Karanie narodu żydowskiego przez Boga jako wymiar Bożej paideia według Drugiej Księgi Machabejskiej
Abstrakt
W kontekście historycznej narracji 2 Mch można dostrzec wiele wątków teologicznych, które zostały podjęte przez autora tejże księgi. Jednym z nich jest kwestia kary Bożej, jaka spotkała naród żydowski za niewierność wobec Prawa, która polegała na praktykowaniu zwyczajów hellenistycznych naruszających zasady Tory. Mimo że tej niewierności dopuściła się tylko część narodu żydowskiego, kara dotknęła zasadniczo całą społeczność żydowską Judei. Autor 2 Mch, snując refleksję na ten temat stara się wyjaśnić istotę i rolę karania, jakie Bóg zastosował wobec całej społeczności żydowskiej. Podkreślił więc mocno, że kara, która natychmiast spotkała Żydów, miała charakter wychowawczy (pedagogiczny), aby naród żydowski się nawrócił: Bóg, który jest wierny swemu przymierzu, nigdy bowiem nie opuścił swego ludu wybranego; chociaż karcił, zawsze miał na uwadze dobro Izraela jako swego pierworodnego syna.
Słowa kluczowe
2Mch; gniew Boży; kara Boża; Boża paideia
Bibliografia
Abel F.M., Les livres des Maccabées (Études Bibliques), Paris: Librairie Lecoffre J. Gabalda et Cie, 1949.
Baran G.M., Arcykapłan Jazon i jego zamierzenia wobec Jerozolimy, „The Biblical Annals” 3/2 (2013), s. 261-284.
Baran G.M., Przesłanie „Pieśni pochwalnej” na cześć Judy Machabeusza (1 Mch 3,3-9), „Studia Ełckie” 16/4 (2014), s. 559-590.
Baran G.M., The Jewish Community and the Hellenistic Culture in the Light of the Book of the Maccabees, „Teologia i Człowiek” 25/1 (2014), s. 55-78.
Baran G.M., Życie i śmierć Antiocha IV Epifanesa w przekazach pozabiblijnych i biblijnych. Historia i teologia, Tarnów: Wydawnictwo „Biblos”, 2015.
Bartlett J.R., The First and Second Books of the Maccabees (The Cambridge Bible Commentary on the New English Bible), Cambridge: The University Press, 1973.
Bednarz M., 1-2 List do Tesaloniczan. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny, Nowy Testament XIII ), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2007.
Bertram G., paideuw etc., ThDNT V, s. 596-625.
Bultmann R., eleos etc., ThDNT II , s. 477-487.
Büchsel F., allassw etc., ThDNT I, s. 251-259.
Ciecieląg J., Żydzi w okresie drugiej świątyni 538 przed Chr. ‒ 70 po Chr., Kraków: Universitas, 2011.
Czerski J., Pojęcie „hesed” w Starym Testamencie (stan badań), „Roczniki Teologiczno--Kanoniczne” 30/1 (1983), s. 103-116.
Darrieutort A., Grelot P., Bezbożnik, w: Słownik teologii biblijnej, red. X. Léon-Dufour, tłum. i oprac. K. Romaniuk, Poznań: Pallottinum, 1994, s. 67-70.
Descamps A., Sprawiedliwość, w: Słownik teologii biblijnej, s. 897-906.
Doran R., 2 Maccabees. A Critical Commentary (Hermeneia ‒ A Critical and Historical Commenatary on the Bible), Minneapolis: Fortress Press, 2012.
Faley R.J., Księga Kapłańska, w: Katolicki komentarz biblijny (Prymasowska Seria Biblijna), red. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2004, s. 100-129.
Foerster W., sebomai etc., ThDNT VII , s. 168-196.
Goldstein J.A., I Maccabees. A New Translation with Introduction and Commentary (AB 41), Garden City, New York: Doubleday&Company, Inc., 1976.
Goldstein J.A., II Maccabees. A New Translation with Introduction and Commentary (AB 41A), Garden City, New York: Doubleday&Company, Inc., 1983.
Gryglewicz F., Księgi Machabejskie. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Starego Testamentu VI/4), Poznań: Pallottinum, 1961.
Hałas S., Miłosierna miłość. Problemy z tłumaczeniem biblijnych określeń miłosierdzia, w: Archidiecezja Krakowska na przełomie tysiącleci, red. S. Koperek etc., Kraków:
Wydawnictwo Naukowe PAT , 2004, s. 3017-315.
Hartman L.F., Di Lella A.A., The Book of Daniel. A New Translation with Introduction and Commentary (AB 23), Garden City, New York: Doubleday&Company, Inc., 1978.
Homerski J., Pierwsza i Druga Księga Machabejska. Wstęp, przekład i komentarz (Biblia Lubelska), Lublin: RW KUL , 2001, s. 227-234.
Jaroszyński P., Kalokagathia, w: Powszechna encyklopedia filozofii. T. 5, red. A. Maryniarczyk etc., Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2000-2009 (t. 1-10), s. 444-447.
Jaroszyński P., Paideia, w: Powszechna encyklopedia filozofii. T. 7, s. 948-949.
Kleinknecht H., Gutbrod W., nomos, ThDNT IV, s. 1022-1091.
Koehler L., Baumgartner W., Stamm J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko -polski Starego Testamentu. Tom 1-2, red. nauk. wyd. pol. P. Dec, Warszawa: Oficyna
Wydawnicza „Vocatio”, 2008.
Kotecki D., „On Bogiem wiernym, a nie zwodniczym” (Pwt 32,4). Refleksja biblijno-teologiczna nad wiernością Boga w Starym Testamencie, „Colectanea Theologica” 75/2
(2005), s. 13-38.
Kudasiewicz J., Biblijna terminologia „miłosierdzia”, w: „Dobrze, sługo dobry...” (Mt 25,21). Księga Pamiątkowa ku czci Ks. Dr. Huberta Ordona (Studia Biblica 9), Kielce:
Instytut Teologii Biblijnej „Verbum”, 2005, s. 63-70.
Lemański J., Księga Rodzaju. Rozdziały 1-11. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz. Cz. I (Nowy Komentarz Biblijny, Stary Testament I/1), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2013.
Liddell E.G., Scott R., Jones H.S., Greek-English Lexicon. With a revised supplement, Oxford: Clarendon Press, 1996.
Łach J.B., Księga Jozuego. Wstęp ‒ przekład z oryginału ‒ komentarz ‒ ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu III /1), Poznań: Pallottinum, 2013.
Łach S., Księga Kapłańska. Wstęp ‒ przekład z oryginału ‒ komentarz ‒ ekskursy (Pismo Święte Starego Testamentu II /1), Poznań, Warszawa: Pallottinum, 1971.
Łach S., Księga Rodzaju. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz (Pismo Święte Starego Testamentu I/1), Poznań: Pallottinum, 1962.
McEleney N.J., Pierwsza i Druga Księga Machabejska, w: Katolicki komentarz biblijny (Prymasowska Seria Biblijna), red. wyd. oryg. R.E. Brown, J.A. Fitzmyer, R.E. Murphy, red. wyd. pol. W. Chrostowski, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2004, s. 383-424.
Miggelbrink R., Gniew Boży. Znaczenie pewnej gorszącej tradycji biblijnej, przekł. A. Wałęcki, Kraków: Wydawnictwo WAM, 2005.
Milgrom J., Leviticus 1-16. A New Translation with Introduction and Commentary (AB 3), New York etc.: Doubleday, 1991.
O’Hagan A.P., The Martyr in the Fourth Book of Maccabees, „Studii Biblici Franciscani Liber Annuus” 24 (1974), s. 103-120.
Parchem M., Księga Daniela. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny, Stary Testament XXVI), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2008.
Perriman A., The corporate Christ: Re-assessing the Jewish Background, „Tyndale Bulletin” 50/2 (1999), s. 241-263.
Pudełko J.J., Wychowanie według Syracydesa, „Verbum Vitae” 21 (2012), s. 83-104.
Robinson H.W., Corporate Personality in Ancient Israel, Philadelphia: Fortress Press, 1980.
Schrenk G., adikos etc., ThDNT I, s. 149-163.
Schwartz D.R., 2 Maccabees (Commentaries on Early Jewish Literature), Berlin, New York: Walter de Gruyter, 2008.
Septuaginta, czyli Biblia Starego Testamentu wraz z księgami deuterokanonicznymi i apokryfami (Prymasowska Seria Biblijna), przeł., przypisy i wstęp R. Popowski, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2014.
Silva D.A. de, 4 Maccabees (Guides to Apocrypha and Pseudepigrapha), Sheffield: Academic Press, 1998.
Swetnam J., Hesed w Starym Testamencie a eleos w Nowym, tłum. A. Kondracki, „Ruch Biblijny i Liturgiczny” 51/4 (1998), s. 251-260.
Tcherikover V., Hellenistic Civilization and the Jews, New York: Atheneum, 1985.
Tronina A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (Nowy Komentarz Biblijny, Stary Testament III ), Częstochowa: Edycja Świętego Pawła, 2006.
Witczyk H., Jahwe ‒ Bóg gniewu czy miłosierdzia?, w: „Żyjemy dla Pana” (Rz 14,8). Studia ofiarowane S. Prof. Ewie J. Jezierskiej OSU, red. W. Chrostowski, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2006, s.364-381.
Witulski T., Das Konzept des no,moj im 4 Mac, „Estudios Biblicos” 72 (2014), s. 437-465.
Wojciechowski M., Apokryfy z Biblii Greckiej. 3 i 4 Księga Machabejska, 3 Księga Ezdrasza oraz Psalm 151 i Modlitwa Manassesa (Rozprawy i Studia Biblijne 8), Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 2001.
Zawiszewski E., Księgi Machabejskie, w: Wstęp do Starego Testamentu, red. L. Stachowiak, Poznań: Pallottinum, 1990, s. 231.
Ziesler J., Sprawiedliwość, tłum. P. Pachciarek, w: Słownik wiedzy biblijnej (Prymasowska Seria Biblijna), red. B.M. Metzger, M.D. Coogan, red. wyd. pol. P. Pachciarek, Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Vocatio”, 1996, s. 715-716.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Wydział Filozofii Polska
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
