Spojrzenie na modernistyczną tradycję: „Isprani" Zrinka Ogresty i jego polskie źródło literackie
Abstrakt
Among many contacts and similarities between Croatian and Polish cinematic and literary modernism, it is quite interesting to note that Zrinko Ogresta adapted the writings of Marek Hłasko in his feature film Washed Out (Isprani). The comparison of Ogresta’s film to the literary source, The Eighth Day of the Week (Ósmy dzień
tygodnia), before any extensive discussions of wider context, should ascertain the answer to a more elementary question — how close is the story of Ogresta’s film to its Polish literary inspiration?
Słowa kluczowe
modernizm; adaptacja; Marek Hłasko; Ósmy dzień tygodnia; Zrinko Ogresta; Isprani (Wyprani)
Bibliografia
Antonioni, Michelangelo, director. Blow Up. M-G-M, Premier, Carlo Ponti, 1966, 1 hr., 51 min.
Antonioni, Michelangelo, director. Zabriskie Point. M-G-M, 1970, 1hr., 52 min., https://www.youtube.com/watch?v=kg5Lo7YiFY8.
Babaja, Ante, director. Ogledalo (The Mirror). Jadran film, 1955, 15 min.
Bauer, Branko, director. Martin u oblacima (Martin in the Clouds). Jadran film, 1961, 1hr., 34 min., https://www.youtube.com/watch?v=NmATCSr2GiU.
Berković, Zvonimir, director. Moj stan (My flat). Zagreb film, 1962, 14 min., https://www.youtube.com/watch?v=gCHhDgAa480.
Brešan, Vinko, director. Koja je ovo država! (What a country!). Interfilm, Zilion, Orka film, 2018, 1hr., 57 min.
Crnković, Gordana P. Post-Yugoslav Literature and Film: Fires, Foundations, Flourishes. London, New York: Continuum, 2012.
Cvitanović, Adrian. “Bilješka o piscu.” In Hłasko, Marek. Lijepi dvadesetogodišnjaci, 221—24. Zagreb: Hrvatsko filološko društvo, Disput, 2012.
Czerwiński, Maciej, and Damir Agičić, eds. Poljsko-hrvatske veze kroz stoljeća. Povijest, kultura, književnost. Zagreb: Srednja Europa, 2018.
Ford, Aleksander, director. Ósmy dzień tygodnia (The Eighth Day of the Week). Studio, CCC film, 1958., https://www.cda.pl/video/953558144.
Garwood, Ian. “Lay-bys and lullabies: the role of rock music in Wim Wenders’ road movies.” In Lost Highways: An Illustrated History of Road Movies, edited by Jack Sargeant and Stephanie Watson, 231—240. London: Creation Books, 2000.
Godard, Jean-Luc, director. Sympathy for the Devil. Cupid, 1968, 1 hr., 50 min. https://www.youtube.com/watch?v=niBfe-Pb7bI.
Gvozdanović, Ana, and Petar Kovačić. “Devedesete s odgođenim djelovanjem: jačanje tradicionalističkih vrijednosti među mladima u Hrvatskoj.” In Devedesete - kratki rezovi, edited by Orlanda Obad and Petar Bagarić, 203—235. Zagreb: Institut za etnologiju i folkloristiku, Jesenski i Turk, 2020.
Hłasko, Marek. Osmi dan u tjednu. Translated by Marija Krukovska. Zagreb: Zora, 1960.
Holjevac Tuković, Ana, and Robert Holjevac. “The role of The Holy See and Pope John Paul II in the international recognition of the Republic of Croatia,” Bogoslovska smotra, vol. 89, no. 1 (2019): 57—84.
Jakovina, Tvrtko. “Sloboda u raspadu. Nesvrstana, samoupravna; nestabilna i slaba SFRJ: od smrti Tita do uspona Miloševića.” In Osamdesete! Slatka dekadencija postmoderne, edited by Branko Kostelnik and Feđa Vukić, 13—33. Zagreb: Hrvatsko društvo likovnih umjetnika, Društvo za istraživanje popularne kulture, 2015.
Jelača, Dijana, Maša Kolanović, and Danijela Lugarić, eds. The Cultural Life of Capitalism in Yugoslavia. New York, London: Palgrave Macmillan, 2017.
Kragić, Bruno, and Nikica Gilić, eds. Filmski leksikon. Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, 2003.
Kurosawa, Akira, director. Kumonosu-jō (Throne of Blood). Toho, 1957, 1hr. 51 min. https://mubi.com/films/throne-of-blood.
Lacko Vidulić, Stjepan. “Književno polje SFRJ-a: podsjetnik na tranziciju dugog trajanja.” In Tranzicija i kulturno pamćenje, edited by Virna Karlić, Sanja Šakić and Dušan Marinković, 27—43. Zagreb: Srednja Europa, 2017.
Levi, Pavle. Raspad Jugoslavije na filmu: estetika i ideologija u jugoslovenskom i postjugoslovenskom filmu. Beograd: Biblioteka XX vek, Knjižara Krug, 2009.
“Lordan Zafranović”, accessed December 9, 2022, http://www.lordanzafranovic.com/hrv_filmografija.html.
Małczak, Leszek. Croatica. Literatura i kultura chorwacka w Polsce w latach 1944—1989. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2013.
Małczak, Leszek. Od ideološkoga do subverzivnoga prijevoda. Zagreb: Alfa, 2019.
Ogresta, Zrinko, director. Krhotine - Kronika jednog nestajanja (Fragments: Chronicle of a Vanishing 1991). Jadran film, HRT, 1hr. 42 min., 1991.
Ogresta, Zrinko, director. Isprani (Washed Out). Jadran film, 1995., 1hr. 36 min., https://www.dailymotion.com/video/x6mwyyg, https://www.youtube.com/watch?v=_pHg5ZEGPv0.
Pawlikowski, Paweł, director. Zimna wojna (Cold War). Opus Film, Polish Film Institute, MK2 Films, 2018., 1hr. 28 min.
Pentić Vukašinović, Višnja, “Moj stan — Veliki san, mali stan,” Dokumentarninet, 2017, accessed December 8, 2022, https://www.dokumentarni.net/2017/09/04/moj-stan-veliki-san-mali-stan/.
Peterlić, Ante, and Tomislav Pušek, eds. Ante Babaja. Zagreb: Nakladni zavod Gloubus, 2002.
Polański, Roman, director. Dwaj ludzie z szafą (Two Men and a Wardrobe). Państwowa Wyższa Szkoła Filmowa, 1958., 15 min., https://www.youtube.com/watch?v=X8g3fqchasU.
Polański, Roman, director. China Town. Long Road Productions, 1974., 2hr., 11 min.
Radić, Damir. “Filmovi Ante Babaje.” Hrvatski filmski ljetopis, vol. 6, no. 21 (2000): 37—48.
Rafaelić, Daniel, 2003, “Isprani.” In Filmski leksikon, edited by Bruno Kragić and Nikica Gilić. Zagreb: Leksikografski zavod Miroslav Krleža, http://film.lzmk.hr/clanak.aspx?id=703.
Šakić, Tomislav. Modernizam u hrvatskom igranom filmu. Nacrt tipologije. Zagreb: Disput, 2016.
Šakić, Tomislav, 2011, “Zrinko Ogresta: Fragments: Chronicle of a Vanishing” (Krhotine Kronika jednog nestajanja, 1991); Washed Out (Isprani, 1995); Red Dust (Crvena prašina, 1999); Here (Tu, 2003); Behind the Glass (Iza stakla, 2008). Kinokultura, accessed January 25, 2023, http://www.kinokultura.com/specials/11/R-ogresta.shtml.
Štulić, Branimir. “Poljska u mom srcu.” Pjevaj, accessed December 3, 2022, https://www.pjevaj.com/tekst-pjesme/poljska-u-mome-srcu/.
Štulić, Branimir, Poljska u mom srcu, video, Facebook March 4 2022, https://www.facebook.com/watch/?v=316893530309580.
TV kalendar, 2016 - 20. 06. 2016., video, accessed December 10, https://www.youtube.com/watch?v=m1RA-eDjmrE.
Zafranović, Lordan, director. Pad italije (The Fall of Italy). Jadran film, Centar film, 1981., 1hr. 54 min.
Sibirska ledi Magbet (Siberian Lady Macbeth / Powiatowa lady Makbet). Altura films, Avala film, 1962., 1hr. 34 min., https://www.dailymotion.com/video/x21y4ie.
Wajda, Andrzej, director. Gates to paradise. Avala film, Sam Waynberg, 1968., 1 hr. 29 min.
Welles, Orson, director. Macbeth. Mercury productions, Republic, 1948., 1hr. 48 min., https://vimeo.com/536537743.
Uniwersytet w Zagrzebiu Chorwacja
https://orcid.org/0009-0001-4009-2013
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
