W kolejnych dwóch częściach artykułu na przykładzie twórczości czterech izraelskich poetek (Alex Rif, Nadi-Adiny Rose, Yael Tomashov i Rity Kogan) zaprezentowane zostały kulturowo-estetyczne właściwości poezji hebrajskiej przedstawicieli młodego pokolenia — tzw. generation one and a half — dzieci wychodźców z byłego ZSRR. Obszernie omówiono kwestię dziedzictwa oraz transformacji kulturowej i psychologicznej, a także praktyk poetyckich odróżniających poszczególnych autorów, w twórczości których wspomniane dziedzictwo i transformacja są obecne. Niniejszy artykuł poświęcony jest utworom Yael Tomashov i Rity Kogan (część pierwsza traktująca o twórczości Alex Rif, Nadi-Adiny Rose ukazała się w poprzednim numerze).

Autorka artykułu próbuje wyjaśnić zagadkę zawartą w powieści współczesnego pisarza Dawida Markisza Biały krąg, traktującej o tożsamości etnicznej Matwieja Katza, postaci wzorowanej na awangardowym artyście Siergieju Kałmykowie (1891–1967). Nazwisko i styl życia Kałmykowa spowodowały powstanie szczególnego rodzaju mitologii, na której opiera się na poły detektywistyczna fabuła powieści. O ile w dyskursie drugiej połowy XX wieku i w wieku obecnym (mitologia, kino, literatura) Kałmykow, Rosjanin z pochodzenia, jawi się jako osoba na wpół enigmatyczna, na wpół szalona, dziwak z Ałma-Aty, który występuje pod swoim prawdziwym nazwiskiem, to w powieści Markisza zamienia się on w rosyjskiego artystę „żydowskiego pochodzenia”, żyjącego w umownym toposie środkowoazjatyckiego Kyzyłgradu. Artykuł ma na celu wyjaśnienie trawestacji etnicznej, sprzecznej z realiami historycznymi, jak również „rozszyfrowanie” miejsca akcji, związanego z ostatnimi latami życia artysty.

Artykuł wprowadza kategorię metageograficznego stylu do analizy wybranych powieści poradzieckich żydowskich pisarzy północnoamerykańskich, którzy budują nowe konfiguracje przestrzenne w odniesieniu do byłego „Drugiego Świata”. Owe rekonfiguracje są dobrze widoczne w porównaniu ze współczesną nieemigrancką żydowską literaturą amerykańską, a szczególnie w porównaniu z powieściami post-holokaustowymi. Teksty literackie, które zachęcają nas do przemyślenia na nowo zakorzenionych przestrzennych i regionalnych podziałów geopolitycznych osadzone są jednocześnie w przestrzeni USA, jak i byłego Związku Sowieckiego. W ten sposób tworzą osie podobieństw oraz ich braku, które nie pokrywają się z hegemonicznym podziałem przestrzeni na „Pierwszy” i (były) „Drugi Świat”. Jako przykład, artykuł ten omawia Petropolis Anji Ulinich, ukazując transregionalne powiązania między miastem na Syberii, z którego pochodzi bohaterka książki, Żydówka afro-Rosjanka, a jej pierwotnym celem imigracji w USA — Phoenix w Arizonie.

Artykuł poświęcony jest życiu i twórczości mało znanego sowiecko-żydowskiego poety Iosifa Utkina (1903–1944), który zginął podczas II wojny światowej. Ten wybitny twórca ciągle pozostaje nieznany na Zachodzie, a jego poezją rzadko zajmowali się nawet badacze rosyjskojęzyczni. Autorkę artykułu interesują trzy aspekty poezji Utkina: aspekt muzyczny, poezja wojskowa i wątki żydowskie. Aspekty te poddano analizie, gdyż stanowią centralne, najbardziej podstawowe elementy twórczości poety. Jednakże poezja Utkina nie ogranicza się do tych aspektów, dlatego też celowe wydaje się zbadanie występujących w niej motywów folklorystycznych, specyfiki gatunkowej, symboliki oraz opisów różnych rzemiosł i zawodów. W swojej poezji Utkin stworzył zaczarowany świat, świadczący o niezwykłym i błyskotliwym talencie artystycznym. Jego twórczość wyraża ducha dawnych czasów, romantyczną wiarę w sprawiedliwy komunizm, nadzieje, które rozwiały się wraz z końcem II wojny światowej i początkiem antysemickiej polityki Stalina, zwanej „mrocznymi latami sowieckiego żydostwa".

The article describes previously unknown intertextual relationships and kinships between Marina Tsvetaeva and Rafał Wojaczek. The author reveals analogies in both the biographical and the textual spheres. The first one contains the existential and ideological problems as well as myth-forming aspects focusing on the fact of suicidal death (of both authors), the second one the thematization, organizing poetic statements and identical formal resolutions. The figures of “the Negro” and “the Jew” come to the fore as well as the issues centered around the anti-aesthetic categories: guilt and punishment, life and death, sacrum and profanum.

W drugiej połowie XIX wieku w periodykach rosyjsko-żydowskich ważne miejsce zajmowały tłumaczenia z języka polskiego, obejmujące utwory polskich  pisarzy nieżydowskich i recenzje żydowskiego tygodnika „Izraelita”. Zainteresowanie tematyką żydowską polskich pisarzy wynika z odwiecznego współistnienia Żydów i Polaków. W Rosji duża populacja żydowska pojawiła się po rozbiorach Polski, kiedy to terytoria zamieszkane przez ludność żydowską przyłączono do Rosji.Tematyka żydowska zajmowała centralne miejsce w twórczości Elizy Orzeszkowej, której utwory publikowano w „Russkom jewrieje” i w czasopiśmie „Woschod”. Orzeszkowa opisywała życie i charakter Żydów, ich dyskryminację prawną, wzywała do pojednania Polaków z Żydami. Do innych polskich twórców, których utwory ukazywały się w rosyjskojęzycznych publikacjach żydowskich, należeli: Józef Kraszewski, Kamilla Odyniec, Michał Bałucki, Janina Baudouin de Courtenay (Bagnicka), Adam Szymański. Ich dzieła świadczą o judofilskiej orientacji, zainteresowaniu tematyką żydowską, dobrej znajomości specyfiki charakteru i życia Żydów. Dotyczy to przede wszystkim dzieł Orzeszkowej, doskonale obeznanej z tematyką żydowską. Podobnie jest z jej listami, w których pobrzmiewa idea bractwa Żydów i Polaków.

The article is an attempt to grasp a feature of the literary and cultural phenomenon of Zuzanna Ginczanka, a Ukrainian-born Polish poetess of the Jewish origin. It refers to 1) biographical elements, 2) their mediation in chosen critical works, as well as 3) the samples of Ginczanka’s literary output. The key concept for
my investigations is openness (understood mainly as indeterminacy of meaning), which I associate with the intellectual climate of postmodernism, to trace, however, the modalities and variations of openness in Ginczanka’s life, criticism and poetry.

Artykuł omawia jedyny żydowski wątek, którym zajmuje się w swojej działalności naukowej petersbursko-leningradzki mediewista, profesor Iwan Michajłowicz Griews (1860–1941). Autorka jako pierwsza podejmuje próbę wyjaśnienia początków i dalszego zainteresowania Griewsa, będącego na przełomie lat 70. i 80. XIX stulecia bardzo młodym człowiekiem, twórczością wielkiego angielskiego dramatopisarza Williama Szekspira, w kontekście wzajemnego zrozumienia przedstawicieli dwóch różnych kultur — Wenecjan i Żydów.

recenzja

recenzja

.

.

.

.