Celem artykułu jest wskazanie, że niektóre z problemów podjętych przez Stanisława Chołoniewskiego (1791-1846) – hasła wieku oraz salon i antysalon – są użyteczne w opisywaniu rzeczywistości również obecnie.

Koncepcja haseł wieku to oryginalne ujęcie wyrażeń, które w sposób ponadprzeciętny oddziałują na ludzi, angażują ich oraz wywołują silne emocje. Chołoniewski charakteryzuje je, bada ich pochodzenie oraz sposób oddziaływania. Kolejnym problemem jest relacja dwóch grup społecznych: salonu i antysalonu, które rywalizują o wpływ na społeczeństwo. Rywalizacja – oprócz zewnętrznych przejawów – odbywa się również wewnątrz jednostki jako konflikt wartości.

Obie te kwestie pośrednio dotyczą też problemu postępu, który analizowany był przez niego z perspektywy doktryny katolickiej. Zestawienie tych trzech elementów dopełnia rozumienie każdego z nich. Wydaje się, że analiza przedstawiona przez Chołoniewskiego nie dotyczy jedynie XIX wieku, ale może tłumaczyć niektóre ważne kwestie społeczne również dziś.

Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji człowieka sformułowanej przez M.A. Krąpca, czołowego przedstawiciela tomizmu egzystencjalnego. Koncepcja ta przedstawiona jest w kontekście wskazania filozoficznych fundamentów szeroko rozumianej społeczno-politycznej sfery życia człowieka. Jest to o tyle zasadne, iż to właśnie człowiek jest podmiotem i celem działalności politycznej. Samo zaś rozumienie polityki jest w znacznej mierze zależne od przyjętego rozumienia człowieka. W wyniku przeprowadzonych analiz człowiek jawi się jako osoba, a więc samodzielnie istniejący podmiot stanowiący psychofizyczną jedność, obdarzony zdolnością intelektualnego poznania i wolnością woli, najpełniej wyrażający się poprzez akty decyzyjne. Osoba ludzka w swych aktach poznania, miłości i decyzji transcenduje przyrodę i społeczeństwo. Świadczy to o szczególnej godności przysługującej człowiekowi, a ponadto wskazuje na fakt przysługiwania każdej osobie ludzkiej niezbywalnych praw (prawa człowieka).

W artykule dokonuję próby wskazania miejsca jakie w filozofii Stanisława L. Brzozowskiego zajmuje myśl Immanuela Kanta oraz neokantowski system Hermanna Cohena. O ile krytyczny obraz filozofii przedstawia, wedle polskiego myśliciela, projekt Kanta, o tyle koncepcja Cohena jest wyrazem w pełni samodzielnej i niezależnej refleksji. W systemie Cohena, autor Legendy Młodej Polski. Studiów o strukturze duszy kulturalnej, dostrzega skłonność do intelektualnej inicjatywy wolnej od pozytywistyczno-modernistycznych ograniczeń. Jak pokazuje historia filozofii, obydwaj wyróżnieni niemieccy klasycy metody transcendentalnej, traktują krytycyzm jako współczesną koncepcję wolności i odkrywczej, nieszablonowej myśli. Tymczasem dla Brzozowskiego krytycyzm jest sposobnością do ujęcia filozofii Kanta w formę wezwania do twórczego męstwa, a zarazem jest także marburskim postulatem, w myśl którego nie ma bytu poza wiecznym i nieustannym stawaniem się.

Artykuł dotyczy rosyjskiej oraz białoruskiej recepcji polskiej myśli filozoficznej i społecznej. Myśl polska — szerokim rozumieniu tego terminu — pomimo politycznych trudności, jest znana i komentowana za wschodnią granicą. Rzadko myśl polska stanowi punkt odniesienia do budowania własnej intelektualnej samowiedzy. 

Charakterystycznym rysem polskiej myśli społecznej pierwszej połowy XX wieku było głoszenie pesymistycznych wizji  przyszłości cywilizacji zachodniej. Jednakże można też pokazać takie koncepcje, w których optymistycznie ujmowano przyszłość ludzkości. Do takich można zaliczyć filozofię dziejów Feliksa Młynarskiego. Zdaniem myśliciela dzieje ludzkości układają się według opozycji indywidualizm – uniwersalizm. Cywilizacja zachodnia stoi u progu korzystnych zmian, które prowadzą ją w stronę panowania indywidualizmu. W przyszłości będzie doceniana inicjatywa twórcza jednostki ludzkiej, zapanuje sprawiedliwość społeczna i wolność człowieka.

„Etyka a Ewolucja” to zarazem fundamentalny problem do rozważenia dla każdego filozofa akceptującego teorię Darwina oraz tytuł prac Thomasa H. Huxleya i Johna Deweya. Pierwszy był filozofującym biologiem, twórcą wczesnych programów nauczania biologii. Drugi jest filozofem kojarzonym z nurtem pragmatyzmu i teoriami pedagogiki. Był także zwolennikiem ewolucjonizmu, w swej „Ewolucji a etyce” skomentował „wykład Romanesa” wygłoszony przez Huxleya. Pragmatysta zaproponował odmienne rozumienie procesu ewolucji, oraz (co niniejsza praca próbuje wykazać) odmienną pozycje etyczną wynikającą z rozumienia owego procesu.

Sceptyczne nastawienie Huxleya do etyki ewolucyjnej może mieć podłoże nie tylko w jego sprzeciwie wobec darwinizmu społecznego. Może być interpretowane jako wyraz niezgody na jakąkolwiek formę naturalizmu w etyce.

Przedmiotem artykułu jest zapomniany spór na temat światopoglądowej wartości tomizmu, toczący się na początku lat sześćdziesiątych XX wieku w polskiej prasie katolickiej. Próbuję przedstawić tezy i argumenty obu stron oraz dokonać ich oceny. Twierdzę, że spór ten antycypował głośną dyskusję z tomizmem, podjętą przez J. Tischnera w latach siedemdziesiątych – wyznaczył obszary tej konfrontacji oraz treść i charakter argumentacji za i przeciw.

Artykuł poświęcony jest problematyce jakości życia ujętej od strony filozoficznej. We współczesnych opracowaniach naukowych ta kwestia jest analizowana od strony socjologicznej, politologicznej, medycznej. Poszukując modelu teoretycznego refleksji nad jakością życia odwołuję do filozofii wartości, opieram się na koncepcji Maksa Schelera i Nicolai Hartmanna i ich późniejszych kontynuatorów. Wątek „jakości życia” opracowuję w perspektywie aksjologicznej, biologicznej i kulturowej. W moim przekonaniu wszystkie te trzy perspektywy składają się na to, co określamy mianem „jakości życia”. Namysł filozoficzny, a szczególnie ujęcie aksjologiczne jest niezbędne do zrozumienia tego fenomenu w szerokiej zróżnicowanej perspektywie