»Rekonsi«: prevodi Kosovelovih konsov in Chestermanove prevajalske strategije
Abstrakt
Prispevek je posvečen analizi italijanskih in hrvaških prevodov izbranih konstruktivističnih pesmi (konsov) Srečka Kosovela, enega najpomembnejših slovenskih pesnikov (gre za sedem konsov v italijanskem prevodu Jolke Milič in hrvaškem prevodu Josipa Ostija). Prevedeni konsi (»rekonsi«) so bili analizirani glede na prevajalske strategije A. Chestermana (predvsem skladenjske, deloma tudi pomenske in pragmatične), obenem pa je bilo opredeljeno celostno prevodno razmerje med izhodiščnimi pesmimi in prevodi ter globalni prevajalski pristop. Analiza je pokazala, da tako v hrvaških kot v italijanskih prevodih Kosovelovih konsov prevladuje privzeti prevod, ki je pogostejši v hrvaščini; v italijanskih prevodih se pogosteje pojavijo druge skladenjske prevajalske strategije, enako velja za sinonimijo in pragmatično spremembo informacije; hrvaški prevodi dosledneje ohranjajo izhodiščne retorične sheme in so oblikovno bližje izhodiščnim konsom; v obeh prevodih se tipi povedi in tipografske značilnosti ujemajo z izhodiščnimi. Razlogi za razlike med hrvaškimi in italijanskimi prevodi lahko ležijo v jezikovnih razlikah, slogovnem vrednotenju prevodnih rešitev (v kontekstu ciljnega jezika in ciljne književne tradicije), interpretaciji in informativno-interaktivni vlogi prevajalca. Kljub razlikam pa lahko tako hrvaške kot italijanske »rekonse« — glede na izvirne pesmi — označimo kot poustvarjalne prevode (po F. R. Jonesu) oz. verodostojne prevode (po A. Lefeveru), kot metapesmi, ki skušajo mimetično poustvariti izhodiščno obliko (po J. Holmesu). Poleg tega lahko oboje prevode obravnavamo kot zvečine potujitvene: »rekonsi« skušajo ohranjati lastnosti Kosovelovih konsov — njihovo zgradbo, obliko, vsebino in sporočilo — in jih tako v njihovi večplastni razsežnosti predstaviti ciljnemu bralstvu.
Słowa kluczowe
Srečko Kosovel; konstruktivistične pesmi; hrvaški prevodi; italijanski prevodi; prevajalske strategije; Andrew Chesterman
Bibliografia
Adam A., 2013: Kosovelov demokratični socializem. »Ustroj«, št. 5, str. 4—22.
Alekseeva I. S., 2008: Tekst i perevod. Voprosy teorii. Moskva, Meždunarodnye otnošenija.
Arduini S., Stecconi U., 2007: Manuale di traduzione. Roma, Carocci.
Bassnett S., 2002: Translation Studies. London/New York, Routledge.
Bibliografski sistem COBISS. Dostopno na internetu: https://plus.si.cobiss.net/ [dostop: 11. 01. 2021].
Biografski leksikon Primorci.si. Dostopno na internetu: http://www.primorci.si/ [dostop: 11. 01. 2021].
Boase-Beier J., 2013: Poetry translation. V: C. Millán, F. Bartrina, ed.: The Routledge Handbook of Translation Studies. London/New York, Routledge, str. 475—487.
Chesterman A., 1997: Memes of Translation. Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins.
Dimkovska L., 2005: Književnost priseljencev v Sloveniji — njene značilnosti in položaj v slovenski kulturi. »Dve domovini«, št. 22, str. 59—78.
Hatim B., 2001: Teaching and Researching Translation. Harlow, Pearson Education.
Holmes J., 1988: Translated!: Papers on Literary Translation and Translation Studies. Amsterdam, Rodopi.
Jan Z., 2000: Poznavanje slovenske književnosti v Italiji po letu 1945. Ljubljana, Založba Rokus/Slavistično društvo Slovenije.
Jan Z., 2001: Cankar, Kosovel, Zlobec in Ljubka Šorli pri Italijanih ter Bibliografski dodatek. Ljubljana, Založba Rokus/Slavistično društvo Slovenije.
Javna agencija za knjigo. Dostopno na internetu: https://www.jakrs.si/ [dostop: 11. 01. 2021].
Jones F. R., 2011: Poetry translation. V: Y. Gambier, L. van Doorslaer, ur.: Handbook of Translation Studies 2. Amsterdam/Philadelphia, John Benjamins, str. 117—122.
Juvan M., 2009: Kosovelova referenca na Čapka in njen kontekst. »Primerjalna književnost«, št. 32/1, str. 177—192.
Kodrič R., 2011: Listkarstvo in politična invektiva med pobudniki Kosovelovega duhovnega in pesniškega zorenja. »Primerjalna književnost«, št. 34/1, str. 81—116.
Kocijančič Pokorn N., 1998: Beyond the Avant-Garde and Expressionism: Srečko Kosovel’s Integrals. V: S. Kosovel: Integrals. N. Kocijančič Pokorn, K. Jerin, P. Burt, prev. Ljubljana, Slovene Writers’ Association, str. 11—19.
Kos J., 1976: Pregled slovenskega slovstva. Ljubljana, DZS.
Kosovel S., 2000: Ves svet je kakor — Tutto il mondo è come. J. Milič, ur. in prev. Sežana, Občina Sežana.
Kosovel S., 2019: Integrali. J. Osti, prev. Zagreb, MeandarMedia.
Košuta M., 2011: Come un razzo rosso … V: S. Kosovel: Ostri ritmi — Aspri ritmi. J. Milič, ur. in prev. Trieste, ZTT EST, str. 7—53.
Košuta M., 2014: »Le drugo ime za ljubezen …«. Novejše knjižno italijanjenje slovenskega leposlovja (2000—2013). »Przekłady literatur słowiańskich«, št. 5/1, str. 218—243.
Mugerli M., 2005: Slovenski prevodi literarnih del priseljenskih avtorjev po letu 1990. »Dve domovini«, št. 22, str. 79—93.
Ožbot M., 2011: Dwarfs in Giants’ Lands: Some Observations on Translating Minor Literatures into High-Impact Cultures — The Case of Slovene Literature in Italy. »Meta«, št. 56/3, str. 511—525.
Ožbot M., 2018: O Kosovelovi »evropskosti« in še posebej o dveh nedavnih prevodih njegove poezije v italijanščino. V: I. Žunkovič, T. Smolej, ur.: Življenje med antiko in avantgardo: zbornik ob jubileju Janeza Vrečka. Ljubljana, ZZFF, str. 203—212.
Pavlič D., 2005: Kosovel in moderna poezija: analiza podobja. »Primerjalna književnost«, št. 28/Posebna številka, str. 19—34.
Pogorevc P., ur., 2006: Ten Authors from Slovenia. Ljubljana, Chamber of Commerce and Industry of Slovenia.
Poniž D., 2003: Slovenske zgodovinske avantgarde med Podbevškom in Tankom. »Filologičeskie zametki«, št. 2/2, str. 165—180.
Regijski portal Kamra. Dostopno na internetu: https://www.kamra.si/digitalne-zbirke.html [dostop: 11. 01. 2021].
Šušteršič M., 1988: Likovnost integralov Srečka Kosovela. »Slavistična revija«, št. 36/1, str. 61—79.
Tokarz B., 2004: Między destrukcją a konstrukcją. O poezji Srečka Kosovela w kontekście konstruktywistycznym. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Vrečko J., 2011: Srečko Kosovel. Monografija. Ljubljana, Založba ZRC/ZRC SAZU.
Zadravec F., 1986: Srečko Kosovel 1904—1926. Koper/Trst, Založba Lipa/ZTT.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
