Kilka spostrzeżeń na temat pozycji przekładów literatury słowackiej w czeskim polu literackim (przez pryzmat socjologii literatury)
Abstrakt
This article presents selected contemporary answers to the old question of the need for literary translation from Slovak into Czech. It also draws attention to the implications of the question of the legitimacy of this translation. To describe the place occupied by translated Slovak literature in the Czech literary field, I propose the practical application of the language of sociology of literature.
Słowa kluczowe
sociology of literature; sociology of translation; Slovak literature in translation; Czech literary field
Bibliografia
Bejšáková S.: Nakladatel Petr Minařík: Překládat knihy ze slovenštiny do češtiny je zvěrstvo. Deník.cz, 3.12.2012. https://www.denik.cz/ostatni_kultura/nakladatel-petr-minarik-prekladat-knihy-ze-slovenstiny-do-cestiny-je-zverstvo-20.html [dostęp: 26.01.2024].
Bourdieu P.: The Social Conditions of the International Circulation of Ideas. W: Bourdieu: A Critical Reader. Ed. R. Shusterman. Blackwell Publishers, Oxford, UK 1999, s. 220—228.
Bourdieu P.: Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. Przeł. A. Zawadzki. Universitas, Kraków 2001.
Bourdieu P.: Zmysł praktyczny. Przeł. M. Falski. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2008.
Bourdieu P.: Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia. Przeł. P. Biłos. Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2022.
Casanova P.: Światowa republika literatury. Przeł. A. Turczyn, E. Gałuszka. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017.
Ďurišin D.: Artistic Translation in the Interliterary Process. „Traduction, terminologie, rédaction (TTR)” 1991, no. 1, s. 113—127.
Dvořáková I.: Vzájemný překlad ve vývoji česko-slovenských a slovensko-českých vztahů. Zčešťování — poslovenčovanie — přepis — prevod — překlad (disertační práce). Univerzita Karlova, Filozofická fakulta, Katedra středoevropských studií. Praha 2019.
Gouanvic J.-M.: Outline of a Sociology of Translation Informed by the Ideas of Pierre Bourdieu. „Monografías de Traducción e Interpretación” 2010, no. 2, s. 119—129.
Gregor A.: Překládat, nepřekládat?. „Sborník prací Filozofické fakulty brněnské univerzity. Řada jazykovědná” 1952, vol. 1 (A1), s. 179—180. https://digilib.phil.muni.cz/sites/default/files/pdf/101604.pdf [dostęp: 26.01.2024].
Grosman L.: Past. „Plamen” 1962, č. 4, s. 66—75.
Haderková E.: Anketa k tématu současné slovenské literatury. „LitENky (Literární novinky)” 2009, č. 4 (36), 16. 4.
Hegedüsová Z.: Dvojdomovosť v medziliterárnom spoločenstve. W: Osobitné medziliterárne spoločenstvá 3. Eds. D. Ďurišin et al. Veda, Bratislava 1991, s. 76—91.
Heilbron J., Sapiro G.: Outline for a Sociology of Translation: Current Issues and Future Prospects. W: Constructing a Sociology of Translation. Eds. M. Wolf, A. Fukari. John Benjamins, Amsterdam 2007, s. 93—108.
Jareš M., Machala L., Zdeňková A.: České překlady slovenské beletrie 1993—2017. „Spisovatele.upol.cz”. http://spisovatele.upol.cz/wp-content/uploads/2022/03/Ceske-preklady-slovenske-beletrie-1993-2017.pdf [dostęp: 21.01.2024].
Jedlička A.: Jazyková problematika překladů ze slovenštiny do češtiny. „Naše řeč” 1961, č. 1—2. http://nase-rec.ujc.cas.cz/archiv.php?art=4805 [dostęp: 26.01.2024].
Kamusella T.: The Politics of Language and Nationalism in Modern Central Europe. Palgrave Macmillan, Basingstoke 2008.
Kosek P.: Dějiny češtiny na Slovensku. W: Nový encyklopedický slovník češtiny. Eds. P. Karlík, M. Nekula, J. Pleskalová. 2016. https://www.czechency.org/slovnik/D%C4%9AJINY%20%C4%8CE%C5%A0TINY%20NA%20SLOVENSKU [dostęp: 5.06.2024].
Listopadové proměny. Česká a slovenská literatura v kontextu roku 1989. Eds. V. Barborík, B. Čiháková, A. Šidáková Fialová. Ústav pro českou literaturu AV ČR, Praha 2021.
Machala L.: Slovenská literatura v Česku aktuálně. „Český jazyk a literatura” 2018, č. 2, s. 85—92.
Macura V.: Všeobecné pozadie interpretácie Feldekovho prekladu „Slávy dcéry”. W: O interpretácii umeleckého textu 7. Nitra 1982, s. 297—310.
Maxwell A.: Fickle Nationalism: Slovakia’s Shifting Ethno-Linguistic Borders. W: The Palgrave Handbook of Slavic Languages, Identities and Borders. Eds. T. Kamusella, M. Nomachi, C. Gibson. Palgrave Macmillan, Basingstoke 2016, s. 230—244.
Musilová K., Dobrotová I.: Z dějin kontaktů dvou blízkých slovanských jazyků, češtiny a slovenštiny. „Bohemistyka” 2012, č. 1, s. 35—60.
Nábělková M.: Rozdelenie a „vzdaľovanie”. Niekoľko pohľadov. W: Česko-slovenská vzájemnost a nevzájemnost. Eds. I. Pospíšil, M. Zelenka. Ústav slavistiky Filozofické fakulty Masarykovy univerzity, Brno 2000, s. 104—112.
Nábělková M.: „Ale v češtině bych to rád taky”. Slovensko-český preklad ako predmet vyjednávania v nternetovej komunikácii. „Jazykovědné aktuality” 2007, č. 44, s. 54—78.
Nábělková M.: Slovenčina a čeština v kontakte. Pokračovanie príbehu. Veda, vydavateľstvo SAV. Jazykovedný ústav Ľ. Štúra SAV — Filozofická fakulta Univerzity Karlovy v Praze, Bratislava—Praha 2008.
Nabělková M.: Cudzí jazyk? Rozptyl nazerania na vzájomný vzťah slovenčiny a češtiny v súčasnomspoločenskom diskurze. W: Visegrad — Terra Interculturalis. Ed. V. Sklaský. Slovensko-český klub s podporou visegrádskeho fondu, Praha 2009, s. 67—88.
Nábělková M.: Česko-slovenský jazykový kontakt. W: Nový encyklopedický slovník češtiny. Eds. P. Karlík, M. Nekula, J. Pleskalová. 2016. https://www.czechency.org/slovnik/%C4%8CESKO-SLOVENSK%C3%9D%20JAZYKOV%C3%9D%20KONTAKT [dostęp: 5.06.2024].
Nábělková M.: The Czech-Slovak Communicative and Dialect Continuum: With and Without a Border. W: The Palgrave Handbook of Slavic Languages, Identities and Borders. Eds. T. Kamusella, M. Nomachi, C. Gibson. Palgrave Macmillan, Basingstoke 2016, s. 140—184.
Nábělková M.: Biliterárnosť, bilingvizmus a „prílohové slovníčky” ako textová lexikografická opora v českom a slovenskom literárnom priestore. „Slovenská literatúra” 2020, č. 67, s. 11—35.
Passia R.: Pahýľ alebo výhonok. Slovenská literatúra v Česku. „Advojka.cz” 2007, č. 26. https://www.advojka.cz/archiv/2007/26/pahyl-alebo-vyhonok [dostęp: 13.02.2024].
Pátková J.: Reflexe slovenské literatury v českém prostředí po roce 2000. W: K teoretickým a praktickým aspektom slovenskej literárnej kritiky po roku 2000. FF PU v Prešove, Prešov 2019, s. 181—194.
Pokorný M.: Spoločenství české a slovenské literatury v současné fázi meziliterárního procesu. Trilogie Marie Mujmanové a Vladimíra Mináče. W: Osobitné medziliterárne spoločenstvá 3. Eds. D. Ďurišin et al. Veda, Bratislava 1991, s. 171—192.
Pražák A.: Poslovenšťovat? Počešťovat?. „Časopis učené společnosti Šafaříkovy v Bratislavě” 1928, č. 1—2, s. 217—219.
Přibáň M., Košnarová V., Přibáňová A.: Slovník české literatury. 2013. Hasło: Odeon. https://slovnikceskeliteratury.cz/showContent.jsp?docId=1362 [dostęp: 16.02.2024].
Simeoni D.: The Pivotal Status of the Translator’s Habitus. „Target” 1998, no. 1 (10), s. 1—39.
Šisler P.: Vztahy se slovenskou literaturou. W: Dějiny české literatury 1945—1989. Eds. P. Janoušek et al. T. I. Academia, Praha 2007—2008, s. 96—110.
Šisler P.: Vztahy se slovenskou literaturou. W: Dějiny české literatury 1945—1989. Eds. P. Janoušek et al. T. III. Academia, Praha 2007—2008, s. 98—106.
Viala A.: The Theory of the Literary Field and the Situation of the First Modernity. „Paragraph” 2006, no. 29, s. 80—93.
Vorderobermeier G.M.: Remapping Habitus in Translation Studies. Rodopi—Brill, Amsterdam—New York 2014.
Zákon Národnej rady Slovenskej republiky z 15. novembra 1995 o štátnom jazyku Slovenskej republiky 270/1995 Z. z. (Ustawa z dnia 15 listopada 1995 o języku państwowym Republiki Słowacji).
Zelenková A.: Medzi vzájomnosťou a neuzajomnostou. Sondy do česko-slovenských a slovensko-českých literárnych vzťahov. Slovanský ústav AV ČR, Filozofická fakulta Univerzity Konšrantína Filozofa v Nitre. Praha—Nitra 2009.
Zvolanekova T.: Brutálna v jemnostiach. O prekladaní slovenskej literatúry. „Advojka.cz” 2023, č. 1. https://www.advojka.cz/archiv/2023/1/brutalna-v-jemnostiach [dostęp: 21.01.2024].
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-3665-5901
JOANNA DERDOWSKA | dr nauk humanistycznych, adiunkt w Instytucie Literaturoznawstwa na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach. Absolwentka socjologii i filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu. Doktorat uzyskała na Uniwersytecie Karola w Pradze. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na obszarach, w których literatura spotyka się z życiem społecznym. Aktualnie pracuje nad zagadnieniami wielojęzyczności. Część swej pracy badawczej poświęciła też problematyce przestrzeni miejskiej. Autorka dwóch monografii: Praskie przemiany. Sacrum i desakralizacja przestrzeni miejskiej Pragi (Kraków 2006) oraz Kmitavá mozaika. Městský prostor a literární dílo (Praha 2011).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
