Słowacka proza naturyzmu w polskich przekładach — strategie wyboru i translacji w zmieniającej się perspektywie kulturowej drugiej połowy XX wieku
Abstrakt
Slovak Naturalist Prose in Polish Translations — Strategies for Selection and Translation in the Changing Cultural Perspective of the Second Half of the Twentieth Century
The author of the article analyses Polish translations of the Slovak naturalist prose which is a very interesting phenomenon at the primary horizon and appears to be the most frequently translated into Polish. The author concentrates on the representative translations, strategies for selection and strategies for translation of the naturalism in the changing cultural perspective of the second half of the twentieth century. Historical and cultural situation, historical distance between the originals and their translations has the biggest influence for the selection of the texts but also for the strategies the translators choose during the process of translation. In the perspective of cultural and literature turn in Poland in 1956, the Slovak naturalist prose had the chance to appear in the second horizon but it did not affect recipients and did not have the possibility to impact the development of the receiving literature. The author of the article tries to answer the question why it did not happen.
KEY WORDS: literary translation, Slovak prose of naturizmus, Slovak literature in Polish translation, Margita Figuli, Ľudo Ondrejov, Dobroslav Chrobák, František Švanter
Bibliografia
Balcerzan E., 1998: Literatura z literatury (strategie tłumaczy). Katowice, Wydawnictwo Śląsk, s. 139.
Balcerzan E., 2017: Eksperyment literaturoznawczy: modernizm. W: A. Kluba, M. Rembowska-Płuciennik, red.: (w) sieci modernizmu, historia literatury — poetyka — krytyka. Warszawa, Instytut Badań Literackich PAN, s. 35.
Bassnett S., 2002: Translation Studies. [3rd edition]. New York, Routledge.
Bolecki W., 2013: Modalności modernizmu. Studia. Analizy. Interpretacje. Warszawa, Wydawnictwo Instytutu Badań Literackich PAN .
Bourdieu P., 2001: Reguły sztuki. Geneza i struktura pola literackiego. A. Zawadzki, tłum. Kraków, Universitas.
Čepan O., 1984: Próza naturizmu. W: K. Rosenbaum, red.: Dejiny slovenskej literatúry V. Literatúra v rokoch 1918—1945. Bratislava, Veda, Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied SAV, s. 728—730.
Čepan O., 2002: Lyrizovaná próza. W: Idem: Literárne dejiny a literárna veda. Vyber z diela Oskára Čepana. Zväzok III. Bratislava, Veda, Vydavateľstvo SAV.
Dąmbska-Prokop U., 2012: O tłumaczeniu źle i dobrze. Rzeszów, Wydawnictwo Wiedza i Sztuka.
Even-Zohar I., 2009: Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim. W: P. Bukowski, M. Heydel, red.: Współczesne teorie przekładu. Kraków, Znak.
Gadamer H.G., 1993: Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej. B. Baran, tłum. Kraków, Inter Esse.
Głowiński M., 1977: Style odbioru. Szkice o komunikacji literackiej. Kraków, Wydawnictwo Literackie.
Hejwowski K., 2015: Iluzja przekładu. Katowice, Wydawnictwo Śląsk.
Hermans T., 2015: Narada języków. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Heydel M., 2013: Gorliwość tłumacza. Przekład poetycki w twórczości Czesława Miłosza. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Hierowski Z., 1966: Literatura czeska i słowacka w Polsce Ludowej 1945—1964. Katowice, Wydawnictwo Śląsk.
Januszkiewicz M., 2007: W-koło hermeneutyki literackiej. Warszawa, Wydawnictwo Naukowe PWN.
Jarniewicz J., 2012: Gościnność słowa. Szkice o przekładzie literackim. Kraków, Znak.
Jauss H.R., 1986: Cząstkowość metody estetyki recepcji. W: H. Orłowski, red.: Współczesna myśl w Republice Federalnej Niemiec. Antologia. Warszawa, Czytelnik, s. 167.
Lefevere A., 1992: Translation. History. Culture. A Sourcebook. London—New York, Routledge.
Małczak L., 2013: Croatica. Literatura i kultura chorwacka w Polsce 1944—1989. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Mašková A., 2009: Slovenský naturizmus v časopriestore. H. Kubišová, prel. Bratislava, Spolok slovenských spisovateľov.
Nawrocki W., Sierny T., 1983: Czeska i słowacka literatura piękna w Polsce w latach 1945—1980. Katowice, Wydawnictwo Śląsk.
Piotrowski A., 1972: Literatura słowacka w krytyce polskiej po roku 1945. W: M. Bobrownicka, red.: Związki i paralele literatur polskiej i słowackiej. Wrocław—Warszawa—Kraków—Gdańsk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, s. 222—223.
Popovič A., 1975: Teória umeleckého prekladu. Bratislava, Tatran.
Pound E., 1968: Literary Essays of Ezra Pound. New York, New Directions.
Ricoeur P., 1989: Język, tekst, interpretacja. P. Graff, K. Rosner, tłum. Warszawa, Państwowy Instytut Wydawniczy.
Sedlák I., 2009: Dejiny slovenskej literatúry II. Martin, Bratislava, Matica slovenská, LIC .
Skwarczyńska S., 2013: Przekład i jego miejsce w literaturze narodowej. W: P. de Bończa Bukowski, M. Heydel, red.: Polska myśl przekładoznawcza. Kraków, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, s. 122.
Spyrka L., 2016: Dramat słowacki w Polsce. Przekład w dialogu kultur bliskich. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Steiner G., 2000: Po wieży Babel. Problemy języka i przekładu. O. i W. Kubińscy, tłum. (na podstawie wyd. 3.). Kraków, Universitas.
Števček J., 1973: Lyrizovaná próza. Bratislava, Tatran.
Števček P., 2002: Podľa vzoru človek. Bratislava, Slovenský spisovateľ.
Šmatlák S., 1999: Dejiny slovenskej literatúry. T. 2. Bratislava, Národné literárne centrum.
Šútovec M., 2005: Mýtus a dejiny v próze naturizmu. Bratislava, Literárne informačné centrum.
Tokarz B., 2006: Przekład w dialogu międzykulturowym. W: P. Fast, P. Janikowski, red.: Dialog czy nieporozumienie. Z zagadnień krytyki przekładu. Katowice, Wydawnictwo Śląsk.
Tokarz B., 2010: Spotkania. Czasoprzestrzeń przekładu artystycznego. Katowice, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Torop P., 2008: Historia przekładu. W: P. Ricoeur, P. Torop: O tłumaczeniu. T. Swoboda, S. Ulaszek, tłum. Gdańsk, Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
Venuti L., 2009: Przekład, wspólnota, utopia. M. Heydel, tłum. W: P. Bukowski, M. Heydel, red.: Współczesne teorie przekładu. Antologia. Kraków, Znak.
Zarek J., 2002: O polsko-słowackich związkach literackich po roku 1918. W: H. Mieczkowska, J. Hvišč, red.: Polsko-słowackie stosunki po roku 1918 — Slovensko-poľské vzťahy po roku 1918. Wrocław, Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych, Uniwersytet Wrocławski.
University of Silesia in Katowice
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
