Skąd się wziął impas? Marii Poprzęckiej refleksje o sztuce współczesnej
Abstrakt
Celem artykułu jest skomentowanie wybranych problemów podjętych w ostatniej książce Marii Poprzęckiej pt. Impas. Opór, utrata, niemoc, sztuka (Gdańsk 2019) poszerzone o perspektywę wcześniejszych zainteresowań i prac naukowych oraz wypowiedzi krytycznych autorki. Rozważania nad problemami dzisiejszej twórczości artystycznej osnuto wokół kolejnych pojęć zawartych w podtytule książki. Uwagę skupiono na zagadnieniach związanych m.in. ze współczesnym opisem sztuki i osobowości artystów, ontologią dzieł oraz historyczną utratą umiejętności ich wartościowania. Autorka artykułu eksponuje wyzwania, jakie przed badaczami i krytykami sztuki stawia charakter współczesnej twórczości artystycznej w perspektywie jej odczuwalnego w społeczeństwie kryzysu odbiorczego. Przywołuje inspirujące opinie Poprzęckiej w tym zakresie, poparte jej wieloletnim namysłem badawczym. Podkreśla, iż autorka Impasu nie akceptuje tez o końcu sztuki i jako rozwiązanie zaistniałej sytuacji wskazuje potrzebę wychodzenia w dzisiejszym dyskursie krytyczno-artystycznym poza tradycyjnie rozumiane ramy nauki o sztuce, ku zagadnieniom antropologicznym czy socjologicznym. Intencją artykułu jest więc przybliżenie szerszemu gronu odbiorców proponowanej przez Poprzęcką otwartości na nowe perspektywy metodologiczne, niezbędne do pełnego zrozumienia problematyki współczesnej sztuki, a co za tym idzie – przełamania tytułowego impasu.
Słowa kluczowe
Maria Poprzęcka; impas; sztuka współczesna; kryzys sztuki
Bibliografia
Agamben G., 2010, O tym, czego możemy nie robić, w: G. Agamben, Nagość, przeł. K. Żaboklicki, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa, s. 53–55.
Benjamin W., 1975, Dzieło sztuki w dobie reprodukcji technicznej, w: Twórca jako wytwórca, wybór H. Orłowski, przeł. J. Sikorski, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań, s. 66–105.
Chassey É. de, 2015, Introduction: Starting from Scratch-Twice, w: Andrzej Wróblewski: Recto/verso, ed. É. de Chassey, M. Dziewańska, Museum of Modern Art, Warsaw, s. 59–78.
Didi-Huberman G., 1991, Devant l’image. Question posée aux fins d’une histoire de l’art, Minuit, Paris.
Kuspit D., 2006, Koniec Sztuki, przeł. J. Borowski, Muzeum Narodowe, Gdańsk.
Poprzęcka M., 1986, Czas wyobrażony. O sposobach opowiadania w polskim malarstwie XIX wieku, „Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego”, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa.
Poprzęcka M., 1998, O złej sztuce, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa.
Poprzęcka M., 2009, „Prawda”, „fikcja”, wyobraźnia, „Artium Quaestiones”, t. XX, s. 7–27.
Poprzęcka M., 2010, Malewicz znowu w Warszawie!, Dwutygodnik.com, 10/2010, https://www.dwutygodnik.com/artykul/1540-malewicz-znowu-w-warszawie.html [dostęp: 10.11.2020].
Poprzęcka M., 2013, Piękna porażka: Wolałbym nie, Dwutygodnik.com, 5/2013, https://www.dwutygodnik.com/artykul/4507-piekna-porazka-wolalbym-nie.html [dostęp: 23.11.2020].
Poprzęcka M., 2014, Dzieło sztuki w epoce rekonstrukcji rękodzielniczej – Pamięci Profesora Mieczysława Porębskiego, „Konteksty”, nr 1 (304), s. 136–144.
Poprzęcka M., 2016, W szczelinie między sztuką a życiem, „Magazyn SZUM”, 24.06.2016, https://magazynszum.pl/w-szczelinie-miedzy-sztuka-a-zyciem/ [dostęp: 4.11.2020].
Poprzęcka M., 2019, Impas. Opór, utrata, niemoc, sztuka, Fundacja Terytoria Książki, Gdańsk.
Poprzęcka M., b.r.w., Na oko: Co nie zabije, to wzmocni. Banksy, Dwutygodnik.com, https://www.dwutygodnik.com/artykul/1617-na-oko-co-nie-zabije-to-wzmocni-banksy.html [dostęp: 10.11.2020].
Poprzęcka: wypieramy chorobę, starość, śmierć. Sztuka nam te rzeczy brutalnie przypomina. Z prof. Marią Poprzęcką, historykiem sztuki, rozmawia Grzegorz Sroczyński, 2012, „Gazeta Wyborcza”, 5.11.2012, https://www.wysokieobcasy.pl/wysokieobcasy/1,53662,12732251,Poprzecka__wypieramy_chorobe__starosc__smierc__Sztuka.html?disableRedirects=true [dostęp: 22.10.2020].
Porębski M., 1983, Wstęp do metakrytyki, w: M. Porębski, Pożegnanie z krytyką, Wydawnictwo Literackie, Kraków−Wrocław, s. 62–127.
Przejmująca niedoskonałość, 2019, „Newsweek Polska” 34/2019, https://www.newsweek.pl/kultura/prof-maria-poprzecka-o-sztuce-i-muzeum-narodowym-w-warszawie/gsr-7lbf [dostęp: 29.10.2020].
Rottenberg A., 2015, The Pythagorean Trap, w: Andrzej Wróblewski: Recto/verso, ed. É. de Chassey, M. Dziewańska, Museum of Modern Art, Warsaw, s. 244 i nast.
Uniwersytet Jagielloński Polska
https://orcid.org/0000-0002-4320-8894
JUDYTA DĄBROWSKA – mgr, Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska.
Absolwentka historii sztuki oraz krytyki literackiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, obecnie doktorantka programu Nauki o Kulturze i Religii w Szkole Doktorskiej Nauk Humanistycznych UJ, gdzie przygotowuje rozprawę na temat: Mieczysław Porębski a dyskursy współczesnej krytyki artystycznej. Jej zainteresowania badawcze obejmują głównie teorię sztuki oraz współczesną krytykę artystyczną.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
