Belferomowa. Uwagi o współczesnym profesjolekcie nauczycieli
Abstrakt
Artykuł dotyczy opisu subkodu profesjonalnego współczesnych nauczycieli w odniesieniu do specyficznego, nieoficjalnego wzoru/stylu komunikacyjnego, który jest rozpoznawany jako „mówienie po nauczycielsku”. Językowy materiał badawczy, pozyskany z ankiet, wywiadów i komunikatów badanej grupy, został poddany analizie semantyczno-pragmatycznej (z perspektywy socjolingwistycznej). W zasobie omawianego profesjolektu zrekonstruowano trzy profile leksykalno-semantyczne związane z wykonywaniem wskazanego zawodu (profesjonalizmy, neologizmy znaczeniowe, mikroteksty formuliczne) oraz zidentyfikowano istotne pola znaczeniowe, m.in.: nauczanie, jego organizacja i dokumentacja, miejsce i czas pracy, osoby w interakcji edukacyjnej, formuły „rozgrywek” komunikacyjnych. W obrazie świata utrwalonym w profesjolekcie nauczycieli dominuje człowiek jako podmiot interakcji zawodowej (nauczania, organizacji pracy, jej dokumentowania, rozwoju zawodowego), podlegający wymogom i rygorom instytucji, w której pracuje,
nawiązujący relacje z innymi podmiotami – uczniami – chętnie współpracujący w ramach standardowych kontaktów komunikacyjnych i nowych mediów, wykorzystujący społeczności o więzi zawodowej do samokształcenia, podtrzymania kontaktu, realizacji potrzeb towarzyskich itp. Profesjonalno-socjolektalne nachylenie belferomowy powoduje, że oprócz rejestru profesjonalnego (neologizmy, akronimy, neosemantyzmy) można wskazać tu także struktury, w których dominuje parametr ekspresywny lub ludyczny. Dodatkowo liczne przykłady mniej lub bardziej kliszowanych znaków drugiej klasy (powiedzeń, uwag, tekstów minimalnych) pozwalają wnioskować o uczestnictwie nauczycieli w permanentnej grze społeczno-komunikacyjnej.
Słowa kluczowe
profesjolekt nauczycieli; nieoficjalna komunikacja nauczycieli; subkod profesjonalny
Bibliografia
Literatura
Art. 69 Dz.U.2021.1082 [Rada pedagogiczna], https://sip.lex.pl/akty-prawne/dzu-dziennik-ustaw/prawo-oswiatowe-18558680/art-69 [dostęp: 25.02.2022].
Bańkowski A., 2000, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bartmiński J., 1998, Podstawy lingwistycznych badań nad stereotypem – na przykładzie stereotypu matki, w: Stereotyp jako przedmiot lingwistyki. Teoria, metodologia, analizy empiryczne, „Język a Kultura”, t. 12, red. J. Anusiewicz, J. Bartmiński, Towarzystwo Przyjaciół Polonistyki Wrocławskiej, Wrocław, s. 63–83.
Berne E., 2007, W co grają ludzie? Psychologia stosunków międzyludzkich, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Buttler D., 1982, Miejsce języka potocznego wśród odmian współczesnej polszczyzny, w: Język literacki i jego warianty, red. S. Urbańczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław, s. 17–28.
Chlebda W., 2005, Szkice o skrzydlatych słowach. Interpretacje lingwistyczne, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole.
Czachur W., 2020, Teksty minimalne jako przedmiot badań genologicznych, „Tekst i Dyskurs – Text und Dyskurs”, nr 13, s. 25–42, https://doi.org./10.7311/tid.13.2020.02.
Długosz-Kurczabowa K., 2008, Wielki słownik etymologiczno-historyczny języka polskiego, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Furdal A., 1973, Klasyfikacja odmian współczesnego języka polskiego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław.
Grabias S., 2003, Język w zachowaniach społecznych, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Grzelak E., 2014, Zróżnicowanie wewnętrzne języka etnicznego a uniwersalne koncepcje kodów wspólnotowych: od lingwistyki do semiotyki, „Studia Europaea Gnesnensia”, nr 9, s. 43–55.
Hudson, R.A.,1996, Sociolinguistics, Cambridge University Press, Cambridge.
Jarosz B., 2018, O (nie)tożsamości pojęć JĘZYK SPECJALISTYCZNY, JĘZYK SPECJALNY, JĘZYK FACHOWY, JĘZYK PROFESJONALNY, JĘZYK ZAWODOWY, PROFESJOLEKT, TECHNOLEKT, „POLONICA”, nr XXXVIII, s. 1–24.
Karwatowska M., 2012, Autorytety w opiniach młodzieży, Wydawnictwo UMCS, Lublin.
Klemensiewicz Z., 1953, O rożnych odmianach polszczyzny. Próba charakterystyki odmian współczesnej polszczyzny z uwzględnieniem przypuszczalnych warunków ich początkowego rozwoju, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Pasek M., 2020, Profesjolekt współczesnych nauczycieli w tradycyjnej i wirtualnej przestrzeni edukacyjnej. Niepublikowana praca magisterska przygotowana na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach pod kierunkiem dr hab. prof. Anny Wileczek.
Piekot T., 2008, Język w grupie społecznej. Wprowadzenie do analizy socjolektu, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa im. Angelusa Silesiusa, Wałbrzych.
Pisarek W., 1991, Zróżnicowanie języka polskiego, w: Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk, s. 409–411.
Pytel F., 2004, Słownictwo fachowe jako identyfikator LSP, w: Leksykografia terminologiczna – teoria i praktyka, red. J. Lewandowski, „Języki Specjalistyczne”, nr 4, s. 101–110.
Salgueiro A.B., 2013, Eksternalizm illokucyjny a uwyraźnienie mocy illokucyjnej wypowiedzi, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Philosophica”, nr 18, s. 149–172.
Skórska B., 2017, Stereotyp pani od polskiego, „Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Humanistyczne”, nr 18, s. 52–65.
Skubalanka T., 1976, Założenia analizy stylistycznej, w: Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. H. Markiewicz, J. Sławiński, Wydawnictwo Literackie, Kraków, s. 250–273.
Urbańczyk S., 1956, Rozwój języka narodowego, w: Z dziejów powstawania języków narodowych i literackich, red. Z. Stieber, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, s. 23–26.
Wileczek A., Możdżonek I., 2015, Szkolna (nie)komunikacja. Bariery w dyskursie wczesnoszkolnym, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wilkoń A., 1987, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Wilkoń A., 2000, Typologia odmian współczesnej polszczyzny, wyd. 2 popr. i uzup., Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.
Wróbel J., 2010, Jak przetrwać w szkole i nie zwariować. Poradnik dla rodziców, nauczycieli i uczniów, Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa.
Źródła internetowe
Baba od polskiego, https://www.facebook.com/babaodpolskiego [dostęp: 1.02.2022].
Belferka w sieci, https://www.facebook.com/belferkawsieci/about/?ref=page_internal [dostęp: 1.02.2022].
Belfry bazgrolą, https://www.facebook.com/search/top?q=belfry%20bazgrol%C4%85 [dostęp: 1.02.2022].
Blasty.pl, https://www.blasty.pl/ [dostęp: 1.02.2022].
Digitalni i kreatywni – nauczyciele z pasją, https://www.facebook.com/groups/297603417708307 [dostęp: 1.02.2022].
Ja pukam, ty mówisz, https://paczaizm.pl/pokoj-nauczycielski-ja-pukam-ty-mowisz--dzieci-w-szkole/ [dostęp: 1.02.2022].
Kraina Belfra, https://www.facebook.com/krainabelfra/ [dostęp: 1.02.2022].
Memy edukacyjno-nauczycielskie, https://www.facebook.com/Memy-Edukacyjno-Nauczycielskie-2307508982846114 [dostęp: 1.02.2022].
Nauczyciel w sieci – edukacja bardziej, https://www.facebook.com/nauczycielwsieci [dostęp: 1.02.2022].
Nauczyciele języka polskiego z pasją i serduchem w szkole średniej, https://www.facebook.com/groups/377969446228904 [dostęp: 1.02.2022].
Nauczyciele to twardziele, https://www.facebook.com/nauczyciele.to.twardziele [dostęp: 1.02.2022].
Nauczyciele z pasją, pomysłami i humorem, https://www.facebook.com/groups/249042825892761 [dostęp: 1.02.2022].
Nienudni genialni – nauczyciele z pasją, https://www.facebook.com/groups/Nienudnigenialni [dostęp: 1.02.2022].
Pan Belfer – nauczyciel z internetów, https://www.facebook.com/PanBelfer [dostęp: 1.02.2022].
sPokój Nauczycielski, https://www.facebook.com/groups/sPokojNauczycielski [dostęp: 1.02.2022].
Superbelfrzy, https://www.facebook.com/superbelfrzy/about/?ref=page_internal [dostęp: 1.02.2022].
Śmieszne teksty nauczycieli, Papilot.pl, https://www.papilot.pl/lifestyle/ciekawostki/32499/smieszne-teksty-nauczycieli [dostęp: 1.02.2022].
Typowe teksty nauczycieli, Facebook.com, https://www.facebook.com/Typowe-Teksty-Nauczycieli-956181524478630/about/?ref=page_internal [dostęp: 1.02.2022].
Wyciągamy karteczki, https://wyciagamykarteczki.pl/ [dostęp: 1.02.2022].
Wypowiedzi nauczycieli, Jeja.pl, https://teksty.jeja.pl/177,wypowiedzi-nauczycieli.html [dostęp: 1.02.2022].
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach Polska
https://orcid.org/0000-0002-9851-6114
ANNA WILECZEK – dr hab., prof. UJK, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Kielce, Polska.
Językoznawczyni, profesor Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, wicedyrektor ds. naukowych Instytutu Literaturoznawstwa i Językoznawstwa, kierownik Zakładu Badań nad Dyskursem oraz Uniwersytetu Otwartego UJK. Prowadzi badania w zakresie socjolingwistyki, lingwistyki edukacyjnej, dyskursu internetowego. Autorka m.in. monografii: Szkolna(nie)komunikacja (Warszawa 2015), Kod młodości. Młodomowa w kontekstach społeczno-kulturowych (Warszawa 2018), Język i komunikacja. Wprowadzenie dla pedagogów (Warszawa 2020).
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
