Prometejskie zmagania

Barbara Bibik

doi:10.31261/PLS.2023.13.04

Opublikowane: 2023-12-15

Tom 13 (2023)

Prometejskie zmagania

Barbara Bibik

Dział: ARTYKUŁY

https://doi.org/10.31261/PLS.2023.13.04

Abstrakt

11 marca 1937 roku Polskie Radio wyemitowało słuchowisko oparte na tragedii Ajschylosa Prometeusz w okowach. Autorem opracowania był ówczesny profesor Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, Stefan Srebrny, osoba cieszącą się niezwykłą estymą w środowisku tak naukowym, jak i artystycznym. Przekład, którym na potrzeby słuchowiska się posłużył, był autorstwa Jana Kasprowicza, nieżyjącego już, jednak niewątpliwie jednego z największych poetów przełomu XIX i XX wieku. Ponieważ samo nagranie nie zachowało się w archiwach Polskiego Radia, przedmiotem mojego zainteresowania w artykule jest tekst przekładu Jana Kasprowicza, wydany w serii II Biblioteki Narodowej, który był własnością Stefana Srebrnego i na którym wileński, a następnie toruński, profesor nanosił adnotacje pozwalające nam — w jakiejś mierze — usłyszeć to słuchowisko, w którym mierzył się z legendą (i pracą) wielkiego poety.

Słowa kluczowe:

Stefan Srebrny , Jan Kasprowicz , Ajschylos , Prometeusz , przekład , słuchowisko

Pobierz pliki

PDF

Zasady cytowania

Bibik, B. (2023). Prometejskie zmagania. Przekłady Literatur Słowiańskich, 13, 1–28. https://doi.org/10.31261/PLS.2023.13.04

Cited by / Share

Bibliografia

Literatura
Google Scholar

Aeschylus: Tragoediae. Rec. G. Hermannus. Apud Weidmannos, Berlin 1859.
Google Scholar

Aeschylus: Prometheus. Ed. M.L. West. In aedibus B.G. Teubneri, Stuttgart 1992.
Google Scholar

Aeschylus: Tragoediae. Ed. U. de Wilamowitz-Moellendorff. Apud Weidmannos, Berlin 1994.
Google Scholar

Aischylos: Prometeusz skowany. Tłum. J. Kasprowicz. Wstępem i objaśnieniami zaopatrzył S. Witkowski. Nakładem Krakowskiej Spółki Wydawniczej [Biblioteka Narodowa, seria II, nr 7], Kraków [s.a.].
Google Scholar

Aischylos: Tragedie. Przeł. i oprac. S. Srebrny. Państwowy Instytutu Wydawniczy, Warszawa 1952.
Google Scholar

Ajschylos: Dzieje Orestesa. Przekład J. Kasprowicz. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, Lwów 1908.
Google Scholar

Ajschylos: Cztery dramaty. Prometeusz — Persowie — Siedmiu przeciw Tebom — Błagalnice. Tłum. J. Kasprowicz. Nakładem Towarzystwa Wydawniczego, E. Wende i spółka, Warszawa—Lwów 1911.
Google Scholar

Bachura J.: Odsłony wyobraźni. Współczesne słuchowisko radiowe. Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń 2012.
Google Scholar

Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. W kręgu translatologii i komparatystyki. Wydawnictwo Naukowe, Poznań 2009.
Google Scholar

Berger J.: Przekłady Kasprowicza, część I: poezja niemiecka. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Poznań 1948.
Google Scholar

Berman A.: Pour une critique des traductions: John Donne. Éditions Gallimard, Paris 2005.
Google Scholar

Bibik B.: Podsłuchać tajemnicę poety… Ajschylos i reminiscencje ajschylejskie w twórczości Jana Kasprowicza. „Collectanea Philologica” 2016, nr 19, s. 105—116.
Google Scholar

Bibik B.: „Translatoris vestigia”. Projekcje inscenizacyjne polskich tłumaczy „Orestei” Ajschylosa. Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń 2016.
Google Scholar

Bibik B.: „Historia niezbyt wesoła” druku przekładu tragedii Ajschylosa autorstwa Stefana Srebrnego. „Meander” 2020, nr 75, s. 113—125.
Google Scholar

Bibik B.: Potrzeba tłumacza. „Przekłady Literatur Słowiańskich” 2021, t. 11, cz. 1, s. 1—21.
Google Scholar

Bibik B.: Między sceną a drukiem. Stefan Srebrny w translatorskim dialogu z Kazimierzem Morawskim. „Meander” [artykuł przyjęty do publikacji].
Google Scholar

Bibik B.: Zrealizowane i planowane wojenne wileńskie inscenizacje Stefana Srebrnego. „Roczniki Humanistyczne” [artykuł złożony].
Google Scholar

Birkenmajer J.: Kasprowicz jako tłumacz tragików greckich. „Myśl Narodowa” 1925, nr 13 (52), s. 196—198.
Google Scholar

Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Wczesnomodernistyczna krytyka przekładu (w Polsce). W: Historyczne oblicza przekładu. Red. P. Fast, A. Car, W.M. Osadnik. Wydawnictwo Naukowe Śląsk, Katowice 2011, s. 35—49.
Google Scholar

Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Przekład modernistyczny: modele i opozycje. W: W. Bolecki, W. Soliński, M. Gorczyński: Współczesne dyskursy konfliktu. Literatura — język — kultura. IBL PAN, Warszawa 2015, s. 45—90.
Google Scholar

Brzostowska-Tereszkiewicz T.: Modernist Translation. An Eastern European Perspective. Models, Semantics, Functions. Peter Lang GmbH, Frankfurt am Main 2016.
Google Scholar

Bujański J.R.: Oresteja nad Wilią… „Czas”, 22.05.1938.
Google Scholar

Byrski T.: Teatr — radio — wspomnienia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976.
Google Scholar

Chesterman A.: The Name and Nature of Translator Studies. „Hermes. Journal of Language and Communication Studies” 2009, no. 42, s. 13—22.
Google Scholar

Chodkowski R.: Ajschylos i jego tragedie. Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 1994.
Google Scholar

Dąbrowska A.: Bluźnierczy krzyk Kasprowicza wobec Lautréamonta (paralela). W: Jego świat. 150-lecie urodzin Jana Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Google Scholar

Domański J.: O Aischylosie (Rozmowa z prof. Srebrnym laureatem tegorocznej nagrody państwowej). „Dziś i Jutro”, 25.10.1953.
Google Scholar

Eberharter M.: Die translatorischen Biographien von Jan Nepomucen Kamiński, Walenty Chłedowski und Wiktor Baworowski. Zum Leben und Werk von drei Literaturubersetzern im 19. Jahrhundert. Instytut Lingwistyki Stosowanej, Warszawa 2018.
Google Scholar

Eberharter M.: Biografia translatorska Alberta Zippera (1855—1936). W: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. Red. J. Kita-Huber, R. Makarska. Universitas, Kraków 2020, s. 93—109.
Google Scholar

Eurypides: Tragedye. T. 2: Tragedye niewieście [Alkestis — Medea — Fedra (Hippolytos) — Hekabe — Ifigenia w Aulidzie — Ifigenia w Tauryi]. Przeł. J. Kasprowicz. Wstęp T. Sinko. Nakładem Akademii Umiejętności, Kraków 1918.
Google Scholar

Flukowski S.: Ajschylos w okowach polskiego romantyzmu. „Tygodnik Ilustrowany” 1937, nr 13.
Google Scholar

Genette G.: Paratexts: Thresholds of Interpretation. Tłum. J.E. Lewin. Cambridge University Press, Cambridge 1997.
Google Scholar

Górski K.: Jan Kasprowicz. Studia. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1977.
Google Scholar

Grimal P.: Słownik mitologii greckiej i rzymskiej. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław—Warszawa—Kraków 1997.
Google Scholar

Heydel M.: Kto tłumaczy? Sylwetka tłumacza w najnowszych badaniach przekładoznawczych. W: Wyjść tłumaczowi naprzeciw. Miejsce tłumacza w najnowszych badaniach translatologicznych. Red. J. Kita-Huber, R. Makarska. Universitas, Kraków 2020, s. 23—44.
Google Scholar

Hulewicz W.: Teatr wyobraźni. W: Teatr wyobraźni. Uwagi o słuchowisku i literackim scenarjuszu radjowym. Bibljoteka Radjowa, Warszawa 1935, s. 7—37.
Google Scholar

Huszczyński A.: Prometeusz skowany. „Pion” 1937, nr 13.
Google Scholar

Jego świat. 150-lecie urodzin Jana Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Google Scholar

Kalęba B.: Wyrwa w świecie. Przekład literacki w radzieckiej Litwie — casus Tomasa Venclovy i rówieśników. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2019.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Dzieła. T. 20: Pisma prozą II. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Dzieła. T. 21: Pisma prozą III. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Dzieła. T. 22: Pisma prozą IV. Dom Książki Polskiej, Warszawa 1931.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Przekłady. T. 3 i 4. Wyd. W. Meisels, Kraków 1931.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Prometeizm w poezji. Wykłady uniwersyteckie Jana Kasprowicza. Z rękopisu ogłosił J. Berger. „Rocznik Kasprowiczowski” 1938, t. 2, s. 1—148.
Google Scholar

Kasprowicz J.: Wybór poezji. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław—Warszawa—Kraków 1990.
Google Scholar

Kasprowiczowa M.: Dziennik. Instytut Wydawniczy Pax, Warszawa 1958.
Google Scholar

Kołaczkowski S.: Wyspiański, Kasprowicz. Przeglądy. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1968.
Google Scholar

Kosidowski Z.: Artystyczne słuchowiska radjowe. Fiszer i Majewski, Księgarnia Uniwersytecka, Poznań 1928.
Google Scholar

Lesky A.: Tragedia grecka. Tłum. M. Weiner. Homini, Kraków 2006.
Google Scholar

Lipski J.J.: Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891—1906. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1975.
Google Scholar

Loth R.: Jak Kasprowicz. W: Bibliografia Literatury Polskiej „Nowy Korbut”. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Wrocław—Warszawa—Kraków 1994.
Google Scholar

Munday J.: The Role of Archival and Manuscript Research in the Investigation of Translator Decision-Making. „Target” 2013, nr 25 (1), s. 125—139.
Google Scholar

Munday J.: Using Primary Sources to Produce a Microhistory of Translation and Translators: Theoretical and Methodological Concerns. „Translator: Studies in Intercultural Communication” 2014, nr 20 (1), s. 64—80.
Google Scholar

Niemirycz A.: Od Chaucera do Yeatsa. Translatorskie wybory Jana Kasprowicza jako tłumacza literatury angielskiej. W: Jego świat. 150-lecie urodzin Jana
Google Scholar

Kasprowicza. Red. G. Igliński. Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn 2011.
Google Scholar

Parandowski J.: Przekłady klasyczne Jana Kasprowicza. „Kwartalnik Klasyczny” 1927, nr 1, s. 33—35.
Google Scholar

Parandowski J.: Mowa przy wręczaniu nagrody P.E.N. Clubu Stefanowi Srebrnemu 5.IX.1949. „Meander” 1949, nr 4, z. 8, s. 357—358.
Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E.: Słuchowiska Polskiego Radia w okres piętnastolecia 1925—1939. T. 1: Fakty, wnioski, przypuszczenia. Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2000.
Google Scholar

Pleszkun-Olejniczakowa E.: Słuchowiska Polskiego Radia w okres piętnastolecia 1925—1939. T. 2: Rejestr słuchowisk piętnastolecia 1925—1939. Wydawnictwo Biblioteka, Łódź 2000.
Google Scholar

Podhorska-Okołów S.: Słuchowiska bohaterskie. „Pion” 1937, nr 13.
Google Scholar

Podstawka A.: Świat, który się nie kończy. Człowiek i transcendencja w teatrze Jana Kasprowicza. Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Lublin 2014.
Google Scholar

Popławski M.: O przekładaniu i przekładach. „Kwartalnik Klasyczny” 1927, nr 1, s. 207—216.
Google Scholar

Program audycji Polskiego Radia 7—13 III 1937. „Tygodnik Ilustrowany” 1937, nr 10.
Google Scholar

Sandauer A.: Źle o poprzednikach. W: Pisarze polscy o sztuce przekładu 1440—1974. Antologia. Red. E. Balcerzan. Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1977, s. 352—357.
Google Scholar

Schneider S.: Ajschylos, Dzieje Orestesa, przekład Jana Kasprowicza, Lwów 1908. „Eos” 1909, nr 15, s. 197—200.
Google Scholar

Sinko T.: Nowy przekład Ajschylosa. „Czas” 1911, nr 62.
Google Scholar

Sinko T.: Tragedie Aischylosa w nowym przekładzie. „Pamiętnik Teatralny” 1954, nr 3, z. 1, s. 176—185.
Google Scholar

Srebrny S.: Odpowiedź na przemówienie prezesa P.E.N. Clubu polskiego Jana Parandowskiego z dnia 5-go września 1949 roku. „Meander” 1949, nr 4, z. 1—10, s. 360—362.
Google Scholar

Srebrny S.: Teatr grecki i polski. Wybór i oprac. S. Gąssowski. Wstęp J. Łanowski. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1984.
Google Scholar

Steffen W., Batóg T.: Ajschylos. Twórca tragedii greckiej. Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, Poznań 2000.
Google Scholar

Szeligowski T.: Studia i wspomnienia. Pomorze, Bydgoszcz 1985.
Google Scholar

Tadeusz Szeligowski. Wokół twórcy i jego dzieła. Red. T. Brodniewicz, J. Kempiński, J. Tatarska. Ars Nova, Poznań 1998.
Google Scholar

Venuti L.: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. Routledge, London, New York 1995.
Google Scholar

Wasilewski Z.: Jan Kasprowicz. Zarys wizerunku. Gebethner i Wolff, Warszawa [1923].
Google Scholar

West M.L.: Wprowadzenie do metryki greckiej. Tłum. J. Partyka. Homini, Kraków 2003.
Google Scholar

Wspomnienia o Janie Kasprowiczu. Red. R. Loth. Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1967.
Google Scholar

Źródła archiwalne
Google Scholar

Spuścizna Stefana Srebrnego ze Zbiorów Specjalnych Biblioteki Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu:
Google Scholar

rps 967/III
Google Scholar

rps 986/IV
Google Scholar

rps 987/1/III
Google Scholar

rps 987/2/III
Google Scholar

rps 993/IV
Google Scholar

Źródła internetowe
Google Scholar

https://encyklopediateatru.pl/autorzy/1976/tadeusz-szeligowski [dostęp: 11.12.2022].
Google Scholar

https://pwm.com.pl/pl/kompozytorzy_i_autorzy/5227/tadeusz-szeligowski/index.html [dostęp: 11.12.2022].
Google Scholar

https://www.erudit.org/en/journals/meta/2021-v66-n1-meta06190/ [dostęp: 28.12.2023].
Google Scholar

https://www.polskieradio.pl/350/6858 [dostęp: 25.11.2022].
Google Scholar

https://www.polskieradio.pl/399/7980/Artykul/2658882,93-lata-temu-zaczelo-nadawac-Polskie-Radio-Wilno [dostęp: 25.11.2022].
Google Scholar

https://www.polskieradio.pl/8/6594/artykul/2206494,tadeusz-szeligowski-prawnik-ktory-wybral-muzyke [dostęp: 11.12.2022].
Google Scholar

https://wydawnictwo.ossolineum.pl/catalogue/ [dostęp: 25.11.2022].
Google Scholar

Barbara Bibik

bb@umk.pl
https://orcid.org/0000-0002-6120-1792

Afiliacja:

Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu Polska

Biogram

BARBARA BIBIK | dr hab., prof. Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Katedrze Filologii Klasycznej. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się wokół tragedii greckiej i jej recepcji, a także wokół problematyki przekładów z języków klasycznych oraz dziedzictwa grecko-rzymskiego antyku. Opublikowała m.in. monografię „Translatoris vestigia”. Projekcje inscenizacyjne wybranych polskich tłumaczy „Orestei” Ajschylosa (2016). Jest współredaktorką serii (festiwali i publikacji) zatytułowanej Za kulisami. Toruńskie spotkania wokół dramatu: edycja pierwsza (2020) poświęcona jest dramatowi i teatrowi Rosji i Ukrainy; edycja druga (2022) poświęcona jest dramatowi oraz teatrowi chińskiemu i chińskojęzycznemu; edycja trzecia (tom w przygotowaniu) poświęcona jest dramaturgii francuskojęzycznej .

Tom 13 (2023)
Opublikowane: 2024-01-10

ISSN: 1899-9417

eISSN: 2353-9763

10.31261/PLS

Wydawca

Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego | University of Silesia Press

Prześlij tekst

Prometejskie zmagania

Abstrakt

Słowa kluczowe:

Barbara Bibik

Informacje