Prevod in svetovna književnost / Literatura światowa a przekład <i>(tłum. Anna Muszyńska‑Vizintin)</i>
Abstrakt
Translation and World Literature
Compared to the original production within national literary systems, literary translations are traditionally regarded of lesser importance, although it is through translating that the representative works of world literature have been introduced into these very systems (Eysteinsson). The translation is constitutive of world literature, be it understood either as an aggregate of literatures expressed in all the languages of the globe, the canon of “eternal” artworks of humankind, or as the global space of inter-literary relations. The presumed universality of world literature is always already inscribed in particular literary systems through different variants and perspectives articulated by translations, the latter representing the most prominent form of cross -cultural circulation of literature.
Since cultural nationalism saw literature in the standard mother tongue as the pillar of national identity and the main evidence of the nation’s creative originality, literary translations were often discarded as mere derivatives restricted to the realm of cultural consumption. In the first half of the 19 th century, however, the quality and richness of the translation repertoire began to figure also as quasi-international standards for evaluating to what degree the particular “national” language and culture were developed. As early as post-positivist comparatistics, the translation was treated as an important factor of international literary mediation (e.g. Ocvirk), but it is only the late twentieth-century translation studies that raised the reflection on translation to the level of theory enabling to ground a paradigmatic shift of methods for the entire study of literature, in national and comparative literary studies alike (Bassnett, Even-Zohar).
The valorization of translation that is going on since the beginning of the 21st century has been decisively influenced by the global renaissance of Goethe’s Weltliteratur. More than a decade after Ďurišin’s theory of the world literary system and based on the reinterpretations of Goethe’s notion of world literature, a new scholarly paradigm is in full swing that attempts to transcend national literary history, comparative literature, and postcolonialism (Lawall, Casanova, Moretti, Damrosch, etc.). However, the translation was of key importance already in the historical beginnings of the conception of Weltliteratur, with which Goethe aimed at promoting humanist aesthetic cosmopolitanism, creatively reviving national literature and establishing German literature as a new hub of international literary life. The present article focuses on how experiencing translations had formed Goethe’s ideas of circulation and the self-reflection through otherness and how these ideas were recently reinterpreted by Damrosch and Thomsen. Juxtaposing works of various European and “Oriental” literatures (either in the original or in translation), Goethe reflected on his literary and cultural identity and discovered new qualities of his aesthetic experience.
Generally speaking, the translation — because of its position within the asymmetries of the world systems of economy, languages, and literatures — is not only the primary mode of transnational literary circulation and cross-cultural dialogism, but also the relay for the global spread of Western geo-culture and the hegemony of its aesthetic discourse. The possibility of a particular literary text to gain access to the global literary circulation depends, among other factors, on the fact whether the work in question has been produced in a “major” Western language or has been translated in a global language.
Key words: literary translation, world literature, literary systems, comparative literature, Goethe Johann W.
Bibliografia
Arac J. 2002: Anglo‑globalism? “New Left Review” 16 (2002): 35—45.
Auerbach E. 1952: Philologie der Weltliteratur. In: Weltliteratur: Festgabe für Fritz Strich zum 70. Geburtstag. Ur. W. Muschg, F. Strich in E. Staiger. Bern, Francke, 39—50.
Bassnett S. 1993. Comparative Literature: A Critical Introduction. Oxford, Blackwell.
Birus H. 2003. The Goethean Concept of World Literature and Comparative Literature. In: Comparative Literature and Comparative Cultural Studies. Ur. S. Tötösy de Zepetnek . West Lafayette, Indiana, Purdue University Press, 11—22.
Birus H. 2004. Goethes Idee der Weltliteratur. Eine historische Vergegenwärtigung (19.01.2004). “Goethezeitportal. URL”: <http://www.goethezeitportal.de/db/wiss/goethe/birus_weltliteratur.pdf> [Dostop: 6.1. 2012].
Brandes G. 2012: World Literature (1899). In: World Literature: A Reader. Ur. Th. D’haen, C. Domínguez in M. Rosendahl Thomsen. London in New York, Routledge, 23—27.
Casanova P. 1999: La République mondiale des Lettres. Paris, Ed. du Seuil.
D’haen Th. 2012: The Routledge Concise History of World Literature. London in New York, Routledge.
D’haen Th. 2013. Major Histories, Minor Literatures, and World Authors. “CLCWeb: Comparative Literature and Culture” 15.5 (2013): <http://dx.doi.org/10.7771/1481‑4374.2342>
D’haen Th., D. Damrosch in D. Kadir, ur. 2012. The Routledge Companion to World Literature. London in New York, Routledge.
D’haen Th., C. Domínguez in M. Rosendahl Thomsen , ur. 2012. In: World Literature: A Reader. London in New York, Routledge.
Damrosch D. 2003: What Is World Literature? Princeton, Princeton University Press.
Damrosch D., ur. 2009. Teaching World Literature. New York, The Modern Language Association of America.
Domínguez C. 2013: Rokopis.
Ďurišin D. 1992: Čo je svetová literatúra. Bratislava, Obzor.
Eckermann J.P. 1959: Pogovori z Goethejem. Prev. J. Vidmar. Ljubljana, Cankarjeva založba.
Étiemble R. 2012: Do We Have to Revise the Notion of World Literature? (1964). In: World Literature: A Reader. Ur. Th. D’haen , C. Domínguez in M. Rosendahl Thomsen. London in New York, Routledge, 93—103.
Even‑Zohar I. 1990: Polysystem Studies = Poetics Today 11.01 (1990).
Eysteinsson Á. 2006: Notes on World Literature and Translation. In: Angles on the English‑Speaking World. Vol. 6: Literary Translation: World Literature or ‘Worlding’ Literature. Ur. I. Klitgård. Copenhagen, Museum Tusculanum Press, University of Copenhagen, 11—24.
Friederich W.P. 2012: The Integrity of Our Planning (1960). In: World Literature: A Reader. Ur. Th. D’haen, C. Domínguez in M. Rosendahl Thomsen. London in New York, Routledge, 74—82.
Goethe J.W., von. 1963: Schriften zur Kunst. Schriften zur Literatur. Maximen und Reflexionen. In: Mit Anmerkunegen versehen von Herbert von Einem und Hans Joachim Schrimpf, Textkritisch durchgesehen von Werner Weber und Hans Joachim Schrimpf. 5. Izd. Hamburg, Ch. Wegner. (Goethes Werke, Hamburger Ausgabe; Bd. 12).
Goethe J.W., von. 1998: Učna leta Wilhelma Meistra. 2 zv. Prev. in sprem. beseda Š. Vevar. Ljubljana, Mladinska knjiga.
Juvan M. 2012: Prešernovska struktura in svetovni literarni sistem. Ljubljana, LUD Literatura.
Juvan M. 2013: Worlding Literatures between Dialogue and Hegemony. “CLCWeb: Comparative Literature and Culture” 15.05 (2013): <http://dx.doi.org/10.7771/1481‑4374.2343>
Koch M. 2002: Weimaraner Weltbewohner: Zur Genese von Goethes Begriff ‘Weltliteratur’. Tübingen, Niemeyer.
Kundera M. 2012: »Die Weltliteratur« (2005). In: World Literature: A Reader. Ur. Th. D’haen, C. Domínguez in M. Rosendahl Thomsen. London in New York, Routledge, 289—300.
Lawall S., ur. 1994: Reading World Literature: Theory, History, Practice. Austin, U Texass Press.
Loriggio F. 2004: Disciplinary Memory as Cultural History: Comparative Literature, Globalization, and the Categories of Criticism. “Comparative Literature Studies” 41.01 (2004): 49—79.
Mani Bala Venkat. 2012. Bibliomigrancy: Book Series and the Making of World Literature. The Routledge Companion to World Literature. Ur. Th. D’haen, D. Damrosch in D. Kadir. London in New York, Routledge, 283—296.
Moretti F. 2000: Conjectures on World Literature. “New Left Review” 1 (januar — februar 2000): 54—68.
Moretti F. 2003: More Conjectures. “New Left Review” 20 (marec — april 2003): 73—81.
Moretti F. 2005: Graphs, Maps, Trees: Abstract Models for a Literary History. London in New York, Verso.
Moretti F. 2011: Grafi, zemljevidi, drevesa in drugi spisi o svetovni literaturi. Izbor, prevod, spremna beseda J. Habja n. Ljubljana, Studia humanitatis.
Ocvirk A. 2010: Teorija primerjalne literarne zgodovine (1936). Druga, elektronska, popravljena izdaja. Ur. L. Vidmar in M. Ogrin. Ljubljana, Inštitut za slovensko literaturo in literarne vede ZRC SAZU: <http://nl.ijs.si:8080/fedora/get/ezmono:tplz/VIEW/>
Pizer J. 2006: The Idea of World Literature: History and Pedagogical Practice. Baton Rouge, Louisiana UP.
Prijatelj I. 1907. Prevodi iz svetovne književnosti. 3. “Ljubljanski zvon” 27 (1907): 250—251.
Sapiro G. 2011. Comparativism, Transfers, Entangled History: Sociological Perspectives on Literature. In: A Companion to Comparative Literature. Ur. A. Behdad in D. Thomas. Chichester, Wiley‑Blackwell, 225—236.
Schamoni W. 2008. »Weltliteratur« — zuerst 1773 bei August Ludwig Schlözer. “Arcadia. Internationale Zeitschrift für Literaturwissenschaft” 43.02 (2008): 288—298.
Schulz H.‑J. in Ph.H. Rhein, ur. 1973. Comparative Literature — The Early Years: An Anthology of Essays. Chapel Hill, N.C., The Univeristy of North Carolina Press.
Spivak Chakravorty G. 2003: Death of a Discipline. New York, Columbia University Press.
Stanovnik M. 2005: Slovenski literarni prevod: 1550—2000. Ljubljana, Založba ZRC, ZRC SAZU [Studia litteraria].
Strich F. 1949: Goethe and World Literature. London, Routledge & Kegan Paul Ltd.
Stritar J. 1955: Zbrano delo. 6. Ur. F. Kobla r. Ljubljana, DZS.
Stritar J. 1956: Zbrano delo. 7. Ur. F. Kobla r. Ljubljana, DZS.
Thomsen Rosendahl M. 2008: Mapping World Literature: International Canonization and Transnational Literatures. New York, Continuum 2008.
Tominšek J. 1905: Kralj Lear. “Ljubljanski zvon” 25 (1905): 376—377.
Tsu Jing. 2012: World Literature and National Literature. The Routledge Companion to World Literature. Ur. Th. D’haen, D. Damrosch in D. Kadir. London, Routledge, 158—168.
Venuti L. 2012: World Literature and Translation Studies. In: The Routledge Companion to World Literature. Ur. Th. D’haen, D. Damrosch in D. Kadir. London, Routledge, 180—193.
Virk T. 2007: Primerjalna književnost na prelomu tisočletja: kritični pregled. Ljubljana, Založba ZRC [Studia litteraria].
Weitz H.‑J. 1987: »Weltliteratur« zuerst bei Wieland. “Arcadia” 22 (1987): 206—208.
Young R. 2012: World Literature and Postcolonialism. In: The Routledge Companion to World Literature. Ur. Th. D’haen, D. Damrosch in D. Kadir. London, Routledge, 213—222.
Zima P.V. 1992: Komparatistik: Einführung in die Vergleichende Literaturwissenschaft. Tübingen, Francke.
ZRC SAZU Ljubljana, Slovenija
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
