Wierzenia i obrzędy polskiej wsi ukazane brytyjskiemu odbiorcy w powieści Jerzego Pietrkiewicza „The Knotted Cord"
Abstrakt
The Knotted Cord – pierwsza angielska powieść polskiego pisarza emigracyjnego, Jerzego Pietrkiewicza, ukazała się w 1953 roku równolegle w Londynie i w Nowym Jorku. Książkę wydano w Polsce dopiero po 52 latach, pod tytułem Sznur z węzłami (2005). The Knotted Cord została napisana zgodnie z konwencjami współczesnej powieści brytyjskiej, co pozwoliło Pietrkiewiczowi odnieść sukces na rynku literatury angloamerykańskiej. Element egzotyki, jakim są dla brytyjskiego czytelnika barwne opisy wiejskich obrzędów, stanowi jeden z aspektów, które sprawiły, że książka stała się bliska wrażliwości odbiorcy wychowanego w kulturze anglosaskiej. Zaprezentowany przez pisarza kulturowy i społeczny obraz przedwojennej polskiej wsi ukazany jest z dużą dozą realizmu, choć w świecie przedstawionym rzeczywistość miesza się z magią, a pogańskie zabobony z religią katolicką. Dwa najważniejsze obyczaje opisane w powieści to Noc Świętojańska i obrzęd Pustej Nocy związany z pogrzebem.
Słowa kluczowe
Jerzy Pietrkiewicz; powieść; polska wieś; folklor; wierzenia; obrzędy
Bibliografia
Baranowski B., 1986, Ludzie gościńca w XVII–XVIII w., Wydawnictwo Łódzkie, Łódź.
Broncel Z., 1953, Najdalszy widnokrąg, „Wiadomości”, nr 41, s. 1.
Cieplińska K., 2013, „The Knotted Cord” Jerzego Pietrkiewicza na tle brytyjskiej powieści katolickiej, „Zeszyty Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II”, t. 56, nr 4, s. 65–81.
Cieplińska K., 2022a, Polish Rural Dialect and Culture of the Dobrzyń Region in Jerzy Pietrkiewicz’s Novel „The Knotted Cord”, „Academic Journal of Modern Philology”, vol. 18 (Special Issue), s. 37–43.
Cieplińska K., 2022b, Znaczenie dzieciństwa w kształtowaniu tożsamości pisarza emigracyjnego. Na podstawie twórczości i doświadczeń Jerzego Pietrkiewicza, „Dzieciństwo. Literatura i Kultura”, nr 4 (2), s. 86–97.
Ciupak E., 1961, Parafianie? – wiejska parafia katolicka, Książka i Wiedza, Warszawa.
Danilewiczowa M., 1964, Pogląd ogólny, w: Literatura polska na Obczyźnie 1940–1960, T. 1, red. T. Terlecki, Wydawnictwo B. Świderski, Londyn, s. 635.
Krzyżanowski J., red., 1965, Słownik folkloru polskiego, Wiedza Powszechna, Warszawa.
Libera Z., 1995, Medycyna ludowa. Chłopski rozsądek czy gminna fantazja, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Moskalowa A.H., 2000, Pierwsza angielska powieść Jerzego Pietrkiewicza, w: Jerzy Pietrkiewicz. Inna wersja emigracji, red. B. Czarnecka, J. Kryszak, Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń, s. 156–167.
Nowacki D., 2005, O dobrym ciemnogrodzie, „Nowe Książki”, nr 5, s. 8.
Peterkiewicz J., 1993, In the Scales of Fate: An Autobiography, Marion Boyars Publishers London–New York.
Pietrkiewicz J., 1941, Po chłopsku, Drukarnia Mildnera, Londyn.
Pietrkiewicz J., 1953a, The Knotted Cord, Heinemann, London.
Pietrkiewicz J., 1953b, The Knotted Cord, Roy Publishers, New York.
Pietrkiewicz J., 1954, Den Lille Munk, trans. E. Kornerup, Forlag, Kopenhaga.
Pietrkiewicz J., 1998, Słowa są bez poręczy, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Pietrkiewicz J., 2005, Sznur z węzłami, przeł. M. Glińska, Instytut Wydawniczy PAX, Warszawa.
Pietrkiewicz J., 2016, Na szali losu, przeł. A. Skarbińska-Zielińska, Iskry, Warszawa.
Półćwiartek J., 1974, Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI–XIX wieku, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, Rzeszów.
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie Polska
https://orcid.org/0000-0003-4011-1429
KATARZYNA CIEPLIŃSKA – dr, Katedra Lingwistyki Stosowanej, Uniwersytet Warmińsko-Mazurski, Olsztyn, Polska. W obszarze jej zainteresowań naukowych znajdują się zagadnienia dotyczące literatury i kultury brytyjskiej, przekład oraz recepcja literatury polskiej w świecie. Badania prowadziła we współpracy z Archiwum Emigracji UMK w Toruniu oraz Jerzy Peterkiewicz Educational Foundation w Londynie. Ponadto przedmiotem jej pracy naukowej są tłumaczenia specjalistyczne i literackie. W latach 2009–2012 zajmowała się redakcją i tłumaczeniem w Kolegium Redakcyjnym „Szkiców Humanistycznych”. Najważniejsze publikacje: Drugi Conrad? O recepcji angielskich powieści Jerzego Pietrkiewicza w Wielkiej Brytanii (Katowice 2012),
Romans szpiegowski? O powieści „Isolation” (Odosobnienie) Jerzego Pietrkiewicza (w: Literatura polska w świecie, Katowice 2014), „Loot and Loyalty” i „Green Flows the Bile” – o dwóch angielskich powieściach Jerzego Pietrkiewicza („Archiwum Emigracji” 2020).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
