Przekład omówiony, czyli o statusie i funkcji paratekstu (na przykładzie serii Biblioteka Duchowości Europejskiej)
Abstrakt
Discussed Translation: On the Status and Function of Paratext in the series Library of European Spirituality
The article discusses the status and function of paratext based on theseries of trans lations titled Biblioteka Duchowości Europejskiej (Library of European Spirituality). The series itself has been initiated by the Polish Paleo-Slavic community and was published more than ten years ago. The article’s authoress refers to the definition and classification of paratext elaborated on by Gérard Genette, which has been applied to considerations over translation studies for a long time and served as the basis for distinguishing strategies selected by translators as well as identifying the reception space. In the discussion on paratext, the role of the author of a translation is also taken into account, especially the issue of his or her presence, namely: the translator’s visibility, intentionality, and subjectivity revealed by his or her choices. The reflection made on paratexts, which regards only one series, does not exploit the complicated matter of the problem — it rather inscribes itself into the broader discussion which seems neither to exhaust the subject nor to provide satisfaction, since it forces the researcher to face the field demanding other explorations and contemplations. Yet even this general or superficial outline of the problem exposes or confirms the academic arrangements concerning usefulness and functionality of paratext in the process of translating literary works from one system to another. The article also postulates that translation should be incorporated in the space of destination culture, which may assure the translator (the secondary author) full reception of their text, thus allowing the translator’s work to come nearer to the primary reception namely, to assimilate to the process occurring in the realm of departure culture.
Keywords: translation, paratext, reception space, translator, series, Library of European Spirituality, Slaviae Orthodoxae
Bibliografia
Brzostowska-Tereszkiewicz T., 2011: Parateksty w przekładzie literaturoznawczym. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17: Parateksty przekładu, s. 217—229.
Brzozowski J., 2001: Czytelnik projektowany w przekładzie: problem paratekstu. W: I. Piechnik, M. Świątkowska, red.: Ślady obecności. Traces d’une présence. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 61—69.
Danek D., 1980: Dzieło literackie jako książka. Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Feliksiak E., 2002: Mowa i milczenie motta. W: K. Handke, red.: Semantyka milczenia 2. Warszawa, Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, s. 87—104.
Genette G., 1982: Palimpsestes: La Littérature au second degré. Paris.
Genette G., 1987: Seuils. Paris.
Genette G., 2014: Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, T. Stróżyński, A. Milecki, przeł. Gdańsk, Słowo / Obraz Terytoria.
Hejwowski K., 2007: Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Henry J., 2000: De l’érudition à l’échec: la note du traducteur. „Meta. Journal des traducteurs / M eta. Translators’ Journal”, 45, 2, s. 228—240.
Hrechorowicz U., 1997: „Przypisy tłumacza: to be or not to be?”. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 3, s. 109—116.
Kovala U., 1996: Translation, Paratextual Mediation and Ideological Closure. „Target. International Journal of Translation Studies”, vol. 8, no. 1, s. 119—147.
Kozak J., 2009: Przekład literacki jako metafora. Między „logos” a „lexis”. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Кuźmina N.А., 1997: Èpigraf v kommunikativnom prostranstve hudožestvennogo teksta. „Vestnik Omskogo Universiteta”, vyp. 2, s. 60—63.
Lalak M., 1994: Słowo kuszące. O perswazyjności tekstu okazjonalnego. W: I. Iwasiów, J. Madejski, red.: Rozgrywanie światów. Formy perswazji w kulturze współczesnej. Szczecin, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, s. 291—300.
Lane Ph., 1994: Les périphéries du texte. Paris.
Loewe I., 2004: Parateksty, pre-teksty czy możliwe para-gatunki? W: D. Ostaszewska, red.: Gatunki mowy i ich ewolucje. Tekst a gatunek. T. 2. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 180—188.
Loewe I., 2007: Gatunki paratekstowe w komunikacji medialnej. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Majkiewicz A., 2007: Wybrane zagadnienia przekładu i ich użyteczność w glottodydaktyce. W: A. Achtelik, J. Tambor, red.: Sztuka czy rzemiosło? Nauczyć Polski i polskiego. Katowice, Gnome, s. 255—263.
Markiewicz H., 2002: Świetność i zmierzch przypisów historycznoliterackich. W: I. Opacki, red. nauk., B. Mazurkowa, współudz.: Dzieło literackie i książka w kulturze. Studia i szkice ofiarowane Profesor Renardzie Ocieczek w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 481—492.
Markiewicz H., 2004: O cytatach i przypisach. Kraków, Universitas.
Mayenowa M.R., 1974: Teoria tekstu a tradycyjne zagadnienia poetyki. W: M.R. Mayenowa, red.: Tekst i język. Problemy semantyczne. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Nida E.A., 2009: Zasady odpowiedniości. A. Skucińska, tłum. W: P. Bukowski, M. Heydel, red.: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Kraków, Znak, s. 51—69.
Ocieczek R., 1990: Rama literacka. W: T. Michałowska, red.: Słownik literatury staropolskiej. Średniowiecze. Renesans. Barok. Wrocław, Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Papadima M., 2011: Głos tłumacza w peritekście jego przekładu: przedmowa, posłowie, przypisy i inne zwierzenia. „Między Oryginałem a Przekładem”, t. 17: Parateksty przekładu, s. 13—31.
Piętkowa R., 2001: Paratekst w tekstach naukowych — informacja i / lub reklama. W: B. Witosz, red.: Stylistyka a pragmatyka. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Piętkowa R., 2004: Paratekstualność w dyskursie naukowym. W: M. Ruszkowski, red.: Wielojęzyczność w perspektywie stylistyki i poetyki. Kielce, Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej, s. 119—134.
Sadzińska E., 2011: Kategoria motta we współczesnym literaturoznawstwie. „Folia Litteraria Rossica”, 4, s. 131—141.
Skibińska E., 2009: O przypisach tłumacza. Wprowadzenie do lektury. W: E. Skibińska, red.: Przypisy tłumacza. Wrocław—Kraków, Księgarnia Akademicka, s. 7—19.
Skwarczyńska S., 1954: Schemat konstrukcyjny dzieła literackiego z aspektu kompozycji. W: S. Skawarczyńska: Wstęp do nauki o literaturze. T. 1, cz. 3. Warszawa, „Pax”.
Soliński W., 2012: Parateksty przekładu literackiego a polikulturowość (zarys problematyki). W: W. Bolecki, E. Kraskowska, red.: Kultura w stanie przekładu. Translatologia — komparatystyka — transkulturowość. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN , s. 333—343.
Sztorc W., 2016: Przypisy tłumacza w świetle teorii literatury hipertekstowej. „Między Oryginałem a Przekładem”, nr 32: Teoria tłumaczenia czy teorie tłumaczeń, s. 122—134.
Tokarz B., 2010: Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Urbanek D., 2006: Egzystencjalne problemy tłumaczenia a ideologizacja postawy tłumaczy. W: P. Fast, P. Janikowski, red.: Dialog czy nieporozumienie? Z zagadnień krytyki przekładu. Katowice—Warszawa—Częstochowa, Wydawnictwo Śląsk, s. 21—36.
Witosz B., 1995: Przypis w tekście literackim jako jeszcze jeden sposób gry z konwencją. W: E. Jędrzejko, R. Piętkowa, red.: Konteksty. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, s. 87—97.
Wojtak M., 2004: Gatunki prasowe. Lublin, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Wojtak M., 2014: O gatunkach wypowiedzi i ich prasowych konkretyzacjach. „Językoznawstwo”, nr 1 (8), s. 95—105.
Venuti L., 1995: The Translator’s Invisibility. A History of Translation. London−New York.
Venuti L., 1999: The Scandals of translation. London.
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Filologii Słowiańskiej
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
