Tygrys: gnoza polityczna
Abstrakt
The article is dedicated to Czesław Miłosz's essay Tiger, analysing the heterodox discourses that it contains, especially the political gnosis. The author analyses the connections between such discourses and the notions of deep crisis of European culture, showing also how Miłosz solved the dialectic argument with his friend Tadeusz Juliusz Kroński, a Hegelian philosopher. Miłosz's solution enabled him to give up both Gnostic catastrophism and a temptation of hermetic utopia by Kroński. Towards the end of the essay the history of mankind regains its value and it is being reintegrated as a history of Salvation.
Słowa kluczowe
Czesław Miłosz; political gnosis; Hegelianism; Tadeusz Kroński
Bibliografia
Adorno T.W., Horkheimer M., 1994, Dialektyka oświecenia, tłum. M. Łukasiewicz, przekład przejrzał i posłowiem opatrzył M.J. Siemek, Warszawa (wyd. I 1944, Nowy Jork).
Biedermann H., 1986, Das verlorene Meisterwort. Bausteine zu einer Kultur – und Geistesgeschichte des Freimaurertums, Wien et al.
Brzeczko J., 2010, Poglądy historiozoficzne pisarzy z kręgu „Kultury paryskiej”. Przezwyciężenie katastrofizmu – odrzucenie mesjanizmu, Lublin.
Brzozowski S,. 1913, Pamiętnik, Lwów. Cyt. wg reprintu 1985, Kraków.
Bocheński J.M., 1994, Podręcznik mądrości świata tego, Kraków.
Eco U., 1992, Die Grenzen der Interpretation, München–Wien 1992 (wyd. I 1990, Mediolan).
Eliade M., 1983, Geschichte der religiösen Ideen. Band III/I: Von Mohammed bis zum Beginn der Neuzeit, Freiburg et al.
Fiut A., 1987, Moment wieczny. Poezja Czesława Miłosza, Paryż.
Fiut A., 2003, W objęciach Tygrysa, w: Fiut A., W stronę Miłosza, Kraków.
Garewicz J., 1995, Kroński i jego filozofia dziejów, w: Skoczyński J., red., Kołakowski i inni, Kraków.
Gibbon E., 1995, Zmierzch Cesarstwa Rzymskiego, t. 1–2, Warszawa (angielski oryginał ukazywał się w latach 1776–1788).
Groh D., 1988, Russland im Blick Europas. 300 Jahre historischer Perspektiven, Frankfurt am Main (wyd. I ukazało się pod tytułem Russland und das Selbstverständnis Europas. Ein Beitrag zur europäischen Geschichte, Heidelberg 1960).
Hansen-Löve A., 1982, Die ‘Realisierung’ und ‘Entfaltung’ semantischer Figuren zu Texten, w: Wiener Slawistischer Almanach 10.
Hansen-Löve A., 1996a, Diskursapokalypsen: Endtexte und Textenden. Russische Bespiele, w: Sierle K., Warning R., red., Das Ende. Figuren einer Denkform, München.
Hansen-Löve A., 1996b, Allgemeine Häretik, russische Sekten und ihre Literarisierung in der Moderne, in: Wiener Slawistischer Almanach, Sonderband 41: Orthodoxien und Häresien in den slavischen Literaturen.
Hansen-Löve A., 2003, Hermetik vs. Häretik: Heterodoxien, w: Greber E., Menke B., red., Manier – Manieren – Manierismen, Tübingen.
Herling-Grudziński G., 1991, Roztopy, cyt. wg Kudelski Z., Pielgrzym świętokrzyski, Lublin (tekst opublikowany po raz pierwszy w 1956 roku).
Herwig H.J., 1984, Psychologie als Gnosis – C.G. Jung, w: Taubes J., red., Religionstheorie und politische Theologie, Bd. 2: Gnosis und die Politik, München.
Janion M., 2000, Kroński-Miłosz. Epizod z dziejów myśli i poezji, w: Janion M., Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa.
Jonas H., 1999, Gnosis. Die Botschaft eines fremden Gottes, Frankfurt am Main und Leipzig (wyd. I Boston 1958).
Kołakowski L., 2000, Główne nurty marksizmu, t. 1, Poznań.
Lotman J., 1998, Kultura i eksplozja, Warszawa.
Mencwel A., 1999a, Progresizm integralny, „Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej”, 44.
Mencwel A., 1999b, Dawne granice są nieaktualne. Z profesorem Andrzejem Mencwelem rozmawia Krzysztof Lubczyński, „Bez dogmatu”, 41.
Miłosz C., 1962, Człowiek wśród skorpionów, Paryż.
Miłosz C., 1984, Historia literatury polskiej do roku 1939, Kraków (wyd. I 1969, Barclay et al.).
Miłosz C., 1998a, Traktat moralny. Traktat poetycki. Lekcja literatury z Czesławem Miłoszem, Aleksandrem Fiutem i Andrzejem Franaszkiem, Kraków.
Miłosz C., 1998b, Zaraz po wojnie. Korespondencja z pisarzami 1945–1950, Kraków.
Miłosz C., 2000, Dzieła zebrane. Człowiek wśród skorpionów. Studium o Stanisławie Brzozowskim, Kraków.
Miłosz C., 2002, Dzieła zebrane. Wiersze, t. 2, Kraków.
Tischner Ł., 2001, Sekrety manichejskich trucizn. Miłosz wobec zła, Kraków.
Schmid W., 1986, Der Textaufbau in den Erzählungen Dostoevskijs, Amsterdam.
Vardy P., Grosch P., 1995, Etyka, Poznań.
Voegelin E., 1996, Die politischen Religionen, München (wyd. I Wien 1938).
Voegelin E., 1999, Hegel – eine Studie über Zauberei, München (wyd. I Studium Generale 24, 1971).
Walicki A., 1977, Stanisław Brzozowski. Drogi myśli, Warszawa.
Walicki A., 1993, Zniewolony umysł po latach, Warszawa (wyd. I pod tytułem Spotkania z Miłoszem, Londyn 1981).
Webster C., 1982, From Paracelsus to Newton, Cambridge.
Zemła M., 2009, Der polnische Essay und seine kulturmodellierende Funktion (Jerzy Stempowski und Czesław Miłosz), München.
doktor, studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim oraz slawistykę, germanistykę i historię sztuki na Uniwersytecie Ludwika-Maksymiliana w Monachium. Polska
https://orcid.org/0000-0001-7131-3176
Od 1993 roku prowadzi zajęcia z historii literatury polskiej w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu w Monachium, od roku 2000 jest lektorką języka polskiego w tymże Instytucie. Autorka pracy doktorskiej Der polnische Essay und seine kulturmodellierende Funktion. Jerzy Stempowski i Czesław Miłosz, 2009.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
