12 wybranych z Narodu Wybranego, Będzin 2008.
Trąba M., Kościół katolicki na terenie miasta Będzina, w: Będzin 1358-2008. Od rozbiorów do współczesności, t. 3, Będzin 2008, s. 623-655.
Trąba M., Życie religijne w Będzinie (1918-1939), w: Będzin 1358-2008. Od rozbiorów do współczesności, t. 3, Będzin 2008, s. 423-466.
Wybór Boga. Z kardynałem Jean-Marie Lustigerem rozmawiają J.L. Missika i D. Wolton, tłum. A. Turowiczowa, Kraków 2002.
Uniwersytet Opolski Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
