Między literackością a podmiotowością. Nowy wymiar „skażenia” polskiego reportażu (na przykładzie Zapisków na biletach Michała Olszewskiego)
Abstrakt
The purpose of this article is to redefine the category of “contamination”, entrenched in the tradition of literary reportage. Due to the process of genre blurring, the original meaning of the term (the one connected with the presence of creational elements in the reporter’s writings) has now been replaced by a more complex definition. The author creates the hypothesis that the “contamination” of contemporary reportage is caused also by the increase of subjective and emotional factors in journalistic narration. To illustrate this assumption, the article provides an analysis of the book Zapiski na biletach. Written by the Polish reporter Michał Olszewski the book serves as an example of genetic changes of the reportage convention.
Słowa kluczowe
contemporary Polish reportage; literariness; subjectiveness; genre blurring; literary genetics
Bibliografia
Balcerzan E., 1999, Nowe formy w pisarstwie i wynikające stąd porozumienia, w: Kozielecki J., red., Humanistyka przełomu wieków, Warszawa.
Bańkowska E., 2003, Esej – projekcja świadomości, w: Bańkowska E., Mikołajczuk A., red., Praktyczna stylistyka nie tylko dla polonistów, Warszawa.
Bartoszyński K., 1998, O fragmencie, w: Markiewicz H., red., Problemy teorii literatury, Seria 4, Wrocław.
Czermińska M., 2000, Autobiograficzny trójkąt. Świadectwo, wyznanie i wyzwanie, Kraków.
Eliade M., 2008, Święta przestrzeń a sakralizacja świata, w: Eliade M., Sacrum a profanum. O istocie sfery religijnej, Warszawa.
Galay J.L., 1978, Problemy dzieła fragmentarycznego: Valéry, przeł. Labuda A., „Pamiętnik Literacki”, z. 4.
Gierula M., Szostok P., red., 2012, Konwergencja mediów masowych i jej skutki dla współczesnego dziennikarstwa, t. 2, Katowice.
Kaliszewski A., 1999, Poezja faktu. Wpływ gatunków dziennikarskich na gatunki literackie na przykładzie liryki współczesnej, w: Furman W., Wolny-Zmorzyński K., red., Poetyka i pragmatyka gatunków dziennikarskich, Rzeszów.
Krzyżanowski J., 1984, Misterium, w: Krzyżanowski J., red., Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, t. 1, A–M, Warszawa.
Merleau-Ponty M., 2001, Fenomenologia percepcji, Warszawa.
Mlekodaj A., 2011, Gawęda, felieton, opowiadanie? – dylematy genologiczne na pograniczu dyskursów, w: WolnyZmorzyński K., Furman W., Snopek J., red., Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa, Warszawa.
Nycz R., 1984, Współczesne sylwy wobec instytucji literatury, w: Nycz R., Sylwy współczesne. Problem konstrukcji tekstu, Wrocław.
Nycz R., 2000, „Cytaty z rzeczywistości”. Funkcje wiadomości prasowych w literaturze, w: Nycz R., Tekstowy świat. Poststrukturalizm a wiedza o literaturze, Kraków.
Nycz R., 2001, Literatura jako trop rzeczywistości. Poetyka epifanii w nowoczesnej literaturze polskiej, Kraków.
Olszewski M., 2010, Zapiski na biletach, Warszawa.
Sawicki S., 1981, Sacrum w literaturze, w: Sawicki S., Poetyka. Interpretacja. Sacrum, Warszawa.
Sendyka R., 2006, Nowoczesny esej. Studium historycznej świadomości gatunku, Kraków.
Urbaniak P., 2011, Literackość w twórczości współczesnych polskich reportażystów, w: WolnyZmorzyński K., Furman W., Snopek J., red., Mistrzowie literatury czy dziennikarstwa, Warszawa.
Wolny-Zmorzyński K., 2000, Reportaż, w: Bauer Z., Chudziński E., red., Dziennikarstwo i świat mediów, Kraków.
dr, Katedra Międzynarodowych Studiów Polskich, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Polska. Polska
https://orcid.org/0000-0002-2910-4554
Absolwentka filologii polskiej na Uniwersytecie Śląskim oraz dziennikarstwa i komunikacji społecznej na Uniwersytecie Wrocławskim. Recenzentka działu „Książki” na portalu Wirtualna Polska. Jej zainteresowania badawcze koncentrują się wokół poetyki reportażu literackiego, przeobrażeń współczesnego środowiska medialnego i najnowszej refleksji genologicznej. Obroniła rozprawę doktorską na temat zagranicznej recepcji polskiej twórczości reportażowej.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
