Wspólnototwórczy wymiar przekładu. Casus XXI-wiecznych przekładów górnośląskich / Community-Creating Function of Translation Case of Twenty-First-Century Translations into Upper-Silesian
Abstrakt
Existence of Upper-Silesian ethic minority has been confirmed by two national censuses carried out in the years 2002 and 2011. It is also the largest minority residing in the territory of the Republic of Poland. However, the Polish state does not recognize the existence of Upper Silesians in legal terms. At the same time, for Upper Silesians themselves the struggle for recognition of their culture, language and community is a serious matter. In the present article the author discusses the role of creating and strengthening Upper-Silesian community played by culture, especially by literature and literary translation.
Słowa kluczowe
Upper-Silesia; community; minority language; subversion; struggle for acceptance; power
Bibliografia
Álvarez R., Carmen-África Vidal M., 1996: Translating: A Political Act. W: R. Álvarez, M. Carmen-África Vidal, eds.: Translation, Power, Subversion. Clevedon, Multilingual Matters LTD, s. 1—9.
Anderson B., 1997: Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu. S. Amsterdamski, przeł. Warszawa, Fundacja im. Stefana Batorego—Kraków, Znak.
Belmar G., 2017: The Role of Translation in the Revitalization Process of Minority Languages: the Case of Basque. „Darnioji daugiakalbystė / Sustainable Multilingualism”, no. 10, s. 36—54.
Bilczewski T., 2014: Imagi-natio. Przekład a wspólnota wyobrażona. „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Literacka”, nr 23, s. 63—77.
Bjork J., Kamusella T., Wilson T., Novikov A., eds., 2016: Creating Nationality in Central Europe, 1880—1950. Modernity, Violence and (Be)longing in Upper Silesia. New York, Routledge.
Castro O., Mainer S., Page S., 2017: Introduction: Self-Translating, from Minorisation to Empowerment. W: O. Castro, S. Mainer, S. Page, eds.: Self-Translation and Power: Negotiating Identities in European Multilingual Contexts. London, Palgrave Macmillan, s. 1—22.
Chakravarty J., ed., 2003: Indian Writing in English. Perspectives. New Delhi, Atlantic Publishers.
Cole A., Harguindéguy J.-B.P., eds., 2014: The Politics of Ethnolinguistic Mobilization in Europe. Language Matters. New York, Routledge.
Czesak A., 2012: Kompetencje tłumaczy na język śląski. W: M. Piotrowska, A. Czesak, A. Gomola, S. Tyupa, red.: Kompetencje tłumacza. Tom dedykowany prof. dr hab. Elżbiecie Tabakowskiej. Kraków, Tertium, s. 159—166.
Czesak A., 2015: Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny. Kraków, Księgarnia Akademicka.
Czesak A., Kąś J., Koziara S., Przybylska R., Przyczyna W., Synowiec H., Włodyga P., Wróbel R., 2006: Uwagi o współczesnych przekładach Biblii na język polski. „Ruch Biblijny i Teologiczny”, nr 2, s. 144—154.
Dołowy-Rybińska N., 2011: Języki i kultury mniejszościowe w Europie: Bretończycy, Łużyczanie, Kaszubi. Warszawa, Wydawnictwo UW.
Drong L., 2013: Post-Traumatic Realism: Representations of History in Recent Irish Novels. W: E. Łukaszyk, K. Chruszczewska, eds.: Colloquia Humanistica. Vol. 2: Minor Languages, Minor Literatures, Minor Cultures. Warsaw, Institute of Slavic Studies Polish Academy of Science, s. 19—35.
Even-Zohar I., 2009: Miejsce literatury tłumaczonej w polisystemie literackim. M. Heydel, przeł. W: M. Heydel, P. Bukowski, red.: Antologia teorii przekładu literackiego. Kraków, Znak, s. 197—203.
Geisler R., 2015: Fenomen śląskiej etniczności jako postkolonialna emancypacja. „Pogranicze. Polish Borderlands Studies”, t. 3, nr 2, s. 105—116.
Gerlich M.G., 2010: „My, prawdziwi Górnoślązacy…”. Studium etnologiczne. Warszawa, Wydawnictwo DiG.
Gladkova H., 2008: Identifikace jazyka jako obraz identifikace národa (symboly, nástroje, postoje a realita). W: S. Gajda, red.: Tożsamość a język w perspektywie slawistycznej. Opole, Wydawnictwo UO, s. 97—114.
Hofmański W., 2015: Język — tożsamość — komunikacja. „Slavia Occidentalis”, t. 72 (1), s. 27—37.
Houston M., Kramarae Ch., 1991: Speaking from Silence: Methods of Silencing and of Resistance. „Discourse and Society”, vol. 2, no. 4, s. 387—399.
Juvan M., 2014: Literatura światowa a przekład. A. Muszyńska-Vizintin, przeł. „Przekłady Literatur Słowiańskich”, t. 5, nr 1, s. 36—38.
Kamusella T., 2013: The Silesian Language in the Early 21st Century: A Speech Community on the Rollercoaster of Politics. „Die Welt der Slaven”, no. 58 (1), s. 1—35.
Klekot E., 2014: Samofolkloryzacja. Współczesna sztuka ludowa z perspektywy krytyki postkolonialnej. „Kultura Współczesna”, nr 1, s. 86—99.
Michna E., 2008: Śląskie i karpackorusińskie dylematy tożsamościowe. Aspiracje narodowe śląskich i karpackorusińskich liderów etnicznych. Próba analizy porównawczej. W: A. Sakson, red.: Ślązacy, Kaszubi, Mazurzy i Warmiacy — Między polskością a niemieckością. Poznań, Instytut Zachodni, s. 415—435.
Michna E., 2014: Odrębność językowa małych grup etnicznych i jej rola w procesach walki o uznanie oraz polityce tożsamości. Analiza porównawcza sytuacji Rusinów Karpackich i Ślązaków. „Studia Humanistyczne AGH”, t. 13 (3), s. 115—130.
Michna E., 2015: Pomiędzy odzyskiwaniem pamięci a „odpominaniem”. II wojna światowa i Tragedia Górnośląska w narracjach dążących do emancypacji liderów śląskich. „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, t. 43, z. 1, s. 1—12.
Momot A., 2016: Gwara śląska jako tworzywo językowe „tłumaczeń” literatury światowej. „Socjolingwistyka”, t. 30, s. 61—71.
Myśliwiec M., 2013: Ślōnskŏ godka — przaśny folklor czy język regionalny? „Przegląd Prawa Konstytucyjnego”, nr 3, s. 99—120.
Oslislo-Piekarska Z., 2015: Nowi Ślązacy. Miasto — dizajn — tożsamość. Katowice, ASP.
Patrick D., 2010: Language Dominance and Minorization. W: J. Jaspers, J.-O. Östman, J. Verschueren, eds.: Society and Language Use. Amsterdam, John Benjamins Publishing Company, s. 176—191.
Pospiszil K., 2018: Literatury przepływów? Kilka uwag o literaturach etnolektalnych. „Anthropos?”, nr 27, s. 137—151.
Read P., 1994: Post-Colonialism and the Native Born. „Canadian Journal of Native Studies”, vol. 14, no. 2, s. 377—390.
Sadana R., 2012: English Heart, Hindi Heartland. The Political Life of Literature in India. Los Angeles, UC Press.
Siuciak M., 2012: Czy w najbliższym czasie powstanie język śląski? „Poznańskie Studia Polonistyczne. Seria Językoznawcza”, t. 19, z. 2, s. 31—44.
Smith A.D., 2009: Etniczne źródła narodów. M. Głowacka-Grajper, przeł. Kraków, Wydawnictwo UJ.
Szmeja M., 2017: Śląsk — bez zmian (?). Ludzie, kultura i społeczność Śląska w perspektywie postkolonialnej. Kraków, Nomos.
Szul R., 2012: Kwestia językowa w dziejach. Zarys problematyki. „Studia z Geografii Politycznej i Historycznej”, t. 1, s. 69—94.
Szul R., 2014: Kwestia językowa a kształtowanie się politycznej mapy Europy i świata. Tendencje ogólne i najnowsze zmiany. „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Socio-Oeconomica”, nr 17, s. 31—62.
Wicherkiewicz T., 2011: Języki regionalne w Europie Środkowo-Wschodniej — nowa jakość w polityce językowej, nowy wymiar tożsamości. „Język, Komunikacja, Informacja”, nr 6, s. 71—78.
Wilson T.M., Donnan H., 2005: Territory, Identity and the Places In-Between. Culture and Power in European Borderlands. W: T.M. Wilson, H. Donnan, eds.: Culture and Power and the Edges of the State. National Support and Subversion in European Border Regions. Münster, LIT Verlag, s. 1—30.
Wyderka B., 2004: Język, dialekt czy kreol? W: L.M. Nikjowski, red.: Nadciągają Ślązacy. Czy istnieje narodowość śląska? Warszawa, Scholar, s. 187—215.
University of Silesia in Katowice Polska
https://orcid.org/0000-0001-7622-5394
doktor, adiunkt w Katedrze Literatury Porównawczej Uniwersytetu Śląskiego; badaczka literatur pogranicza oraz literatur regionalnych w Europie Środkowej. Zajmuje się przede wszystkim pograniczem polsko-czeskim oraz literaturą górnośląską. Do jej innych zainteresowań naukowych należą: geokrytyka, geopoetyka, regionalizm, literatury mniejszości kulturowych, etnicznych i narodowych, kwestie tożsamości kulturowej. Autorka między innymi książki Swojskość i utrata. Obraz Górnego Śląska w polskiej i czeskiej literaturze po 1989 roku (2016) oraz artykułów publikowanych między innymi w „Bohemistyce”, „Postscriptum Polonistycznym”, „Studia Slavica”, „Roczniku Komparatystycznym” oraz w monografiach wieloautorskich; współredaktorka między innymi: dwóch tomów serii Polonistyka na początku XXI wieku. Diagnozy — koncepcje — perspektywy (t. 1: Literatura polska i perspektywy nowej humanistyki, t. 2: Literatura (i kultura) polska w świecie) (2018), tomu Adaptacje III. Implementacje, konwergencje, dziedziczenie (2018), publikacji Barańczak. Postscriptum (2016).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
