Długa droga do litewskiego przekładu Traktatu poetyckiego Czesława Miłosza
Abstrakt
W 2021 roku ukazał się litewski przekład Traktatu poetyckiego Czesława Miłosza pióra Tomasa Venclovy. Niniejszy artykuł powstał z inspiracji tym wydarzeniem literackim. Pierwsza część szkicu jest poświęcona rekonstrukcji obecności utworów Miłosza w litewskiej literaturze przekładowej od lat 30. XX wieku po dziś dzień oraz miejscu Miłosza w edukacji literackiej w litewskich i polskich szkołach na Litwie. O ile w szkołach Miłosz jest czytany przede wszystkim przez pryzmat obecnych w jego utworach tematów i motywów litewskich, o tyle historia tłumaczeń ukazuje, że zainteresowanie nim wśród Litwinów rozwijało się dwutorowo: po pierwsze — ze względu na osobiste kontakty pisarza nawiązane jeszcze przed II wojną światową w Wilnie (np. z poetą i tłumaczem Juozasem Kėkštasem); po wtóre — ze względu na to, że problematyka twórczości Miłosza, zwłaszcza tej z lat 40., 60., odpowiadała na potrzeby intelektualne i estetyczne części pisarzy i intelektualistów litewskich tamtego czasu. Chodzi tu o środowisko emigracyjne, reprezentowane przez literatów i artystów skupionych wokół czasopisma „Literatūros lankai” (1952—1959) oraz intelektualistów związanych z liberalnym ruchem Santara-Šviesa (1957); to jemu poświęcona jest druga część artykułu.
Słowa kluczowe
przekład; Czesław Miłosz; Tomasz Venclova; Traktat poetycki; język litewski
Bibliografia
Daujotytė V., Kvietkauskas M., 2014: Litewskie konteksty Czesława Miłosza. Monografia. J. Tabor, tłum. Sejny, Fundacja Pogranicze.
Girnius J., 1991: Žmogaus prasmės žemėje poezija. W: K. Bradūnas, red.: Žemė. Naujosios lietuvių poezijos antologija. J. Girnius, przedm. Vilnius, Vyturys (reprint wydania: Los Angeles 1951).
Gorbaniewska N., 2012: Nie traktat, a traktat wierszem. „Poznańskie Studia Polonistyczne”, nr 20, s. 211—214.
Greimas A.J., 1959: Sąmonė ir sąžinė (Cz. Miloszo poezijos vėrtimus perskaičius). „Literatūros lankai”, nr 8, s. 9.
Kalęba B., 2014a: Czesław Miłosz i litewscy „Kolumbowie”. Przyczynek do jeszcze jednej biografii równoległej. „Wielogłos”, nr 2 (20), s. 65—80.
Kalęba B., 2014b: Nota. „Kwartalnik Artystyczny”, nr 2 (82), s. 25—26.
Kalęba B., oprac., 2020: Bibliografia przedmiotowa Czesława Miłosza w języku litewskim. W: A. Fiut, E. Pasierski, oprac. S. Bill et al., współpr.: Czesław Miłosz. Bibliografia przedmiotowa 1932—2020. Wybór. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Kasner M., 1999: Czesław Miłosz i „Literatūros lankai” (1952—1959). „Tygiel Kultury”, nr 10—12, s. 146—154.
Kita-Huber J., Makarska R., 2020: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Wprowadzenie. W: Eaedam, red.: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. Kraków, TAiWPN Universitas.
Milosz Czeslaw [hasło]. Dostępne w Internecie: http://aidai.eu/index.php?option=com_content&view=article&id=1576:m&catid=142:asmenvardi-rodykl-&Itemid=166 [dostęp: 16.02.2021].
Milosz C., 1955: Nevilties apgultieji. Fragmentai iš romano „Valdžios paėmimas“. J. Kėkštas, tłum. „Literatūros lankai”, nr 6, s. 10—12.
Milosz C., 1959: Mickevičius ir istorijos paradoksai. J. Kėkštas, tłum. „Literatūros lankai”, nr 8, s. 2.
Miłosz C., 1952: Įžanga; Himnas. J. Kėkštas, tłum. „Literatūros lankai”, nr 1, s. 12.
Miłosz C., 1955: Epochos sąmoningumo poezija. Su autoriaus įvadiniu žodžiu, vertė ir redagavo J. Kėkštas, užsklandą parašė A. Nyka-Niliūnas. Buenos Aires, Literatūros lankai.
Miłosz C., 2001: Traktat poetycki z moim komentarzem. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Miłosz C., 2014: Przedmowa [do litewskiego wyboru wierszy Miłosza Epochos sąmoningumo poezija (Buenos Aires 1955)]. „Kwartalnik Artystyczny”, nr 2 (82), s. 13—24.
Miłosz C., 2018: Idee O. Miłosza oraz Rozmyślania o czasie pożogi. B. Kalęba, tłum. W: Idem: W cieniu totalitaryzmów. Publicystyka rozproszona z lat 1945—1952 oraz teksty z okresu II wojny światowej. A. Fiut et al., red. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Miłosz C., 2021: Traktat poetycki z moim komentarzem. Poetinis traktatas su mano komentarais. T. Venclova, į lietuvių kalbą vertė. Vilnius, Apostrofa.
Nyka-Niliūnas A., 1955: [Posłowie]. W: C. Miłosz: Epochos sąmoningumo poezija. Su autoriaus įvadiniu žodžiu, vertė ir redagavo J. Kėkštas, užsklandą parašė A. Nyka-Niliūnas. Buenos Aires, Literatūros lankai.
Poderienė I., Montvilienė E., Raišytė R., 2006: „Akiračių” bibliografija. Vilnius, Versus aureus.
Venclova T., 1983: Lata wytrwałości. A.A., tłum. „Zeszyty Literackie”, nr 4 (8), s. 41—48.
Venclova T., 1990: Tankėjanti šviesa. Chicago, AMKLF.
Venclova T., 2011: Rozpacz i łaska oraz Poezja jako pokuta. W: C. Miłosz, T. Venclova: Powroty do Litwy. B. Toruńczyk, wyb., oprac. M. Nowak-Rogoziński, współpr. Warszawa, Fundacja Zeszytów Literackich.
Venclova T., 2012: Bibliografijos rodyklė. Bibliographic index. Bibliografia 1956—2011. Vilnius, LNMB.
Venclova T., 2013: Lietuvių poezija. W: Idem: Pertrūkis tikrovėje. Straipsniai apie literatūrą ir kultūrą. Vilnius, LLTI.
Venclova T., 2016: Magnetyczna Północ. E. Hinsey, rozm. M. Ochab, tłum. Warszawa, Fundacja Zeszytów Literackich.
Venclova T., 2020: Dajesz, Baltušis! Patriota na sterydach. B. Kalęba, tłum. „Gazeta Wyborcza”, 24.12.2020. Dostępne w Internecie: https://wyborcza.pl/magazyn/7,124059,26632612,dajesz-baltusis-patriota-na-sterydach.html [dostęp: 5.08.2021].
Venclova T., 2021: Słowo tłumacza do litewskiego czytelnika. B. Piasecka, tłum. W: C. Miłosz: Traktat poetycki z moim komentarzem. Poetinis traktatas su mano komentarais. T. Venclova, į lietuvių kalbą verte. Vilnius, Apostrofa.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
