Humanizm europejski a świadomość narodowa. Przemyślenia literaturoznawcy
Abstrakt
Thinking in national categories is rooted in man’s and woman’s nature as a „communitarian animal“ who is permanently producing collective community imaginations. It can be found a long time before the French Revolution and acquires astonishing strength in the 15th and 16th Centuries, implying denomination quarrels and linguistic questions (Latin and vernacular). Italian humanist writings challenge colleagues in Germany and Poland to develop their own nation centred programmes of historiography, in which Tacit’s Germania and Miechovita’s Sarmatia constitute analogous points of reference (H.-J. Bömelburg). The evident arbitrariness inherent to some of these nation centred writings reflects the principally imaginary or „intentional“ (Ingarden) character of any communitarian consciousness. This does however not diminish the real historical impact of national consciousness, nor the importance of the cultural and moral universe connected with it – despite the crisis of traditional authorities, hierarchies and values we have to deal with in actual Europe and the world.
Słowa kluczowe
European Humanism; national consciousness; imagined communities; Latin and vernacular languages; humanist historiography
Bibliografia
Anderson B., 1983, Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism, London. [Wyd. pol.: Anderson B., 1997, Wspólnoty wyobrażone: rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, tłum. Amsterdamski S., Kraków].
Becanus I.G., 1569, Origines Antwerpianae, siue Cimmeriorum becceselana nouem libros complexa. http://www.mdznbnresolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb10174065-6; [dostęp: 17.09.2012].
Bellay, du, J., 1549, La Deffence, et Illustration de la Langue Francoyse, Paris. Tekst w pisowni hybrydycznej: http://fr.wikisource.org/wiki/Défense_et_illustration_de_la_langue_française [dostęp: 17.09.2012].
Blondus F., 2010, Biondo Flavio’s Italia illustrata, transl. by Castner C.J., part 1, Binghamton NY.
Bömelburg H.-J., 2006: Frühneuzeitliche Nationen im östlichen Europa: das polnische Geschichtsdenken und die Reichweite einer humanistischen Nationalgeschichte (1500–1700), Wiesbaden.
Celtis K., [ok. 1500]: Taciti Cornelii De origine et situ Germanorum liber, s.l. [Wiedeń], s.a. [1498–1502], [w tej samej pozycji jako dodatki autorstwa samego Celtisa następują:] C[onradi]C[eltis] De situ et moribus Germanie additiones, http://nbnresolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb00002452-2 [dostęp: 17.09.12].
Celtis K., 1502, Conradi Celtis Protvcii Primi Inter Germanos Imperatoriis Manibvs Poete Lavreati Qvatvor Libri Amorvm Secvndvm Qvatvor Latera Germanie Feliciter incipivnt, Noribergae 1502 http://gatewaybayern.de/VD16+C+1911 [dostęp: 17.09.2012].
Celtis K., 2008, Oden / Epoden / Jahrhundertlied. Libri Odarum quattuor, cum Epodo et Saeculari Carmine (1513), übersetzt und herausgegeben von Eckart Schäfer, Tübingen.
Gellner E., 1983, Nations and Nationalism, Oxford.
Helmchen A., 2005, Die Entstehung der Nationen im Europa der frühen Neuzeit, Bern.
Hirschi C., 2012, The Origins of Nationalism. An Alternative History from Ancient Rome to Early Modern Germany, Cambridge.
Hobsbawm E., Ranger T., 1983, The invention of Tradition, Cambridge.
Janion M., 2007, Niesamowita słowiańszczyzna: fantazmaty literatury, Kraków.
Konstantinović Z., Rinner F., 2003, Eine Literaturgeschichte Mitteleuropas, Innsbruck.
Krebs Ch.B., 2005, Negotatio Germaniae. Tacitus’ Germania und Enea Silvio Piccolomini, Giannantonio Campano, Conrad Celtis und Heinrich Bebel, Göttingen.
Müller M., 2001, Die „Germania generalis“ des Conrad Celtis, Tübingen.
Münkler H., 1998, Nationenbildung: die Nationalisierung Europas im Diskurs humanistischer Intellektueller; Italien und Deutschland, Berlin.
Petrarca F., 1989, Canzoniere [italienischdeutsch], Basel.
Piccolomini A.S., 2001, Enee Silvii Piccolominei postea Pii PP. II, De Evropa. Ed. commentarioque instruxit Adrianvs van Heck, Città del Vaticano.
Piccolomini A.S., 2005, Historia Bohemica; herausgegeben von Josef Hejnic und Hans Rothe, Band I–III, Köln 2005 (Bausteine zur slavischen Philologie und Kulturgeschichte: Reihe B, Editionen; N.F. 20, 1–3). [Pierwodruk utworu z 1475 r. dostępny jest pod http://nbnresolving.de/urn/resolver.pl?urn=urn:nbn:de:bvb:12-bsb00069227-5].
Piccolomini A.S., 1496: De ritu, situ, moribus et condicione Theutonie descriptio, Lipsk (cyt. za C.B. Krebs 2005, s. 119, przyp. 17).
Shrank C., 2004, Writing the Nation in Reformation England 1530–1580, Oxford.
Stevin S., 1586, Beghinselen der weegconst [Zasady sztuki budowania dróg], Leyden 1586, http://adcs.home.xs4all.nl/stevin/begin/vytspraeck.html [dostęp:17.09.2012 r.].
Stierle K., 2003, Francesco Petrarca. Ein Intellektueller im Europa des 14. Jahrhunderts, München.
Tacitus C., 1470, Libellus de Germanorum populis, Dialogus de oratoribus, denique Vita Julii Agricolae, Wenecja.
Zientara B., 1981, Nationale Strukturen des Mittelalters. Ein Versuch zur Kritik der Terminologie des Nationalbewußtseins unter besonderer Berücksichtigung osteuropäischer Literatur, „Saeculum“ nr 32, s. 301–316.
prof., Uniwersytet we Fryburgu, Szwajcaria. Szwajcaria
Polonista, rusycysta, komparatysta, teoretyk literatury, tłumacz z literatury polskiej (i innych). Był do emerytury w 2007 r. profesorem zwyczajnym slawistyki w Uniwersytecie we Fryburgu (Szwajcaria), na językowym pograniczu francusko-niemieckim. Obecnie stara się skoncentrować na twórczości Kochanowskiego, Kniaźnina i Norwida. Jest członkiem honorowym Towarzystwa Literackiego im. A. Mickiewicza, Polskiego PEN klubu i PAU, dr. h.c. UO. Jest poza tym w stałym kontakcie z różnymi innymi ośrodkami w Polsce (UAM, UJ, UG, UW, UKSW, UWr, UMCS, KUL) i w Paryżu.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
