Poza granicami schematów. Kilka uwag o polskiej refleksji nad przekładem
Abstrakt
Going beyond schemas. Some remarks on the Polish reflection upon translation
The diversity of Polish voices about translation draws attention to the fundamental problems of translation: 1) the role of the translator in the process of linguistic and cultural transference; 2) the modeling impact of the receiving culture on the target text; 3) respect for the output work and culture in relation to word and text; 4) linguistic and cultural untranslatability; 5) the desire to create a discipline that “would tame” the complex nature of translation in theory and practice. Reflections upon these issues led to interdisciplinary and descriptivity in translation studies.
Currently we are dealing with the situation of the repealing of faithfulness in translation as an impossible and unnecessary task. The voices of Polish translators, among others, growing over the centuries, were confirmed by this theoretical reflection. Researchers have announced it in Polish translatory reflection. They represented different methodological, phenomenological and structuralist-semiotic options (for example, Stefania Skwarczyńska and Edward Balcerzan in the years 1965—1981). In their reflections on translation, an essential role has been played by the adoption of two basic assumptions. The first one concerns the autonomy of a literary work, whereas the other one is about interpretation, that is, its full implementation in the process of reading. Within their borders, they pointed to the inevitability of the gradable identity of translation with respect to the original.
Key words: Polish translatory reflection, identity, transformations of the original, needs of the receiving literature, repealing of fidelity
Bibliografia
Balcerzan E.: Literatura z literatury. Katowice, „Śląsk”, 1998.
Balcerzan E.: Styl i poetyka twórczości dwujęzycznej Brunona Jasieńskiego. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968.
Balcerzan E.: Tłumaczenie jako „wojna światów”. Poznań, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2009.
Barańczak S.: Ocalone w tłumaczeniu. Poznań, Wydawnictwo a5, 1992.
Barańczak S.: Tablica z Macondo. Londyn, „Aneks”, 1990.
Bilczewski T.: Komparatystyka i interpretacja. Kraków, Universitas, 2010.
Bukowski de Bończa P., Heydel M.: Polska myśl przekładoznawcza. Kraków, Wydawnictwo UJ, 2013.
Grosbart Z.: Teoretyczne problemy przekładu literackiego w ramach języków bliskopokrewnych. Łódź, Wydawnictwo UŁ, 1984.
Hejwowski K.: Kognitywno‑komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008.
Hejwowski K., Szczęsna A., Topczewska U.: 50 lat polskiej translatoryki. Warszawa, Uniwersytet Warszawski, Instytut Lingwistyki Stosowanej, 2009.
Hoffman E.: Zagubione w przekładzie. Z angielskiego przeł. M. Roniker. Londyn, „Aneks”, 1995.
Kraskowska E.: Twórczość Stefana Themersona — dwujęzyczność w literaturze. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989.
Kuhn T.S.: Struktura rewolucji naukowych. Tłum. H. Ostromęcka. Posłowie i tłum. J. Nowotniak. Warszawa, Fundacja Aletheia, 2001.
Langacker R.: Gramatyka kognitywna. Tłum. E. Tabakowska et al. Kraków, Universitas, 2009.
Legeżyńska A.: Tłumacz i jego kompetencje autorskie. Warszawa, PWN, 1986 (wyd. II rozszerzone — 1999).
Mała encyklopedia przekładoznawstwa. Red. U. Dąmbska‑Prokop. Częstochowa, Educator, 2000.
O sztuce tłumaczenia. Red. M. Rusinek . Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1955.
Pisarze polscy o sztuce przekładu (1440—1974). Wstęp i komentarze E. Balcerzan (przy wyborze współpracowały A. Jelec‑Legeżyńska, B. Kluth). Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 1977.
Pisarze polscy o sztuce przekładu (1440—2005). Wybór i oprac. E. Balcerzan, E. Rajewska. Poznań, Wydawnictwo Poznańskie, 2007.
Poetyka i stylistyka słowiańska. Red. S. Skwarczyńska. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
Problemy translatoryki i dydaktyki translatorycznej. Red. F. Grucza. Warszawa, Uniwersytet Warszawski, Instytut Lingwistyki Stosowanej, 1986.
Skwarczyńska S.: Przekład i jego miejsce w literaturze i kulturze narodowej. W: O współczesnej kulturze literackiej. Red. S. Żółkiewski, M. Hopfinger. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973, s. 287—330.
Steiner G.: Po wieży Babel. Tłum. O. i W. Kubińscy. Kraków, Universitas, 2000.
Tabakowska E.: Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu. Tłum A. Pokojska. Kraków, Universitas, 2001.
Tabakowska E.: Polish Tradition. W: Routledge Encyclopaedia of Translation Studies. Red. M. Baker. London—New York 1998, s. 523—532.
Współczesne teorie przekładu. Red. P. Bukowsk i, M. Heydel. Kraków, Znak, 2009.
Uniwersytet Śląski, Instytut Filologii Słowiańskiej
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
