Egzosomatyzacja lub moment technologiczny antropocenu
n/a
Abstrakt
W artykule omawiam pojęcie egzosomatyzacji, obierając za punkt wyjścia opis „ewolucji egzosomatycznej” (ewolucji organów pozacielesnych – maszyn, urządzeń, instrumentów, platform) Alfreda Lotki. Pokazuję, dlaczego to pojęcie jest potrzebne do uchwycenia momentu technologicznego antropocenu w perspektywie szerszej niż środowiskowa. Jeśli antropocen w istocie jest „epoką człowieka”, to jest on również czasem dogłębnej transformacji antropotechnologicznej. Do opisu jej rozległych i dalekosiężnych efektów krytyka antropocentrycznego sposobu myślenia, dominująca w refleksji środowiskowej nad antropocenem, jest niewystarczająca. Destabilizacja systemów planetarnych wskutek działań człowieka idzie w parze z ingerencją technologii obliczeniowej w systemy społeczne, ciała i pochodzące z niego struktury życia psychicznego. Przekonuję, że te dwa rodzaje zaburzeń – zaburzenie cyfrowe i zaburzenie planetarne – są ze sobą systemowo sprzężone i dlatego warto rozpatrywać je łącznie, dyskutując o rozwiązaniach problemów, z jakimi konfrontujemy się w „klimatycznej końcówce” (Kemp i in., 2022).
Słowa kluczowe
digitalizacja; egzosomatyzacja; dysrupcja; technosfera; farmakon
Bibliografia
Angus I., 2016, Facing the Anthropocene: Fossil Capitalism and the Crisis of the Earth System, Monthly Review Press, New York.
Bastani A., 2022, W pełni zautomatyzowany luksusowy komunizm, przeł. J. Bednarek, Wydawnictwo Ekonomiczne Heterodox, Poznań.
Beckouche P., 2017, La révolution numérique est-elle un tournant anthropologique?, „Le Débat”, no. 193, s. 153–166, https://doi.org/10.3917/deba.193.0153.
Bińczyk E., 2018, Epoka człowieka. Retoryka i marazm antropocenu, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Bonneuil Ch., Fressoz J.-B., 2016, L’événement Anthropocène. La terre, l’histoire et nous, Seuil, Paris.
Dukaj J., 2019, Po piśmie, Wydawnictwo Literackie, Kraków.
Giraud G., 2022, Composer un monde en commun. Politique théologique de l’anthropocène, Seuil, Paris.
Gorz A., 2008, Ecologica, Galilée, Paris.
Haff P., 2014, Humans and technology in the Anthropocene: Six rules, „The Anthropocene Review”, vol. 1 (2), s. 1–11.
Hamilton C., Grinevald J., 2015, Was the Anthropocene Anticipated?, „The Anthropocene Review”, vol. 2, (1), s. 1–14.
Kemp L. i in., Climate Endgame: Exploring catastrophic climate change scenarios, „Proceedings of the National Academy of Sciences”, vol. 119, no. 34, https://doi.org/10.1073/pnas.2108146119.
Kępiński A., 1987, Lęk, Państwowy Zakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa.
Krzykawski M., 2022a, Krytyka w technopresji, „Śląskie Studia Polonistyczne”, nr 2 (20), s. 1–28, https://doi.org/10.31261/SSP.2022.20.09.
Krzykawski M., 2022b, Od nowego pytania o technikę do nowej ekonomii politycznej w epoce maszyn o wysokiej mocy obliczeniowej. Filozofia aktywistyczna Bernarda Stieglera, Biennale Warszawa, Warszawa, https://2022.biennalewarszawa.pl/from-a-new-question-concerning-technology-to-a-new-political-economy-in-the-age-of-high-performance-computing-machines/ [dostęp: 28.07.2022].
Levit G.S., 2000, The Biosphere and the Noosphere. Theories of V. I. Vernadsky and P. Teilhard de Chardin: A Methodological Essay, „Archives Internationales d’Histoire des Sciences”, vol. 50 (144).
Lotka A.J.,1945, The Law of Evolution as a Maximal Principle, „Human Biology”, vol. 17, no. 3, s. 167–194.
Montévil M., 2022, Disruption of biological processes in the Anthropocene: the case of phenological mismatch, hal-03574022v2f. Preprint submitted on 24.02.2022 [dostęp: 15.12.2022].
Morin E. (en collaboration avec A.B. Kern), 1993, Terre-patrie, Seuil, Paris.
Naccache L., 2020, Le cinéma intérieur. Projection privée au coeur de la conscience, Odile Jacob, Paris.
Rayner S., 2012, Uncomfortable knowledge: the social construction of ignorance in science and environmental policy discourses, „Economy and Society”, vol. 41 (1), s. 107–125, https://doi.org/10.1080/03085147.2011.637335.
Serres M., Stiegler B., 2012, Moteurs de recherche. Propos recueillis par Martin Legros, „Philosophie Magazine”, https://www.philomag.com/articles/michel-serres-bernard--stiegler-moteurs-de-recherche [dostęp: 15.12.2022].
Simondon G., 2014, Sur la technique, Presses universitaires de France, Paris.
Srnicek N., Williams A., 2019, Wymyślając przyszłość. Postkapitalizm i świat bez pracy, przeł. E. Bińczyk, J. Gużyński, K. Tarkowski, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, Toruń.
Stiegler B., 2008, Ce qui fait que la vie vaut la peine d’être vécu, Flammarion, Paris.
Stiegler B., 2010, Prendre soin. De la jeunesse et des générations, Flammarion, Paris.
Stiegler B., 2018a, The Neganthropocene, trans. D. Ross, Open Humanities Press, London.
Stiegler B., 2018b, Qu’appelle-t-on-panser ? 1. L’immense régression, Les Liens qui libèrent, Paris.
Stiegler B., 2019, Nanjing Lectures (2016–2019), trans. D. Ross, Open Humanities Press, London.
Stiegler B., 2020a, Qu’appelle-t-on-panser 2. La leçon de Greta Thunberg, Les Liens qui libèrent, Paris.
Stiegler B., 2020b, Restarting the World System, in: Conversations with Andre Dunker.
Rediscovering the Earth: Ten Dialogues on the Future of Nature, OR Books, New York– London, s. 93–117.
Teilhard de Chardin P., 1970, Le phénomène humain, Seuil, Paris.
Teilhard de Chardin P., 2001, L’avenir de l’homme, Seuil, Paris.
Vernadsky V., 1924, La Géochimie, Librairie Félix Alcan, Paris.
Vernadsky V., 1945, The Biosphere and the Noosphere, „American Scientist”, vol. 33, no 1, s. 1–12.
Vernadsky V., 1998, The Biosphere, trans. D.B. Langmuir, Copernicus/Springer-Verlag, New York.
Weil S., 1961, Zakorzenienie i inne fragmenty. Wybór pism, przeł. A. Wielowieyski, Społeczny Instytut Wydawniczy Znak, Kraków.
Wiener N., 1971, Cybernetyka czyli sterowanie i komunikacja w zwierzęciu i maszynie, przeł. J. Mieścicki, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Wygotski L., 1978a, Mind in Society: The Development of Higher Psychological Processes, trans. M. Cole i in., Harvard University Press, Cambridge MA, London England.
Wygotski L., 1978b, Narzędzie i znak w rozwoju dziecka, przeł. B. Grell, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Zabużko O., 2022, Planeta Piołun, tłum. K. Kotyńska, A. Łazar, J. Majewska, Agora, Warszawa.
Uniwersytet Śląski w Katowicach Polska
https://orcid.org/0000-0002-7992-0285
MICHAŁ KRZYKAWSKI – dr hab., prof. UŚ, Centrum Badań Krytycznych nad Technologiami, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Katowice, Polska. Specjalizuje się w filozofii współczesnej i kontynentalnej filozofii techniki. Interesuje się budowaniem dialogu między filozofią, technologią i naukami w kontekście wyzwań epistemologicznych, politycznych, psychospołecznych i gospodarczych, jakie niosą ze sobą transformacja ekologiczna i transformacja cyfrowa. Ostatnie publikacje: Konieczna bifurkacja. „Nie ma alternatywy”, red. B. Stiegler i Kolektyw Internacja (Paryż 2020, Londyn 2021, Katowice 2023; współautorstwo kilku rozdziałów), What Is a Neganthropic Institution? („Theory, Culture & Society” 2022), Krytyka w technopresji („Śląskie Studia Polonistyczne” 2022), Gospodarka i entropia. Jak wyjść z polikryzysu? (Warszawa 2023, książka współredagowana z Jerzym Hausnerem).
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 4.0 Miedzynarodowe.
Właściciele praw autorskich do nadesłanych tekstów udzielają Czytelnikowi prawa do korzystania z dokumentów pdf zgodnie z postanowieniami licencji Creative Commons 4.0 International License: Attribution-Share-Alike (CC BY-SA 4.0). Użytkownik może kopiować i redystrybuować materiał w dowolnym medium lub formacie oraz remiksować, przekształcać i wykorzystywać materiał w dowolnym celu.
1. Licencja
Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego zapewnia natychmiastowy otwarty dostęp do treści swoich czasopism na licencji Creative Commons BY-SA 4.0 (http://creativecommons.org/licenses/by-sa/4.0/). Autorzy publikujący w tym czasopiśmie zachowują wszelkie prawa autorskie i zgadzają się na warunki wyżej wymienionej licencji CC BY-SA 4.0.
2. Oświadczenie Autora
Autor deklaruje, że artykuł jest oryginalny, napisany przez niego (i współautorów), nie był wcześniej publikowany, nie zawiera stwierdzeń niezgodnych z prawem, nie narusza praw innych osób, jest przedmiotem praw autorskich, które przysługują wyłącznie autorowi i jest wolny od wszelkich praw osób trzecich, a także, że autor uzyskał wszelkie niezbędne pisemne zgody na cytowanie z innych źródeł.
Jeśli artykuł zawiera materiał ilustracyjny (rysunki, zdjęcia, wykresy, mapy itp.), Autor oświadcza, że wskazane dzieła są jego dziełami autorskimi, nie naruszają niczyich praw (w tym osobistych, m.in. prawa do dysponowania wizerunkiem) i posiada do nich pełnię praw majątkowych. Powyższe dzieła udostępnia jako część artykułu na licencji „Creative Commons Uznanie autorstwa-Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe”.
UWAGA! Bez określenia sytuacji prawnej materiału ilustracyjnego oraz załączenia stosownych zgód właścicieli majątkowych praw autorskich publikacja nie zostanie przyjęta do opracowania redakcyjnego. Autor/autorka oświadcza równocześnie, że bierze na siebie wszelką odpowiedzialność w przypadku podania nieprawidłowych danych (także w zakresie pokrycia kosztów poniesionych przez Wydawnictwo UŚ oraz roszczeń finansowych stron trzecich).
3. Prawa użytkownika
Zgodnie z licencją CC BY-SA 4.0 użytkownicy mogą udostępniać (kopiować, rozpowszechniać i przekazywać) oraz adaptować (remiksować, przekształcać i tworzyć na podstawie materiału) artykuł w dowolnym celu, pod warunkiem, że oznaczą go w sposób określony przez autora lub licencjodawcę.
4. Współautorstwo
Jeśli artykuł został przygotowany wspólnie z innymi autorami, osoba zgłaszająca niniejszy formularz zapewnia, że została upoważniona przez wszystkich współautorów do podpisania niniejszej umowy w ich imieniu i zobowiązuje się poinformować swoich współautorów o warunkach tej umowy.
Oświadczam, że w przypadku nieuzgodnionego z redakcją i/lub wydawcą czasopisma wycofania przeze mnie tekstu z procesu wydawniczego lub skierowania go równolegle do innego wydawcy zgadzam się pokryć wszelkie koszty poniesione przez Uniwersytet Śląski w związku z procedowaniem mojego zgłoszenia (w tym m.in. koszty recenzji wydawniczych).
